του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Αν συγκρίνει κανείς τις σημερινές τιμές του φυσικού αερίου με τα υψηλά του Αυγούστου 2022, διαπιστώνει μειώσεις 80%-85%. Αλλά η εικόνα είναι παραπλανητική. Δεν είναι πραγματική η αίσθηση ότι έχουν πέσει οι τιμές, ούτε ότι θα αποφύγουμε ένα νέο ενεργειακό σοκ, κι αυτό για πέντε λόγους.
Ο πρώτος αφορά τις υψηλές ακόμη τιμές. Αν και εντυπωσιακή η τελευταία μεγάλη βουτιά, εντούτοις οι τιμές παραμένουν ακόμη 190%-220% υψηλότερες απ’ ότι προ πανδημίας. Βρίσκονται μεταξύ 55-60 €/ MWh έναντι 18-20 €/ MWh το πρώτο εξάμηνο του 2021. Η μεγάλη μείωση των τελευταίων μηνών έχει δημιουργήσει μια στρεβλή αίσθηση επιστροφής της Ευρώπης στη κανονικότητα. Δεν είναι έτσι. Αυτός είναι ο πρώτος λόγος.
Μειωμένη ζήτηση
Ο δεύτερος λόγος ανησυχίας συνδέεται με τη μειωμένη ζήτηση. Η πτώση των τιμών στο φυσικό αέριο δεν οφείλεται σε άλλους λόγους παρά στη μειωμένη κατανάλωση, με την ευρωπαϊκή βιομηχανία να βρίσκεται κάτω από τα προπολεμικά επίπεδα και τον κλάδο των χημικών και φαρμάκων στη Γερμανία να υπολείπεται κατά 15% των επιδόσεων του 2021. Κυρίως όμως, υπολειτουργεί ακόμη το «εργοστάσιο του κόσμου», η Κίνα. Εύλογοι οι φόβοι ως προς το που θα φτάσει η ζήτηση για αέριο, άρα οι τιμές του, όταν οι κινεζικές αρχές καταφέρουν να ελέγξουν τη πανδημία και αρχίσουν ξανά να δουλεύουν στο φουλ οι μεγάλες μονάδες στη Σαγκάη και το Σενζέν.
Ιδιαιτερότητες
Μια τρίτη αιτία προβληματισμού αφορά τις ιδιαιτερότητες της Ελλάδας. Σε χώρες, όπου το αέριο συμμετέχει σημαντικά στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής, όπως η Ελλάδα (φτάνει στο 40%), η πτώση της τιμής του δεν αντανακλάται εντελώς στο ρεύμα. Η στρέβλωση του ευρωπαϊκού μοντέλου, που θέλει τη χονδρική τιμή στο ρεύμα να καθορίζεται από την ακριβότερη πάντα μονάδα, σημαίνει πως ακόμη και μια μικρή συμμετοχή του αερίου στο ενεργειακό μείγμα, αρκεί για να κρατά τις τιμές ψηλά. Και αν έχουμε καταφέρει να συγκρατήσουμε τις τιμές και τη κοινωνική συνοχή σε ανεκτά επίπεδα, αυτό έγινε με τη διάθεση ενός ποσού 8 δισ ευρώ σε επιδοτήσεις. Ένα ποσό 4% του ΑΕΠ, από τα μεγαλύτερα αν όχι το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρώπη. Αφενός όμως το πραγματικό κόστος ρεύματος μιας χώρας αποτυπώνεται στην χονδρεμπορική αγορά, αφετέρου η εποχή των παχυλών επιδοτήσεων τελείωσε, όπως έδειξε και το τέλος στη στήριξη των καταναλώσεων από 500 KWh που ανακοίνωσε η κυβέρνηση για το Φεβρουάριο.
Τα αποθέματα
Τέταρτη αιτία συνδέεται με την ανάγκη να αναπληρωθούν τα αποθέματα στις ευρωπαϊκές αποθήκες.
Εχουν υποχωρήσει στο 83,5% (με στοιχεία 1ης Ιανουαρίου 2023) έναντι 90% πριν από μερικούς μήνες. Και με βάση τις εκτιμήσεις το Μάρτιο θα έχουν υποχωρήσει περαιτέρω.
«Δεν τελείωσε η κρίση, οποιαδήποτε πρόβλεψη θα είναι παρακινδυνευμένη, άλλωστε σύμφωνα με διεθνείς αναλύσεις ο επόμενος χειμώνας θα είναι δύσκολος», δήλωσε χθες στην «Κ» ο υπ. Ενέργειας Κ. Σκρέκας.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, η Ε.Ε. ενδέχεται να αντιμετωπίσει ένα κενό έως και 30 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου τον επόμενο χειμώνα. Τι πρέπει να γίνει για να μη συμβεί αυτό; Να μειωθεί περαιτέρω η κατανάλωση φυσικού αερίου. Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του Ινστιτούτου Brugel για να είναι την 1η Οκτωβρίου 2023 η στάθμη των ευρωπαϊκών αποθηκών στο 90%, πρέπει η ζήτηση να βρίσκεται σε επίπεδα 13% χαμηλότερα από τον μέσο όρο της περασμένης πενταετίας. Πως θα επιτευχθεί αυτό; Με ανακοίνωση από την ΕΕ για παράταση του στόχου μείωσης της κατανάλωσης, ο οποίος είχε οριστεί να λήξει στις 31 Μαρτίου 2023.
Το ακριβό LNG
Πέμπτος και ίσως σημαντικότερος λόγος ανησυχίας, είναι το ακριβό LNG που πωλούν στην Ευρώπη οι νέοι της προμηθευτές. Εδώ υπεισέρχονται οι γέφυρες που κτίζει η ΕΕ με χώρες όπως η Νορβηγία, οι ΗΠΑ, το Κατάρ, η Αίγυπτος, η Αλγερία και το Αζερμπαϊτζάν (για τη μεταφορά φυσικού αερίου).
Δύο τα ζητήματα. Το πρώτο είναι το πολιτικό ρίσκο της εξάρτησης από χώρες με ιστορικό δωροδοκιών και διαφθοράς στην Ευρώπη, όπως το Κατάρ και το Αζερμπαιτζάν. Το δεύτερο αφορά και τις έξι παραπάνω χώρες και είναι αμιγώς οικονομικό. Από την ευημερούσσα Νορβηγία μέχρι τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Κόλπου, ναι μεν όλες αντικατέστησαν τους φθηνούς ρωσικούς υδρογονάνθρακες με δικούς τους πόρους, ωστόσο ωφελήθηκαν τα μέγιστα από την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας, πουλώντας σε δυσθεώρητα επίπεδα. Η σχεδόν σκανδαλώδης αύξηση του πλούτου της Νορβηγίας έφτασε να αποτελεί αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα στην κυβέρνηση και στην αντιπολίτευση, ενώ τα τεράστια «ουρανοκέταβατα» κέρδη που αποκομίζει η αμερικανική βιομηχανία έχουν προκαλέσει εντονότατη δυσφορία σε πολιτικούς κύκλους της ΕΕ.
Ποιος διασφαλίζει ότι οι νέοι αυτοί προμηθευτές της Ευρώπης θα αλλάξουν στρατηγική το 2023 και δεν θα επαναλάβουν ό,τι έκαναν και πέρυσι, όταν τους επόμενους μήνες αυξηθεί κατακόρυφα η ζήτηση για LNG εφόσον μπει δυναμικά στο παιχνίδι η Κίνα;
Και καλά το 2022. Ο πόλεμος βρήκε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις απροετοίμαστες με αποτέλεσμα οι παγκόσμιοι ενεργειακοί κολοσσοί να βγάλουν αμύθητα κέρδη. Πως θα δικαιολογήσουν όμως για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στις κοινωνίες της Γηραιάς Ηπείρου ότι δεν κατάφεραν να βρουν μια λύση και μια σειρά από τρίτοι παίκτες, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ, ο καλύτερος σύμμαχος της Ευρώπης, αποκομίζουν ξανά δυσθεώρητα κέρδη ;
