Για μια πιθανή ελληνοϊταλική κοινοπραξία που θα φέρει ηλεκτρικό ρεύμα από τη Βόρεια Αφρική κάνει λόγο ο γνωστός δικηγόρος στην Αθήνα και τις Βρυξέλλες Ορέστης Ομράν. Ο συγγραφέας του βιβλίου «25+1 ερωτήσεις για την ενεργειακή κρίση» ο οποίος μέσω της διάσημης αμερικανικής εταιρείας που εργάζεται συμβουλεύει μεγάλες ενεργειακές εταιρείες, χαρακτηρίζει πολύ πιθανό ένα τέτοιο ενδεχόμενο, καθώς θα εξασφαλίσει πιο εύκολα κοινοτική χρηματοδότηση. Προσθέτει δε ότι «το να μιλήσουν μια ελληνική κατασκευαστική, με μια ιταλική και να πάρουν και μια τρίτη γαλλική, η οποία θα φτιάξει τα καλώδια και μια τέταρτη νορβηγική, που κατασκευάζει αυτά τα καλώδια και τα τοποθετήσει μαζί με μια γερμανική εταιρεία, η οποία θα φτιάξει τους σταθμούς, είναι ένα win – win situation, μια πολύ καλή κατάσταση για όλους».
Ο ίδιος περιγράφοντας το χρονικό της κρίσης από τον Φεβρουάριο του 2022 μέχρι σήμερα, χαρακτηρίζει Βαβέλ την κατάσταση που διαμορφώθηκε αρχικά, καθώς η ευρωπαϊκή αντίδραση άργησε έξι μήνες. Το πρόβλημα περιορίστηκε, ανάφερε δημιουργώντας νέους ενεργειακούς διαδρόμους, όπου το LNG απέκτησε καθοριστική θέση.
Μιλώντας στο podcast Βαβέλ ο κ. Ομράν, στάθηκε στο πως ευνοήθηκε η Ελλάδα από την κατάσταση που δημιουργήθηκε ενισχύοντας την γεωπολιτική της θέση. Αναφέρθηκε ειδικά στους σταθμούς υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου και στην επιτυχημένη επιχειρούμενη ηλεκτρική διασύνδεση με το Ισραήλ μέσω της Κύπρου, ενώ έκανε ειδική αναφορά στην ουσιαστική ενδυνάμωση του ρόλου της ΔΕΗ όχι μόνο στην εγχώρια αγορά, αλλά και μέσω της επέκτασής της στα Βαλκάνια.
Ακούστε το podcast
Το ξεκίνημα της κρίσης
Η πρώτη αντίδραση ήταν όπως αναφέρει, πλήρης αμηχανία. Η δεύτερη αντίδραση ήταν εκτός ευρωπαϊκού πλαισίου. Κάθε χώρα είχε τη δική της ενεργειακή αυτονομία. Τι κάνω εγώ ξεχωριστά. Άλλα έκαναν οι Γερμανοί, οι οποίοι εξαρτώντο σε βαθμό γύρω στο 60 – 65% από το ρωσικό φυσικό αέριο, άλλα κάναμε εμείς, άλλα κάνανε οι Ιταλοί, άλλα κάνανε οι Γάλλοι. «Δηλαδή το podcast σου λέγεται Βαβέλ, αλλά έγινε μια πραγματική Βαβέλ ακριβώς εκεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γιατί ο καθένας κοίταγε τους δικούς του ανθρώπους και τη δική του χώρα. Αρχίσαμε να παίρνουμε σοβαρά μέτρα ως Ευρωπαϊκή Ένωση τον Σεπτέμβριο του ‘22. Μας πήρε δηλαδή 5-6 μήνες περίπου για να αρχίσουμε να έχουμε οργανωμένη δράση. Μέχρι τότε ήμασταν από εδώ και από κει. Και για να σου πω την αλήθεια αυτό το λένε οι αριθμοί. Δηλαδή η κορύφωση των τιμών του φυσικού αερίου ήταν τον Αύγουστο του 2022. Άρα εκεί είδαμε το μέγεθος του προβλήματος και κάποια στιγμή τον Σεπτέμβρη Οκτώβρη που έγινε και το Συμβούλιο, τότε σε επίπεδο πρωθυπουργών αποφασίσαμε να πάρουμε ενιαία δράση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.»
Ο καλός μας ο καιρός
Είμαστε τυχεροί. Η αλήθεια είναι ότι όντως οι 2 τελευταίοι χειμώνες ήταν σχετικώς ήπιοι στην κεντρική και δυτική Ευρώπη και άρα εκ των πραγμάτων οι ανάγκες σε φυσικό αέριο ήταν περιορισμένες, άρα προφανώς βρεθήκαμε σε καλή θέση. Ήταν από τους πιο θερμούς χειμώνες τα τελευταία 20-30 χρόνια. Παρόλα αυτά, η αλήθεια είναι για να είμαστε δίκαιοι, ότι και τα μέτρα που ελήφθησαν στο μεταξύ, ήταν σε τέτοια κατεύθυνση, ώστε ακόμη και ισχυρότερους και χειρότερους χειμώνες να είχαμε, μάλλον θα ήμασταν σε αντίστοιχη κατάσταση. Ίσως ήταν και λίγο πιο ακριβή η τιμή της ενέργειας, αλλά στην πραγματικότητα τα μέτρα που ελήφθησαν, δηλαδή η αποθήκευση. Σκεφτείτε ότι το Φλεβάρη που είπες του ‘22 είχαμε 30% πληρότητα στις ευρωπαϊκές αποθήκες φυσικού αερίου. Σήμερα έχουμε 92% κατά μέσο όρο. Φτάνουμε κάποια στιγμή το χειμώνα να χουμε και 99. Είναι τρομερή διαφορά, είναι 3 φορές παραπάνω.
Πως λύσαμε το πρόβλημα
Και είμαστε γεμάτοι, γιατί; Γιατί ρυθμίσαμε εσωτερικά και είπαμε ότι δεν πρέπει ποτέ να ξανά αδειάσουν οι αποθήκες γιατί θα βρεθούμε ακριβώς στο ίδιο σημείο που βρεθήκαμε τότε. Αυτό είναι το ένα. Το δεύτερο είναι ότι ανοίξαμε καινούριες διαδρομές ενέργειας. Δηλαδή κανείς δεν πρέπει να αμελεί και τη συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, για το LNG το οποίο ουσιαστικά λειτούργησε ως γέφυρα εκείνο το διάστημα και μας βοήθησε πάρα πολύ, γιατί είχαμε άδειες αποθήκες, πιο ακριβό LNG, πιο ακριβές τιμές, αλλά υπήρχε LNG. Υπάρχει επίσης LNG πολύ από το Κατάρ. Υπάρχει ο νέος δρόμος από το Αζερμπαϊτζάν και φυσικό αέριο, συμφώνησε η Ευρωπαϊκή Ένωση στρατηγικά με το Αζερμπαϊτζάν να προμηθεύεται φυσικό αέριο. Μεγάλος παραγωγός. Και υπάρχει και η τριμερής Ευρωπαϊκή Ένωση, Αίγυπτος – Ισραήλ, που ουσιαστικά εξασφαλίζει μελλοντικά αποθέματα φυσικού αερίου για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δηλαδή κινήθηκε ίσως για πρώτη φορά τόσο στρατηγικά η Ευρωπαϊκή Ένωση και εξασφάλισε διαφορετικούς παρόχους, διαφορετικούς προμηθευτές για να αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο, το οποίο στην πραγματικότητα χάσαμε.
Πως εξασφαλίζουμε μελλοντική ασφάλεια
Τα μεγάλα projects έχουν θέματα και γεωπολιτικής ασφάλειας, αλλά έχουν και θέματα τεχνικά, έχουν και θέματα λειτουργικά, είναι τιτάνια project πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ. Είδαμε όμως ότι με την υλοποίηση του LNG η οποία ήδη συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη χώρα μας, ήταν ένα επιτυχημένο project. Θεωρώ ότι με την πρόοδο της τεχνολογίας και με τα κεφάλαια τα οποία εισέρχονται, θα έχουμε και μια επιτυχημένη ηλεκτρική διασύνδεση με το Ισραήλ μέσω της Κύπρου θα έχουμε σε πιο μακροπρόθεσμο, θεωρώ όμως ορίζοντα ηλεκτρική διασύνδεση της Αφρικής με την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Ελλάδος μέσω της Κρήτης, για την ακρίβεια ή μέσω της Πελοποννήσου. Θα δούμε τώρα ποια καλώδια τελικά και πώς θα λειτουργήσει αυτό. Αλλά η άποψή μου είναι ότι βλέπουμε ότι επενδύονται περισσότερα μεγάλα κεφάλαια σε αυτού του είδους τα project. Αυτό είναι το ζήτημα εάν θα βρεις τα απαραίτητα κεφάλαια. Και βλέπουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, επειδή ακριβώς θεωρεί ότι είναι κομβικής σημασίας τα project αυτά, αρχίζει και χρηματοδοτεί και αυτή και συμμετέχει και αυτή και αναλαμβάνει ένα κομμάτι του ρίσκου, να βάζεις τα λεφτά σου, αναλαμβάνεις και ένα κομμάτι του ρίσκου. Κανείς ιδιώτης επενδυτής, καμία τράπεζα δεν θα πάει να βάλει δυόμισι και 3 billion για ένα τιτάνιο έργο, το οποίο έχει τέτοιες τεχνικές δυσκολίες, όσο τεχνικά άρτια και να είναι η εταιρία που το κατασκευάζει.
Ελληνοιταλική συνεργασία;
Υπάρχουν πολλά ανταγωνιστικά πρότζεκτ και σε αυτή την ιδιότυπη μάχη νομίζω κερδίζει αυτός ο οποίος είναι πιο ευέλικτος. Γιατί; Γιατί όταν είσαι ευέλικτος, τι λες ότι όταν έχω ένα ίδιο πρώτος με τον άλλον θα το μετατρέψω εγώ διαφορετικά; Υπάρχει τόσο μεγάλη ζήτηση. Εξάλλου θα βάλω άλλη πηγή εισόδου, θα το συνδέσω με άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Θα το κάνω και λίγο πιο φθηνό, άρα δεν θα ανταγωνιστώ με τον άλλο και θα πάμε να συγκρουστούμε μετωπικά αν θέλεις. Το ίδιο συμβαίνει και με κοινοπραξίες, δηλαδή οι Έλληνες με τους Ιταλούς εάν συμφέρει από κοινού οικονομικά μια ελληνοϊταλική κοινοπραξία να φέρει ηλεκτρικό ρεύμα από τη Βόρεια Αφρική θα το κάνει και έτσι δεν θα χρειαστεί να υπάρχουν 2 πρότζεκτ και να έρθουμε στη δύσκολη θέση, γιατί ερχόμαστε ως Έλληνες πολλές φορές, να προτιμώνται στις χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση οι μεγαλύτερες χώρες. Γιατί προφανώς όταν έχεις μεγαλύτερο πληθυσμό, όταν έχεις μεγαλύτερη επιρροή στα ευρωπαϊκά όργανα, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές και να ξέρουμε ότι η χώρα μας είναι μια μικρή χώρα. Μια χώρα πλέον με μεγάλη επιρροή και επίδραση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρόλα αυτά, σε τέτοιου είδους πρότζεκτ, επειδή ακριβώς είναι οι ίδιοι συντελεστές, μπορεί να μας κερδίσουν οι Γάλλοι οι Ισπανοί, πολλές φορές που είναι πολύ μεγάλη επιρροή, οι Ιταλοί φυσικά. Άρα κοινοπραξίες, ευελιξία και για μένα, αν θέλεις και στρατηγικές επιλογές τις οποίες κάνει η κάθε κυβέρνηση και τις κάνεις σε συνεργασία και με άλλες χώρες, όχι απαραίτητα Ευρωπαϊκής Ένωσης και εκεί αυτή η κάλυψη είναι πάρα πολύ σημαντική, όταν δηλαδή μια κυβέρνηση συμφωνεί με χώρες της Βορείου Αφρικής σε στρατηγικό σχεδιασμό και όχι απλά σε ευκαιριακό σχεδιασμό για να φτιάξουμε κάτι το οποίο θα είναι προσωρινά επικερδές, αλλά κάτι το οποίο θα φέρνει ρεύμα για πολλά χρόνια. Εκεί έχεις και ένα στρατηγικό πλεονέκτημα θεωρώ.
Έχει συζητηθεί το ενδεχόμενο κάποια στιγμή να υπάρξει ένα κοινό σχέδιο, γιατί δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν και τα 2 και για να το πάρω και όχι μόνο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν θέλεις και η χρηματοδότηση αυτού του κόσμου τα κεφάλαια είναι τα ίδια κεφάλαια για τα ίδια έργα. Δηλαδή ένα κεφάλαιο το οποίο επενδύει σε υποδομές και ενέργεια, είτε είναι ένα πραγματικό κουτί, είτε είναι κεφάλαια τραπεζικά κλπ. θα επιλέξει ένα από τα 2 έργα δεν μπορεί να επενδύσει και στα 2 δεν θα πάει να πάρει αυτό το ρίσκο, έτσι δεν είναι; Αλλά θέλω να σου πω ότι ναι, έχουν υπάρξει τέτοιες συζητήσεις. Έχει πέσει στο τραπέζι. Και θα στο πω και διαφορετικά. Η κοινοπραξία αυτή δεν πρέπει απαραίτητα να είναι σε κυβερνητικό επίπεδο. Δεν το βλέπουμε και σε πάρα πολύ μέγα επίπεδο. Το να μιλήσουν μια ελληνική κατασκευαστική, με μια ιταλική και να πάρουν και μια τρίτη γαλλική, η οποία θα φτιάξει τα καλώδια και μια τέταρτη νορβηγική, λέω εγώ τώρα που κατασκευάζει αυτά τα καλώδια και θα τοποθετήσει μαζί με μια γερμανική εταιρεία, η οποία θα φτιάξει τους σταθμούς, είναι ένα win – win situation, μια πολύ καλή κατάσταση για όλους. Και τι κάνει; Δεσμεύει και την Ευρωπαϊκή Ένωση να χρηματοδοτήσει, αφήνει χαρούμενους όλους τους υπόλοιπους Έλληνες, Ιταλούς. Και προφανώς αναδεικνύει και την ενιαία αντιμετώπιση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και όχι την ευκαιριακή, Α! εμείς οι Έλληνες να κάνουμε ένα πρώτο κερδίσουμε από αυτό. Εμείς οι Ιταλοί το ίδιο.
Το θετικό παράδοξο της ΔΕΗ
Είναι καταρχήν ένα παράδοξο, αλλά παράδοξη, αν μου επιτρέπεις ήταν και η ήδια θέση της ΔΕΗ στην ελληνική αγορά. Και όταν η ΔΕΗ συνειδητοποίησε με τις μεγάλες αλλαγές που έγιναν το 2019, τον κομβικό της ρόλο και την ισχύ της στην πραγματική ισχύ της για την ελληνική αγορά, εκεί ακριβώς άλλαξε και η όλη προσέγγιση και εσωτερικά από τη διοίκηση, αλλά και η κυβερνητική προσέγγιση για το τι μπορεί να είναι η ΔΕΗ. Όταν έχεις ένα τόσο ισχυρό παίχτη, τον οποίο όμως οι πολιτικές των προηγούμενων κυβερνήσεων δεν χρειάζεται να τα συζητήσουμε αυτά τον έχουν καταστήσει γίγαντα με πήλινα πόδια, γιατί αυτό ήταν η ΔΕΗ. Εάν του φτιάξεις τα πόδια να το πω έτσι σχηματικά αυτού του γίγαντα παραμένει ένας γίγαντας. Διότι αυτή τη στιγμή ακόμη και σήμερα η πραγματική ανταγωνιστές της ΔΕΗ και στη χονδρική και στη λιανική αγορά δεν έχουν ούτε το 1/5 το 1/6. Δεν το θεωρώ απαραιτήτως θετικό, θέλω να το ξεκαθαρίσω αυτό. Απλά θέλω να πω ότι ήτανε τόσο συστημική σχέση της ΔΕΗ με την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδος και με τις υποδομές γιατί μην ξεχνάμε τον ΑΔΜΗΕ, το δεδδηε. Όλες αυτές οι εταιρίες, οι οποίες είναι επίσης πάρα πολύ μεγάλες εταιρείες εισηγμένες. Κάποιες εξ αυτών προέρχονται από τον αποσχηματισμό της ΔΕΗ, ήταν εσωτερικές εταιρείες της ΔΕΗ αυτές. Άρα λοιπόν, όταν έχεις τέτοιες συνέργειες και όταν έχεις τέτοιο cashflow, το οποίο μπορείς να επαναξιοποίησης, αν αρχίζεις και πολύ σωστά έκανε η διοίκηση να αποπληρώνει σωστά και να έχει μια άλλη χρηματοοικονομική πολιτική. Εκεί νομίζω ότι μπορεί να απελευθερώσει τις δυνάμεις και σε όμορες αγορές, όπως κάνει τώρα η διοίκηση της ΔΕΗ να φύγει σε άλλες χώρες του εξωτερικού, όπως συνέβαινε και παλιότερα τέλη δεκαετίας 90 αρχές δεκαετίας 2000 οι μεγάλες εταιρείες υποδομών της Ελλάδος, οι μεγάλες τράπεζες ήταν στα Βαλκάνια και είμασταν ισχυροί παίκτες γιατί κακά τα ψέματα είμαστε ακόμα ίσως η πιο ισχυρή χώρα της περιοχής και μια από τις ισχυρές χώρες του κόσμου. Άρα το γεγονός ότι μαζευτήκαμε εσωτερικά προς την κρίση γιατί αυτό έκανε και η ΔΕΗ, μαζεύτηκε πάρα πολύ εσωτερικά δεν έβγαιναν τα νούμερα. Αυτή η Αναγέννηση νομίζω ναι μεν είναι ένα παράδοξο για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, αλλά είναι το αντίστροφο του παράδοξου το πώς εν τέλει καταφέραμε και την σώσαμε.
