"Το 2023 ξεκίνησε με καλούς οιωνούς, όμως η αναμονή εκκίνησης έργων υποδομής μπορεί να επηρεάσει τη ζήτηση αδρανών, για τα μάρμαρα και τα βιομηχανικά ορυκτά υπάρχει αισιοδοξία, αλλά και ανάγκη διαχείρισης των εξελίξεων στη διεθνή οικονομία, ενώ υπάρχει ετοιμότητα στην παραγωγή λιγνίτη για τον ασφαλή και επαρκή εφοδιασμό της χώρας με ηλεκτρική ενέργεια" αναφέρει στο μήνυμά του με αφορμή την Ετήσια Έκθεση Δραστηριοτήτων για το 2022, ο πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων Αθ. Κεφάλας.
Όπως τονίζει "αξιοποιήσαμε την ευκαιρία ενημέρωσης για τα βασικά θέματα του κλάδου” ενώ με την ευκαιρία της πανευρωπαϊκής διαβούλευσης για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες δημοσιεύσαμε σχετικά ενημερωτικά άρθρα και συνεντεύξεις και συνεχίσαμε τη συστηματική ενημέρωση για την εξορυκτική βιομηχανία με εστιασμένο έντυπο υλικό."
Όπως αναφέρει ο κ. Κεφάλας, ο μεταλλευτικός κλάδος, η προώθηση της βιωσιμότητας και της κυκλικότητας κρίσιμων πρώτων υλών θα ενδυναμώσει την Ευρώπη, προκειμένου να ανταπεξέρχεται σε πιθανές διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού, οι οποίες μπορούν να ανακύψουν από απρόβλεπτες, εξωγενείς αιτίες, όπως η πανδημική κρίση της Covid-19 προκειμένου να ανταποκρίνεται με αυτονομία και επάρκεια στην αυξανόμενη ζήτηση για ορυκτές πρώτες ύλες, στο δρόμο προς μια ψηφιακή και πράσινη οικονομία.
Ο κίνδυνος
Σημειώνεται, ότι “σήμα κινδύνου” εκπέμπουν αναλυτές, καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει προβλήματα στον ανεφοδιασμό όχι μόνο σπάνιων γαιών, αλλά και πολλών άλλων κρίσιμων πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Άλλωστε, πολλές από αυτές τις κρίσιμες πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, σε «πράσινες» τεχνολογίες και στη βιομηχανία ηλεκτροκίνησης. Χωρίς, λοιπόν, όπως τονίζεται, επάρκεια στις κρίσιμες πρώτες ύλες, η ΕΕ δεν θα μπορέσει να πρωτοστατήσει στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, ούτε θα μπορέσει να καλύψει πλήρως τις αμυντικές της ανάγκες.
Αναγνωρίζοντας, πλέον, τη σημασία των κρίσιμων πρώτων υλών, η ΕΕ έχει προβεί στην Ευρωπαϊκή Πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (Critical Raw Materials Act- CRMA), προτείνοντας ένα ολοκληρωμένο σύνολο ενεργειών για τον ασφαλή και βιώσιμο εφοδιασμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας με κρίσιμες πρώτες ύλες και τη μείωση της εξάρτησής της από προμηθευτές μίας χώρας ή λίγων χωρών.
Μάλιστα, σε πρόσφατο συνέδριο που διοργάνωσαν στις Βρυξέλλες τα μέλη της Ένωσης Ευρωπαϊκών Μεταλλευτικών Βιομηχανιών, Μεταλλευμάτων & Βιομηχανικών Ορυκτών (Euromines) δόθηκε έμφαση στην κρισιμότητα των ορυκτών πρώτων υλών για τον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, όπως το λίθιο, το κοβάλτιο, ο χαλκός και το νικέλιο που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μπαταριών αλλά και σε πλήθος άλλων τομέων, όπως ανάπτυξη δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, πράσινες τεχνολογίες με έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μεταλλευτικά, αμυντικές εφαρμογές κ.α , αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την αξία των υπεύθυνων πρακτικών.
Στο πλαίσιο αυτό, η Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κα Nicola Beer, κατά την τοποθέτησή της, υπογράμμισε την αμοιβαία σχέση υπευθυνότητας και ανταγωνιστικότητας για την Ευρώπη, λέγοντας ότι «η Ευρώπη πρέπει να πραγματοποιεί εξορυκτικές δραστηριότητες με υπεύθυνο τρόπο και προσανατολισμό στη βιώσιμη ανάπτυξη προκειμένου να είναι ανταγωνιστική απέναντι σε άλλες χώρες».
Σύμφωνα, δε, με όσα αναφέρονται από αναλυτές αλλά και τους τον ΣΜΕ, πολλές μεταλλευτικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας, υιοθετούν και εφαρμόζουν σήμερα καλές πρακτικές, όπως η αξιοποίηση πηγών ενέργειας και πρώτων υλών χωρίς ορυκτά καύσιμα σε όλα τα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού αλλά και η διασφάλιση της ανακύκλωσης των αποβλήτων που είναι πλούσια σε κρίσιμες πρώτες ύλες προκειμένου αυτά να επαναχρησιμοποιούνται.
Για παράδειγμα, όπως αναφέρουν στελέχη του μεταλλευτικού κλάδου, απαντώντας και στη σχετική έντονη κριτική που δέχονται, η πολυεθνική εταιρεία εξόρυξης Boliden επικεντρώνει τη δραστηριότητά της στην ανάκτηση μετάλλων από ηλεκτρονικά απόβλητα, δίνοντας έμφαση στην αξία της εξοικονόμησης και της αειφορίας. Επίσης, αναφερόμενοι στην Ελλάδα, σημειώνουν ότι, η Ελληνικός Χρυσός εφαρμόζει τα τελευταία χρόνια τις πλέον πρόσφατες βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογίες για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του έργου, με κυριότερη την εφαρμογή της μεθόδου Ξηρής Απόθεσης Μεταλλευτικών καταλοίπων μέσω πρότερης αφύγρανσής τους, που πέρα από εξοικονόμηση νερού και τη μείωση της απαιτούμενης επιφάνειας ασφαλούς απόθεσής τους, διασφαλίζει μεταξύ άλλων και τα υψηλότερα δυνατά γεωτεχνικά επίπεδα ασφάλειας κατά την αποθήκευσή τους, αλλά και της μεθόδου της λιθογόμωσης, μέσω της οποίας ανακυκλώνονται τα μεταλλευτικά κατάλοιπα και επαναξιοποιούνται για την ασφαλή πλήρωση των στοών του υπόγειου μεταλλείου μετά το πέρας της αξιοποίησής τους.
Προώθηση βιωσιμότητας- πράσινη μετάβαση
Με βάση τα όσα αναφέρει ο κ. Κεφάλας στο εισαγωγικό του σημείωμα, στην ‘Εκθεση για το 2022, μετά από συστηματική διαβούλευση εκσυγχρονίστηκε από τον ΣΜΕ, ο «Κώδικας Αρχών Βιώσιμης Ανάπτυξης» ο οποίος εναρμονίζεται με την ευρωπαϊκή πολιτική «Αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Βιώσιμες Πρώτες Ύλες».
Όπως ανέφερε, ο κ. Κεφάλας, "χωρίς να παραβλέπουμε την προώθηση ήδη εντοπισμένων προβλημάτων, οι παρεμβάσεις μας στη χρονιά που μας πέρασε επικεντρώθηκαν κυρίως σε νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες και αφορούσαν μεταξύ άλλων:
• στην εκ νέου ανάδειξη των θέσεων μας για την εξόρυξη σε περιοχές ΝΑΤURA σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά δεδομένα και των απαιτούμενων απλοποιήσεων στις τροποποιήσεις Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
• στην ενεργή συμμετοχή μας και ιδιαίτερο βάρος στις διαβουλεύσεις των νέων Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών περιοχών προστασίας, οι οποίες θα οδηγήσουν στα Προεδρικά Διατάγματα για τη διαχείριση αυτών των κρίσιμων περιοχών • στη διαβούλευση για το Νέο Κλιματικό Νόμο που δημιουργεί νέες υποχρεώσεις για τον κλάδο μας
• στην επαναφορά της εστίασης στο Ειδικό Χωροταξικό Ορυκτών Πρώτων Υλών και στην κατάθεση τροποποιητικών προτάσεων Παρά τις διεθνείς προκλήσεις και το ευμετάβλητο της διεθνούς αγοράς, τις μεγάλες αυξήσεις κόστους ενέργειας και πρώτων υλών, η ελληνική εξορυκτική βιομηχανία, για ακόμη μία φορά, επέδειξε ανθεκτικότητα και στο 2022.
• στην επίλυση κρίσιμων θεμάτων για την αδειοδότηση και τη λειτουργία των εξορυκτικών έργων σε σχέση με τη δασική νομοθεσία και τις δασικές υπηρεσίες. Όσον αφορά στα εκκρεμή θέματα έγινε κατηγοριοποίησή τους, αρχική εκτίμηση των αναμενόμενων ωφελειών για την εθνική οικονομία και με βάση τα αποτελέσματα τέθηκαν προτεραιότητες στην προώθησή τους.
Μήνυμα
Επισημαίνεται ότι η χαμηλή προτεραιότητα από τις αρμόδιες αρχές στην αντιμετώπιση των θεμάτων μας μεγαλώνει τον κατάλογο των ανεπίλυτων προβλημάτων και συσσωρεύει εμπόδια στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων μας" τονίζει ο κ. Κεφάλας.
Σημαντική ήταν, όπως τονίζεται, η συνεισφορά του Συνδέσμου μας και στη διαμόρφωση πολιτικών και κανονισμών στα σώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ενεργή συμμετοχή είτε απευθείας σ΄ αυτά είτε μέσω των συλλογικών οργάνων που μας εκπροσωπούν.
Τα κυριότερα ζητήματα αφορούσαν:
• την αναθεώρηση της Οδηγίας Βιομηχανικών Εκπομπών (IED), αποσκοπώντας στη μη ένταξη της εξορυκτικής δραστηριότητας σ΄ αυτήν
• την επέκταση της περιόδου εφαρμογής των ορίων έκθεσης σε NOx, CO και Καυσαέρια Πετρελαίου στην εξορυκτική βιομηχανία, πέραν του Αυγούστου 2023
• τη συμμετοχή στις διαβουλεύσεις για τη «Νέα Πρωτοβουλία για τις Πρώτες Ύλες» και το σημαντικό σχέδιο του «Κανονισμού για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες»
• τη συμμετοχή μας στη σημαντική διαβούλευση για τις τροποποιήσεις των οδηγιών για τις «Καρκινογόνες ουσίες» και τις «Χημικές ουσίες» καθώς και σ’ αυτή για τα θέματα Υγείας και Ασφάλειας στη ψηφιακή εργασία.
Πέρα από τα κανονιστικά θέματα, όπως αναφέρει ο κ. Κεφάλας, "αναδείξαμε, σε συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας με την ευκαιρία της Γενικής Συνέλευσης του 2022, δύο καίρια ζητήματα που αφορούν τις προκλήσεις και ευκαιρίες για την εξορυκτική βιομηχανία σε έναν κόσμο που αλλάζει γρήγορα και τις γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται στην εποχή της Εξόρυξης 4.0.
Τα συμπεράσματα από αυτές τις συζητήσεις αποτέλεσαν χρήσιμο υλικό για τις συζητήσεις μας με τις αρμόδιες αρχές για την ενίσχυση της ελκτικής ικανότητας του κλάδου μας, καθώς και τις αναγκαίες παρεμβάσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία μελλοντικού ανθρώπινου δυναμικού μας. Από τα μέλη μας αλλά και τις ευρωπαϊκές έρευνες έχει διαπιστωθεί η ανάγκη για την ενημέρωση του κοινού, των αρχών καθώς και της Δημόσιας Διοίκησης για τη σημασία του εξορυκτικού κλάδου στην εθνική οικονομία και στη γεωπολιτική αυτονομία της Ευρώπης.
Ο ΣΜΕ και οι ενεργειακές προκλήσεις
Επίσης στο εισαγωγικό του σημείωμα ο πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων Αθ. Κεφάλας αναφέρει ότι σημαντική ήταν, όπως τονίζεται, η συνεισφορά του Συνδέσμου και στη διαμόρφωση πολιτικών και κανονισμών στα σώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ενεργή συμμετοχή είτε απευθείας σ΄ αυτά είτε μέσω των συλλογικών οργάνων που μας εκπροσωπούν.
Τα κυριότερα ζητήματα αφορούσαν:
• την αναθεώρηση της Οδηγίας Βιομηχανικών Εκπομπών (IED), αποσκοπώντας στη μη ένταξη της εξορυκτικής δραστηριότητας σ΄ αυτήν
• την επέκταση της περιόδου εφαρμογής των ορίων έκθεσης σε NOx, CO και Καυσαέρια Πετρελαίου στην εξορυκτική βιομηχανία, πέραν του Αυγούστου 2023
• τη συμμετοχή στις διαβουλεύσεις για τη «Νέα Πρωτοβουλία για τις Πρώτες Ύλες» και το σημαντικό σχέδιο του «Κανονισμού για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες»
• τη συμμετοχή μας στη σημαντική διαβούλευση για τις τροποποιήσεις των οδηγιών για τις «Καρκινογόνες ουσίες» και τις «Χημικές ουσίες» καθώς και σ’ αυτή για τα θέματα Υγείας και Ασφάλειας στη ψηφιακή εργασία.
Πέρα από τα κανονιστικά θέματα, όπως αναφέρει ο κ. Κεφάλας, "αναδείξαμε, σε συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας με την ευκαιρία της Γενικής Συνέλευσης του 2022, δύο καίρια ζητήματα που αφορούν τις προκλήσεις και ευκαιρίες για την εξορυκτική βιομηχανία σε έναν κόσμο που αλλάζει γρήγορα και τις γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται στην εποχή της Εξόρυξης 4.0.
Τα συμπεράσματα από αυτές τις συζητήσεις αποτέλεσαν χρήσιμο υλικό για τις συζητήσεις μας με τις αρμόδιες αρχές για την ενίσχυση της ελκτικής ικανότητας του κλάδου μας, καθώς και τις αναγκαίες παρεμβάσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία μελλοντικού ανθρώπινου δυναμικού μας. Από τα μέλη μας αλλά και τις ευρωπαϊκές έρευνες έχει διαπιστωθεί η ανάγκη για την ενημέρωση του κοινού, των αρχών καθώς και της Δημόσιας Διοίκησης για τη σημασία του εξορυκτικού κλάδου στην εθνική οικονομία και στη γεωπολιτική αυτονομία της Ευρώπης.
“Η συνεχιζόμενη επαγρύπνηση για την πανδημία, η ακριβή ενέργεια που έγινε σχεδόν ενεργειακή κρίση μετά το μέτωπο στην Ουκρανία, η διαταραχή στις εφοδιαστικές αλυσίδες και οι έντονες πληθωριστικές πιέσεις απαίτησαν προσοχή και αποτελεσματική διαχείριση και ηγεσία σε όλα τα επίπεδα. Το ξεκίνημα του έτους ήταν ενθαρρυντικό για τον ελληνικό εξορυκτικό κλάδο με άνοδο της ζήτησης με οδηγούς τον εγχώριο κατασκευαστικό τομέα, τη διεθνή ζήτηση των μετάλλων και βιομηχανικών ορυκτών, την καλή πορεία στις εξαγωγές καθετοποιημένων προϊόντων μαρμάρων και τους περιορισμούς των εξαγωγών της Κίνας σε προϊόντα μαγνησίας για περιβαλλοντικούς λόγους και αυτό παρά τις ανοδικές τάσεις στο κόστος παραγωγής.
Όμως στο δεύτερο τρίμηνο του 2022 έχουμε εκτίναξη του κόστους ενέργειας, ακόμα και μετά τις κρατικές επιδοτήσεις, μεγέθυνση των δυσκολιών εφοδιασμού με πρώτες ύλες και μηχανήματα, επίδραση από τις έντονες πληθωριστικές τάσεις και προβλήματα από τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας. Η ανοδική πορεία επιβραδύνεται αλλά δεν ανακόπτεται, όμως οι πιέσεις στο κόστος δεν αντισταθμίζονται πλήρως από τις αυξημένες τιμές, διότι οι αυξήσεις αυτές περιορίζονται από τον διεθνή ανταγωνισμό παραγωγών από χώρες που δεν έχουν τα ίδια μακροοικονομικά χαρακτηριστικά. Τελικά ο κλάδος και ειδικά τα μέλη μας, αποδεικνύονται ανθεκτικά και στο 2022, σημειώνοντας αύξηση παραγωγής εμπορεύσιμων προϊόντων κατά 3%, αύξηση εσόδων κατά 12,5% και των εξαγωγών κατά 20% σε σχέση με το 2021.”
Ο λιγνίτης
Ειδική αναφορά, σύμφωνα με τον κ. Κεφάλα, “πρέπει να γίνει στη στήριξη που έδωσε η παραγωγή πάνω από 13 εκατομμύρια τόνων λιγνίτη για την αποσόβηση της ενεργειακής κρίσης στη χώρα μας. Στο πλαίσιο αυτό, ο Σύνδεσμος μας λειτούργησε αποτελεσματικά με στόχο την έγκαιρη επισήμανση των κοινών προκλήσεων, τη γόνιμη ανταλλαγή απόψεων, την προβολή των θέσεων μας και την ενεργή συμμετοχή στη διαμόρφωση θετικού ρυθμιστικού περιβάλλοντος.
Σταθερή προτεραιότητα όλων των μελών μας είναι η βιώσιμη ανάπτυξη με υψηλή φροντίδα για τη συνεχή βελτίωση των επιδόσεων στην ασφάλεια στις εργασίες μας. Ο δείκτης συχνότητας παρέμεινε στα ίδια επίπεδα με το 2021, είχαμε μείωση του δείκτη σοβαρότητας κατά 40%, δεν αποφύγαμε τα δυστυχήματα, όμως το 50% των μελών δεν είχε ατυχήματα στο 2022.
