του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Το comeback της Αθήνας στο ενεργειακό και διπλωματικό παιχνίδι της Αν. Μεσογείου, όπου καταγράφεται έντονη κινητικότητα, αποτελεί βασική προτεραιότητα για την κυβέρνηση. Οι χαμένοι προεκλογικοί μήνες και η αποκλειστική ενασχόληση όλο τον Ιούλιο με τις πυρκαγιές και μάλιστα σε υψηλό επίπεδο, αναγκάζουν τώρα την κυβέρνηση να τρέξει.
Η συνάντηση Μητσοτάκη Αλ Σίσι την Πέμπτη, ειδικά σε μια περίοδο όπου το Κάιρο δέχεται «επίθεση φιλίας» από την Τουρκία, κρίθηκε επιβεβλημένη, προκειμένου να καλυφθεί το χαμένο έδαφος.
Τα ενεργειακά θα είναι ψηλά στην ατζέντα. Τα καλά νέα για το έργο Gregy, της διασύνδεσης Ελλάδας – Αιγύπτου που στις αρχές Ιουλίου έλαβε θετική βαθμολογία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία φαίνεται ότι το εντάσσει στα έργα αμοιβαίου ενδιαφέροντος της ΕΕ, καθώς και οι ευρύτερες ενεργειακές εξελίξεις στην Αν. Μεσόγειο, θα βρεθούν στο επίκεντρο των συζητήσεων του έλληνα πρωθυπουργού με τον αιγύπτιο πρόεδρο.
Κοιτάζοντας κανείς το μεγάλο κάδρο, η σχεδιαζόμενη ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Αιγύπτου και το παρεμφερές σχέδιο διασύνδεσης Ασίας - Ευρώπης (Ισραήλ – Κύπρος – Ελλάδα) με το Eurasia Interconnector, αποτελούν ένα πακέτο έργων, ικανό να προσφέρει μεγάλες ποσότητες «πράσινης» ενέργειας στους ευρωπαίους, φθηνότερης από εκείνην που παράγεται εντός ΕΕ.
Με αυτό το πρίσμα βλέπουν τις εξελίξεις, τόσο οι ΗΠΑ, που στηρίζουν αμφότερα τα έργα, όσο επίσης το Κάιρο και το Τέλ Αβιβ. Στα αρχές Ιουνίου, το ισραηλινό υπουργείο Ενέργειας είχε ανακοινώσει ότι ξεκινά τις εργασίες για τοποθέτηση υποθαλάσσιου ηλεκτρικού καλωδίου μήκους 150 χιλιομέτρων κατά μήκος των ακτών του Ισραήλ από την Ασελόν έως την Χάιφα για να καλύψει τις ανάγκες της χώρας με καθαρή ενέργεια που θα παράγεται στο Νότο. Στο σχέδιο αυτό προβλέπεται η μελλοντική διασύνδεση με τις χώρες του Κόλπου, μέσω Ιορδανίας και Αιγύπτου αλλά και η διασύνδεση σε πρώτη φάση με την Κύπρο με τελικό στόχο την τροφοδοσία της Ευρώπης με καθαρή ενέργεια.
Στην Αίγυπτο, διαθέτει ισχυρή παρουσία και η Energean, που παράγει κυρίως φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα Abu Qir και ΝΕΑ/ΝΙ στον κόλπο της Αλεξάνδρειας, ενώ συμμετέχει και στον μεγάλο ερευνητικό στόχο στην θαλάσσια παραχώρηση North East Hap'y, στην οποία Operator είναι ο ιταλικός κολοσσός ENI. Επιπλέον, η Energean επιδιώκει την συμμετοχή της σε μια ακόμη ερευνητικής άδειας, στην χερσαία παραχώρηση East Bir El Nous, στην οποία θα είναι Operator και θα μοιράζεται από 50% με την κροατική ΙΝΑ.
Η Τουρκία επιδιώκει συνεργασία με Αίγυπτο στα ενεργειακά
Η κινητικότητα στο διπλωματικό επίπεδο είναι μεγάλη και επιβάλει στην Αθήνα να κινηθεί γρήγορα, μπροστά και στην σφήνα της Άγκυρας. Η τελευταία, επιδίδεται εδώ και καιρό σε αγώνα δρόμου ούτως ώστε να αποκαταστήσει τις σχέσεις της στην περιοχή.
Η μεθαυριανή συνάντηση Μητσοτάκη – Αλ Σίσι στο Κάιρο γίνεται στην σκιά της προ ημερών ακύρωσης της επίσκεψης του Αιγυπτίου προέδρου στην Τουρκία, με την αιτιολογία ότι έπρεπε να παραβρεθεί στην σύνοδο Ρωσίας- Αφρικής στην Αγία Πετρούπολη. Ακύρωση που υποδηλώνει ενόχληση του Καίρου για το γεγονός ότι ο Ερντογάν έχει επιλέξει να εμπλακεί ενεργά στο Παλαιστινιακό, για το οποίο οι Αιγύπτιοι θέλουν να έχουν την πρωτοβουλία των κινήσεων.
Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι τουρκο-αιγυπτιακές σχέσεις πηγαίνουν πίσω. Μόλις προ ημερών δημοσιεύθηκε η απόφαση για τον διορισμό τούρκου πρέσβη στην Αίγυπτο για πρώτη φορά μετά από 10 χρόνια. Και ο Ερντογάν, μετά από μια δεκαετία σκληρής αντιπαράθεσης με την μεγαλύτερη αραβική χώρα επιδιώκει όχι μόνο οικονομικά οφέλη από τη μεγάλη αιγυπτιακή αγορά, αλλά επίσης νομιμοποίηση στην Αν. Μεσόγειο και κυρίως συνεργασία στα ενεργειακά.
Η Τουρκία, ούσα αποκλεισμένη από το ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής, πασχίζει να κερδίσει το χαμένο έδαφος. Και ένα πρώτο βήμα είναι η δεδηλωμένη της πρόθεση για επανέναρξη συζητήσεων σχετικά με την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με την Αίγυπτο, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τις έρευνες υδρογονανθράκων. Μια τυχόν όμως τουρκο-αιγυπτιακή συμφωνία θα μπορούσε να οδηγήσει σε πλήρη ανατροπή των δεδομένων στην Ανατολική Μεσόγειο σε βάρος της Ελλάδας.
Έως πρότινος, ο πρόεδρος Αλ Σίσι κρατούσε σταθερή θέση πάνω στο θέμα, χωρίς να επιτρέπει στην γραφειοκρατία του αιγυπτιακού ΥΠΈΞ να ξεκινήσει επαφές με την Άγκυρα. Αλλά μετά και τη μερική συμφωνία οριοθέτησης Ελλάδας - Αιγύπτου, το γεγονός ότι εκτός συμφωνίας έχει μείνει όλη η επίμαχη περιοχή ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού αφήνει ένα κενό προς μελλοντική διαπραγμάτευση. Είτε με την Ελλάδα, είτε με την Τουρκία, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου διακανονισμού.
Κωδικός Νετανιάχου
Η επόμενη σημαντική συνάντηση του Κυρ. Μητσοτάκη στην περιοχή θα αφορά, κάποια στιγμή τους προσεχείς μήνες, αυτήν με τον ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Και εδώ η σφήνα Ερντογάν καθιστά επιτακτικό για την Αθήνα να ανεβάσει ταχύτητες.
Η ασθένεια του Νετανιάχου καθυστερεί τη συνάντησή του με τον Ερντογάν, με την Τουρκία να μην κρύβει το ενδιαφέρον της αυτή η επαναπροσέγγιση όχι μόνο να αποκαταστήσει τις τουριστικές ροές προς τα θέρετρα της, αλλά κυρίως το να υπάρξει επαναφορά στο τραπέζι του σχεδίου για μεταφορά φυσικού αερίου της Αν. Μεσογείου προς Ευρώπη μέσω του τουρκικού εδάφους.
Η Άγκυρα κάθε άλλο παρά έχει εγκαταλείψει την προσπάθεια να δελεάσει το Ισραήλ ώστε το φυσικό αέριο της περιοχής να κατευθυνθεί με αγωγό προς την Τουρκία.
Η πρόταση αυτή που παλαιότερα είχε τύχει και της υποστήριξης των Αμερικανών όχι μόνο για λόγους οικονομικούς αλλά και με την προσδοκία ότι έτσι θα καθησυχάζονταν οι φόβοι της Τουρκίας ότι αποκλείεται από το ενεργειακό παιγνίδι της περιοχής, αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη επιφυλακτικότητα από το κατεστημένο του Ισραήλ. Η καχυποψία προς το καθεστώς Ερντογάν παραμένει βαθιά.
Από την πλευρά της η Τουρκία θεωρεί ότι με τη μείωση των ροών του ρωσικού φυσικού αερίου θα βρει εναλλακτικές πηγές ώστε να διατηρήσει τον στρατηγικό ρόλο του εξ ανατολών κόμβου μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη. Ενώ σε πολιτικό επίπεδο προσδοκά ότι τυχόν εξομάλυνση των σχέσεων με το Τελ Αβίβ θα μειώσει τις ισχυρές πιέσεις που ασκεί το αμερικανοεβραϊκό λόμπι στα τουρκικά συμφέροντα στις ΗΠΑ.
Οι δύο δρόμοι και ο «πεθαμένος» East Med
Στο αμιγώς ενεργειακό πάντως κομμάτι, προ διμήνου, η εφημερίδα Jerusalem Post είχε παρουσιάσει τις τρεις επιλογές που υπάρχουν πάνω στο τραπέζι για τη μεταφορά του ισραηλινού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη: Τον αγωγό προς την Κύπρο, τον East Med και τον αγωγό προς την Τουρκία, μαζί με τα όποια διλήμματα εγείρονται στο Τελ Αβίβ.
Στην περίπτωση του East Med, το σχέδιο έχει πάψει να έχει πιθανότητες υλοποίησης. «Ο αγωγός East Med δεν γίνεται χωρίς συμμετοχή της Τουρκίας», είχε δηλώσει αρχές καλοκαιριού ο ισχυρός άνδρας της ιταλικής Eni, Κλάουντιο Ντεσκάλτσι, για ένα σχέδιο το οποίο με βάση τον αρχικό σχεδiασμό θα κατέληγε στην Ιταλία. Ένα σχέδιο, το οποίο απορρόφησε έντονο διπλωματικό κεφάλαιο από πολλές ελληνικές κυβερνήσεις, παρ' ότι όλοι γνώριζαν πόσο δύσκολο είναι να υλοποιηθεί, πόσο μάλλον χωρίς την αμερικανική υποστήριξη.
Οι ΗΠΑ, ποτέ δεν ήθελαν - ούτε και θέλουν- ένα σταθερό και μόνιμο έργο που να αποκλείει την Τουρκία. Ένα σχέδιο που θα είναι οικονομικά ασύμφορο για τις αμερικανικές εταιρίες που εμπλέκονται στην Ανατολική Μεσόγειο και ανταγωνιστικό στο project μεταφοράς αμερικανικού σχιστολιθικού φυσικού αερίου ως LNG στην Αλεξανδρούπολη και αλλού.
