του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Ένα χρόνο πριν η Ευρώπη πλήρωνε περίπου 1 δισ. ευρώ την ημέρα για να αγοράζει φυσικό αέριο, πετρέλαιο και άνθρακα από τη Ρωσία. Σήμερα τα ποσά αυτά έχουν μειωθεί στο ελάχιστο.
Τότε, οι φόβοι ότι η Μόσχα θα κλείσει τη στρόφιγγα των αγωγών εκτινάσσοντας την τιμή του αέριου, πυροδοτούσαν σενάρια Lehman Brothers πάνω από την Ευρώπη. Το δεξί χέρι του Πούτιν, Ντίμιτρι Μεντβέντεφ, καλωσόριζε τους Ευρωπαίους σε ένα «νέο κόσμο» με στρατοσφαιρικές τιμές ενέργειας, το τόνο έδινε η βεβαιότητα ότι θα δούμε δελτίο στο ρεύμα και τα σενάρια τρόμου έδιναν νέα φτερά στα άκρα και το λαϊκισμό από την Ισπανία μέχρι τη Σουηδία.
Ένα χρόνο μετά, η Ευρώπη δείχνει να τα έχει καταφέρει. Το πιο δυνατό χαρτί του Πούτιν, ο ενεργειακός εκβιασμός της Ευρώπης δείχνει να απέτυχε. Της κόστισε κάπου ένα τρισεκατομμύριο δολάρια για να απεξαρτηθεί από τη Μόσχα, με πανάκριβες εισαγωγές LNG και οι κυβερνήσεις δαπάνησαν εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για να αντιμετωπίσουν αυτό τον δυσβάσταχτο λογαριασμό, αλλά το αποτέλεσμα είναι ότι κατάφερε να σταθεί όρθια.
Και όχι μόνο άντεξε, αλλά ο πόλεμος του Πούτιν βοήθησε να αλλάξει ο ίδιος ο ενεργειακός χάρτης της Ευρώπης. Συνέβαλε τα μέγιστα ότι συνέπεσε με τη πράσινη μετάβαση, μια καθαρά πολιτική απόφαση που είχε ξεκινήσει πριν από χρόνια αλλά απέκτησε άλλη δυναμική τον τελευταίο χρόνο.
Ο Πούτιν μας δίδαξε ότι μπορούμε να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας, να επισπεύσουμε την πράσινη μετάβαση και την ανάπτυξη φωτοβολταϊκών, ανεμογεννητριών και μπαταριών και να κάνουμε εφικτό αυτό που μέχρι πριν λίγα χρόνια φάνταζε εξαιρετικά φιλόδοξο και δύσκολο.
Τα στοιχεία για το 2022 είναι αποκαλυπτικά. Οι επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά εκτινάχθηκαν πέρυσι κατά 35% έναντι του 2021 και ανήλθαν στο επίπεδο ρεκόρ των 40 γιγαβάτ. Οι επενδύσεις σε μπαταρίες τα πήγαν ακόμη πιο εντυπωσιακά, με αύξηση 79% έναντι του 2021, η παραγωγή αιολικής ενέργειας ήταν πολλαπλάσια. Και το κυριότερο είναι ότι η τάση αυτή δεν ανακόπηκε ούτε όταν οι τιμές των υλικών άρχισαν να αυξάνονται αλματωδώς, γεγονός που θα περίμενε κανείς να προκαλέσει ύφεση στην ανάπτυξη των ΑΠΕ, ανυπέρβλητα εμπόδια στις εφοδιαστικές αλυσίδες και τελικά στασιμότητα.
Κανένα νομοθέτημα και καμία πρωτοβουλία της ΕΕ δεν θα μπορούσαν ποτέ να είναι τόσο αποτελεσματικά και να αλλάξουν τόσο γρήγορα το ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τη νέα εποχή, όσο το σοκ που προκάλεσε ο πόλεμος και η στάση του Πούτιν.
Ο γεωστρατηγικός ρόλος της Ελλάδας
Και η Ελλάδα; Η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους περισσότερο κερδισμένους, πανευρωπαϊκά, το τελευταίο 12μηνο.
Καμία ελληνική κυβέρνηση και κανένα μείγμα πολιτικής δεν θα κατάφερναν ποτέ να αναβαθμίσουν τόσο πολύ το γεωπολιτικό προφίλ της χώρας, να ενισχύσουν τις στρατηγικές μας σχέσεις με τη Δύση και τις ΗΠΑ, όσο ο ίδιος ο πόλεμος. Ούτε η Αλεξανδρούπολη θα είχε αναβαθμιστεί σε τέτοιο βαθμό.
Κανένα από τα μεγάλα ενεργειακά έργα, ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός IGB, τα FSRU's στην Αλεξανδρούπολη, ο αγωγός πετρελαίου προς το Μπουργκάς, το καλώδιο Ελλάδα - Αίγυπτος, δεν θα είχαν τρέξει» τόσο γρήγορα, εφόσον δεν είχε βοηθήσει σε αυτό ο Πούτιν. Ούτε θα είχε αναζοπυρωθεί το ενδιαφέρον για τις έρευνες υδρογονανθράκων, ούτε πιθανότατα θα είχε ανεβάσει ταχύτητες η Exxon, ούτε θα αποκτούσε το νέο αναβαθμισμένο της ρόλο η Βόρεια Ελλάδα, με αιχμή την πρωτεύουσα του νομού Έβρου.
Στην ουσία ο πόλεμος έδωσε σε όλους να καταλάβουν πόσο σημαντικές και απαραίτητες είναι οι επενδύσεις στην ενέργεια. Εκανε και τον τελευταίο πολίτη να αντιληφθεί το ειδικό της βάρος, τη σημασία του τρόπου παραγωγής της, γιατί είναι σημαντικότερο να παράγεται από ΑΠΕ αντί για φυσικό αέριο και πετρέλαιο και εντέλει έγινε σαφές ότι το ρεύμα δεν είναι δωρεάν. Το δείχνει το τεράστιο ενδιαφέρον για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες, για εξοικονόμηση ενέργειας, για λύσεις μείωσης του ενεργειακού κόστους.
Και επειδή όλοι πληρώσαμε τον πόλεμο στα τιμολόγια, άρχισε να υπάρχει και μεγαλύτερη διαφάνεια στις χρεώσεις, εξέλιξη που οδηγεί μετά βεβαιότητας στο μέλλον σε χαμηλότερα τιμολόγια.
Επίσης ο πόλεμος δημιούργησε μεγάλες ευκαιρίες για τις ελληνικές επιχειρήσεις τις οποίες έφερε σε πλεονεκτική θέση έναντι πολλών ανταγωνιστών της. Η αλλαγή των ροών με την μελλοντική κατεύθυνση των ποσοτήτων ενέργειας από το Νότο προς το Βορρά, αντί από Ανατολάς προς Δυσμάς και η ακόμη μεγαλύτερη ανάδειξη της σημασίας της πράσινης μετάβασης μέσω των διμερών συμβολαίων, άλλαξαν τα δεδομένα για το ελληνικό επιχειρείν. Το επιβεβαιώνουν τα τεράστια ποσά που πλήρωσαν όλοι οι μεγάλοι ενεργειακοί παίκτες της χώρας για να νοικιάσουν slots στην Ρεβυθούσα με σκοπό τις εξαγωγές φυσικού αερίου στη Βουλγαρία, το εγχείρημα της ΔΕΗ για έξοδο στα Βαλκάνια, οι συμφωνίες στα αιολικά και φωτοβολταϊκά της Mytilineos, οι κινήσεις του ομίλου Κοπελούζου, κ.ό.κ.
Συμπερασματικά, ο πόλεμος επέσπευσε την είσοδο στη νέα εποχή. Της μειωμένης ζήτησης για αέριο, της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και κυρίως της αντίληψης ότι η ενέργεια είναι ένα πολύτιμο αγαθό. Δείτε την εντυπωσιακή ορμή των επενδύσεων στα φωτοβολταϊκά που είχε ως αποτέλεσμα το 2022 οι εισαγωγές εξοπλισμού κάθε είδους να ανέλθει σε αξία τα 1,6 δισ. ευρώ. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι από το 2007, όταν και «άνοιξε» η συγκεκριμένη αγορά, μέχρι και το 2021, δηλαδή στα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια, εισάγαμε φωτοβολταϊκά αξίας 3 δισ. ευρώ. Μέσα σε ένα χρόνο δηλαδή, εισάγαμε στην χώρα εξοπλισμό (πάνελς, inverters, κ.ό.κ), που αντιστοιχεί στο 50% της παραπάνω αξίας.
