Η Μέση Ανατολή φλέγεται, με τα σενάρια για τις αγορές ενέργειας και την οικονομία να είναι εφιαλτικά εάν υπάρξει μια επέκταση του πολέμου. Ο Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου, ειδικός σε θέματα ενέργειας, Νίκος Φαραντούρης μίλησε στο Energymag για τις συνέπειες που μπορεί να έχει αυτός ο πόλεμος τόσο για την ενεργειακή ασφάλεια όσο και στις τιμές στα ενεργειακά προϊόντα.
«Δεν είναι απίθανο να γυρίσουμε ενεργειακά πίσω στο 2021 και το 2022» λέει ο κύριος Φαραντούρης ενώ ο μεγεθυντικός φακός της κυβέρνησης θα πρέπει να «πέσει» πάνω στις ενεργειακές αγορές για να αποφευχθούν φαινόμενα σπέκουλας.
Για τις εξελίξεις στην αγορά του φυσικού αερίου
«H σκέψη όλων μας προφανώς και βρίσκεται στις εκατόμβες των θυμάτων και την αιματοχυσία. Η αλήθεια όμως είναι ότι θα υπάρχουν και παράπλευρες συνέπειες στην οικονομία και γενικότερα στην περιοχή και θα μας επηρεάσουν άμεσα. Ήδη οι αγορές προεξοφλούν ότι θα υπάρξουν αυξήσεις στους υδρογονάνθρακες, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Διεκόπη η λειτουργία του κοιτάσματος Ταμάρ ενός μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου για λόγους ασφαλείας στο Ισραήλ. Υπάρχουν και άλλα πράγματα που πυροδοτούν εξελίξεις στον τομέα της ενέργειας, όπως ανακατατάξεις στην Αυστραλία.
Είχαμε την προηγούμενη εβδομάδα έκρηξη σε έναν αγωγό που συνδέει τη Φινλανδία και την Εσθονία, με επίκεντρο τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, βλέπουμε ότι κυριαρχεί μια αναστάτωση στις αγορές και φοβούμαι ότι αυτό θα το δούμε να αντανακλάται και στα συμβόλαια το προσεχές διάστημα και φυσικά στην τσέπη μας, ειδικά σε ότι αφορά το φυσικό αέριο.
Το φυσικό αέριο, ειδικά στη χώρα μας, αποτελεί το κύριο καύσιμο για την ηλεκτροπαραγωγή. Άρα μη μας κάνει εντύπωση να δούμε να επαναλαμβάνεται το σενάριο του 21 και 22 με υψηλότατες τιμές στην κιλοβατώρα στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικού ρεύματος, πέρα δηλαδή από τις αυξήσεις στο φυσικό αέριο και σε ολόκληρη την αξιακή και εφοδιαστική αλυσίδα μέχρι το ράφι του σουπερ μάρκετ. Πρέπει να ξέρουμε ότι ο Οκτώβριος είναι ένας κρίσιμος μήνας για τη διαμόρφωση των τιμών φυσικού αερίου και πετρελαίου και της ενέργειας εν γένει καθ όλη τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, διότι οι τιμές που διαμορφώνονται τώρα θα τους δούμε να αντανακλώνται το Νοέμβρη το Δεκέμβρη και τον Γενάρη. Θυμίζω τις προειδοποιήσεις προ διετίας τριετίας. Πολύ πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είχαμε προειδοποιήσει ότι οι αυξητικές τάσεις του φθινοπώρου θα τις δούμε να διογκώνονται τους προσεχείς μήνες και να αντανακλώνται στην τσέπη μας.»
Τι φέρνει μια επέκταση του πολέμου-Το κόστος και η ασφάλεια εφοδιασμού
Καταρχάς απευχόμεθα οποιαδήποτε σύρραξη, όχι για λόγους ακρίβειας, μόνο αλλά κυρίως για λόγους ανθρωπιστικούς, για λόγους προστασίας της ανθρώπινης ζωής και της αξιοπρέπειας. Όμως τα εφιαλτικά σενάρια για την οικονομία είναι εδώ και καραδοκούν. Σε περιόδους ενεργειακής κρίσης υπάρχουν 2 βασικά προβλήματα, το ένα είναι το κόστος και το άλλο είναι η ασφάλεια του εφοδιασμού. Το κόστος μπορεί να εκτοξευθεί σε τέτοια επίπεδα που να γίνει δυσθεώρητο και καταστροφικό για την οικονομία και την κοινωνία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οικογένειά μας, αλλά και τα κράτη μέλη, εν προκειμένω η χώρα μας, η πολιτεία, η κυβέρνηση θα πρέπει να εξαντλήσουν το οπλοστάσιό τους και να βρουν και τα εργαλεία. Τι σημαίνει δεν υπάρχει δημοσιονομικό περιθώριο να βρεθεί εν πάση περιπτώσει το κατάλληλο εργαλείο για την ανακούφιση. Το δεύτερο όμως που είναι επίσης σημαντικό είναι η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού.
Πόσο θωρακισμένοι είμαστε σε ένα ακραίο σενάριο;
Εάν υλοποιηθούν τα χειρότερα σενάρια δηλαδή μια γενικότερη επέκταση του πολέμου στη Μέση Ανατολή καμία χώρα δεν θα είναι θωρακισμένη να τα αντιμετωπίσει. Όμως επειδή έχουμε ένα πλεονέκτημα καθώς έχουμε διαφοροποίηση, των πηγών προμήθειας τόσο του πετρελαίου όσο και του φυσικού αέριου. Πιστεύω ότι τα ζητήματα της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε, διότι διαχρονικά έχουμε φροντίσει να διασπείρουμε τις πηγές μας. Για παράδειγμα, φυσικό αέριο, παραλαμβάνουμε από διαφορετικές πηγές .Η ίδια συζήτηση υπήρχε για το ενδεχόμενο να διακοπεί η ροή φυσικού αερίου από τη Ρωσία και τότε ήμουν καθησυχαστικός για το θέμα της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού. Στο Ισραήλ, το γεγονός ότι έκλεισε το κοίτασμα, το μεγάλο κοίτασμα, Ταμάρ για την ώρα δεν μας αφορά, διότι δεν παραλαμβάνουμε. Επαναλαμβάνω, σε σχέση με την προμήθειά μας. Επηρεάζει όμως τις τιμές, διότι η αναστάτωση επηρεάζει τις τιμές γενικώς και έτσι λοιπόν, τα απόνερα αυτής της κρίσης θα μας έρθουν σε επίπεδο τιμών.
Θέλω να κάνω μια μικρή παρένθεση και να πω ότι σε μεγάλο βαθμό η ακρίβεια που βλέπουμε στο ράφι του σούπερ μάρκετ αντανακλά το υψηλό ενεργειακό κόστος των προηγούμενων ετών και αυτό αφορά ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα από τον αγροδιατροφικό τομέα μέχρι απλά είδη πρώτης ανάγκης, εάν δεν τιθασεύσεις, το ενεργειακό κόστος θα το δεις σαν την υγρασία να πετάει στον τοίχο της καθημερινότητας, σε όλα τα είδη και τις υπηρεσίες. Άρα λοιπόν, μεγάλη προσοχή εάν χρειαστούν ρυθμιστικές παρεμβάσεις να μην τις φοβηθεί η πολιτεία εάν χρειαστεί να επιβάλει πλαφόν, να μην το φοβηθεί η πολιτεία ,εάν χρειαστεί να μειώσει τον ειδικό φόρο κατανάλωσης στο πετρέλαιο, να μην το φοβηθεί.
Σε όλο αυτό βέβαια υπάρχει και μια διάσταση σπέκουλας και φούσκας διότι τα 300€ η μεγαβατώρα που είχαμε δει πέρσι και πρόπερσι στους διεθνείς χρηματιστηριακούς κόμβους αλλά και στη χώρα μας, δεν αντανακλούσαν κόστος, αντανακλούσαν προεξόφληση κινδύνου και εδώ λοιπόν επανέρχομαι και ως ενεργός πολίτης, αλλά και ως καθηγητής του ευρωπαϊκού δικαίου και του δικαίου της ενέργειας να πω το εξής, ότι δεν είναι δυνατόν μια συντεταγμένη πολιτεία είτε σε εθνικό, είτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο και εδώ αναφέρομαι στις ευρωπαϊκές αρχές να παρακολουθούν χωρίς να παρεμβαίνουν χρηματιστηριακές φούσκες, να εξελίσσονται με αφορμή μια θρυαλλίδα ένα δυσάρεστο τέτοιο γεγονός που μπορεί να είναι ένα έκτακτο γεγονός πολεμικό ή οποιαδήποτε άλλη έκτακτη συνθήκη πρέπει να παρεμβαίνουμε στις αγορές. Οι αγορές δεν θα θεραπεύσουν μόνες τους αυτές τις στρεβλώσεις.
Στην προηγούμενη ενεργειακή κρίση η ΕΕ άργησε να παρέμβει
Στην προηγούμενη ενεργειακή κρίση η Ευρωπαϊκή Ένωση άργησε πολύ να παρέμβει. Φτάσαμε τότε στο καλοκαίρι, όταν υπήρχε ήδη αποκλιμάκωση των τιμών και τα απόνερα της ενεργειακής κρίσης και των υψηλών τιμών. Τα είδαμε στο πετσί μας και εδώ στην Ελλάδα το ζούμε ακόμα, διότι η ενεργειακή κρίση στην Ελλάδα χτύπησε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα, διότι στην Ελλάδα ενδημούν και άλλα φαινόμενα στρεβλώσεων στην αγορά, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι οι δομές της αγοράς είναι ολιγοπωλιακές- έχουμε μια μικρή αγορά. Λίγοι παίκτες σε ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα και προφανώς στην ενέργεια, αλλά και σε ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα.
Ο μεγεθυντικός φακός θα πρέπει να πέσει πάνω καταπάνω στις αγορές, έτσι ώστε να σπάσουν τα καρτέλ. Είδαμε για παράδειγμα τον Ιούλιο ανατιμήσεις στον αγροτικό τομέα έως και 100% που δεν είχαν καμία σχέση ούτε με τις πλημμύρες στη Θεσσαλία, ούτε φυσικά με τις εχθροπραξίες στη Μέση Ανατολή. Αν λοιπόν το κερασάκι στην τούρτα είναι η πολεμική σύρραξη στη γειτονιά μας, τότε αντιλαμβάνεστε ότι και για λόγους προφανείς πραγματικούς κόστους αλλά και για λόγους σπέκουλας για να το πούμε έτσι θα μπορούσαμε να δούμε τρομερές ανατιμήσεις και μένω λιγάκι στη σπέκουλα, διότι σε περιόδους έντασης ενδημούν τέτοια φαινόμενα φούσκας. Συνεπώς για αυτό επανέρχομαι στο ζήτημα των ελέγχων και των ρυθμιστικών παρεμβάσεων. Πολλές φορές η φούσκα αυτή δεν αντανακλά το πραγματικό κόστος, ούτε της ενέργειας, ούτε των ειδών των αγαθών και των υπηρεσιών. Εκεί λοιπόν, η πολιτεία πρέπει να εξαντλήσει το οπλοστάσιό της.
