"Πολεμικά" σενάρια αντιμετώπισης της πλήρους διακοπής της παροχής του ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ελλάδα, αλλά και άλλα κυβερνοεπιθέσεων, φυσικών καταστροφών και ζημιών σε ενεργειακές εγκαταστάσεις, εκπόνησε η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας.
Το Σχέδιο Ετοιμότητας Αντιμετώπισης Κινδύνων του τομέα ηλεκτρισμού της Ελλάδας περιλαμβάνει 16 σενάρια.
Δύο εξ αυτών διαβαθμίζονται από τον Ρυθμιστή στην υψηλότερη κλίμακα κινδύνων ως «μη ανεκτοί» και ταυτόχρονα χαρακτηρίζονται και ως «πολύ πιθανοί» ως προς την εμφάνιση τους με συνέπειες ακόμη και «καταστροφικές». Είναι χαρακτηριστικό ότι στο ενδεχόμενο των «κυβερνοεπιθέσεων» περιγράφονται ως επιπτώσεις όχι μόνο το μπλακ άουτ, αλλά και η «απώλεια ανθρώπινης ζωής» και η οικονομική ζημιά σε επιχειρήσεις.
Πρόκειται για τη «διακοπή τροφοδοσίας με φυσικό αέριο από τη Ρωσίας» και τις «κυβερνοεπιθέσεις». Οι δύο αυτοί κίνδυνοι θα έχουν ως πρώτο ορατό αποτέλεσμα τη διακοπή ηλεκτροδότησης της χώρας και ανάλογα με την ένταση εκδήλωσης τους, το μπλακ άουτ μπορεί να είναι είτε για λίγες ώρες και σε ορισμένα σημεία του συστήματος είτε θα είναι ολικό.
Η διακοπή ρωσικού αερίου
Η ΡΑΕ για το σενάριο που προβλέπει τη διακοπή παροχής φυσικού αερίου από τη Gazprom έχει προχωρήσει στην παραδοχή πως θα έχει διάρκεια τριών μηνών και συγκεκριμένα από την 1η Ιανουαρίου του 2023 μέχρι τις 31 Μαρτίου του ίδιου έτους.
Για τον κίνδυνο διακοπής της τροφοδοσίας φυσικού αερίου από τη Ρωσία η ΡΑΕ έλαβε υπόψη τόσο το ενδεχόμενο να είναι εντός λειτουργίας η νέα λιγνιτική μονάδα της ΔΕΗ (Πτολεμαϊδα V) όσο και να είναι σβηστή.
Επιπλέον, σύμφωνα με τον Ρυθμιστή, το σενάριο εξετάστηκε συνδυαστικά με σειρά από παραδοχές και εμφανίζονται επιπτώσεις τόσο σε εθνικό επίπεδο (προβλήματα επάρκειας, κυκλικές περικοπές φορτίου) όσο και σε διασυνοριακό επίπεδο καθώς εμφανίζεται αυξημένη πιθανότητα επιπτώσεων στο ισοζύγιο συναλλαγών με δεδομένο ότι οι συνθήκες κρίσης ισχύουν για όλη την Ευρώπη.
Ο Ρυθμιστής έδωσε σε δημόσια διαβούλευση το Σχέδιο Ετοιμότητας Αντιμετώπισης Κινδύνων του τομέα ηλεκτρισμού της Ελλάδας και τα 16 σενάρια κινδύνων με βάση τη διαβάθμιση τους είναι:
I. Σενάρια μη ανεκτού κινδύνου
1) Σενάριο 16 (α): Διακοπή τροφοδοσίας φυσικού αερίου από Ρωσία (χειμώνας 2022-2023 -χωρίς Πτολεμαΐδα V)
2) Σενάριο 16 (β): Διακοπή τροφοδοσίας φυσικού αερίου από Ρωσία (χειμώνας 2022-2023 -με Πτολεμαΐδα V)
3) Σενάριο 4: Κύμα ψύχους – χιόνια
4) Σενάριο 6: Καύσωνας – συντήρηση ανάντι δικτύου φυσικού αερίου
5) Σενάριο 15: Κυβερνοεπίθεση Β
II. Σενάρια μη επιθυμητού κινδύνου
6) Σενάριο 1: Πλημμύρες
7) Σενάριο 14: Κυβερνοεπίθεση Α
8) Σενάριο 9: Πανδημία – ανθρώπινο λάθος
9) Σενάριο 5: Ξηρασία – Δασικές πυρκαγιές
10) Σενάριο 12: Απόσυρση λιγνιτικών-διασύνδεση Κρήτης χωρίς Πτολεμαΐδα V
11) Σενάριο 11: Βλάβη εξοπλισμού
12) Σενάρια 2 και 3: Ανεμοθύελλες
13) Σενάριο 10: Απόσυρση λιγνιτικών – καθυστέρηση ένταξης νέων μονάδων
III. Σενάρια ανεκτού κινδύνου
14) Σενάριο 13: Απόσυρση λιγνιτικών – διασύνδεση Κρήτης με Πτολεμαΐδα V
15) Σενάριο 7: Σεισμός
16) Σενάριο 8: Σεισμός – εκτός HVDC με Ιταλία
Οι κυβερνοεπιθέσεις
Σε ό,τι αφορά την εκδήλωση κυβερνοεπιθέσεων η ΡΑΕ την εκτιμά να έχει διάρκεια δύο ωρών εντός του καλοκαιριού και πέντε ωρών το χειμώνα.
Ειδικότερα, για τις κυβερνοεπιθέσεις, που μπορεί να συμβούν ανά πάσα στιγμή, εξετάζονται δύο σενάρια. Το πρώτο αφορά σε επίθεση από χάκερς σε κρίσιμα συστήματα του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, με άμεση επίπτωση στη λειτουργία της χρηματιστηριακής αγοράς, την αλλοίωση των χρηματιστηριακών συναλλαγών και σημαντικές οικονομικές απώλειες για τους συμμετέχοντες.
Το δεύτερο έχει να κάνει με επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές, ηλεκτροπαραγωγούς και άλλους φορείς, με αποτέλεσμα να επηρεαστεί η ομαλή τροφοδοσία της χώρας με ηλεκτρισμό, χωρίς να αποκλείεται το black out.
Οι κυβερνοεπιθέσεις εκλαμβάνονται ως πολύ υψηλός κίνδυνος, με πιθανότητα να συμβούν και καταστροφικές, έως κρίσιμες συνέπειες στο ηλεκτρικό σύστημα. Γι’ αυτό το ενδεχόμενο ανάμεσα στα υφιστάμενα και νέα μέτρα που προτείνονται είναι, μεταξύ άλλων, η περαιτέρω θωράκιση και αναβάθμιση των συστημάτων και υποδομών με νέες τεχνολογίες, η βελτιστοποίηση της διαχείρισης με καταπολέμηση του κυβερνοεγκλήματος, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ολοκληρωμένου πλαισίου κυβερνοασφάλειας, η συνεχής παρακολούθηση και ανάλυση συμβάντων μέσω εξειδικευμένου Κέντρου Επιχειρήσεων Ασφάλειας, κλπ.
Φυσικές καταστροφές
Σε ό,τι αφορά, εξάλλου, τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και τις χιονοπτώσεις τον χειμώνα και τον καύσωνα το καλοκαίρι η ΡΑΕ στα αντίστοιχα σενάρια κρούει τον κώδωνα για ακραίο και πολύ υψηλό κίνδυνο, αρκετά πιθανόν να προκύψει, με καταστροφικές έως κρίσιμες επιπτώσεις στο ηλεκτρικό σύστημα, ειδικά όταν συνδυάζονται με αυξημένη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, χαμηλή παραγωγή ΑΠΕ, περιορισμένα υδροηλεκτρικά και μειωμένη απόδοση θερμικών μονάδων. Τα δύο αυτά σενάρια έχουν πάψει να είναι θεωρία, αλλά έγιναν απειλητική πραγματικότητα τον χειμώνα και το καλοκαίρι του 2021, αλλά και φέτος τον χειμώνα, ελέω κλιματικής κρίσης.
Οι πυρκαγιές τους καλοκαιρινούς μήνες κατηγοριοποιούνται, επίσης, ως πολύ πιθανόν να συμβούν, έχουν γίνει άλλωστε μόνιμο φαινόμενο στη χώρα μας, ωστόσο, οι συνέπειες τους στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας εκλαμβάνονται στο αντίστοιχο σενάριο της ΡΑΕ ως ασήμαντες, καθώς θεωρούνται αντιμετωπίσιμες εσωτερικά από τον φορέα που αφορούν.
Αρκετά πιθανός και πολύ υψηλός χαρακτηρίζεται ο κίνδυνος εμφάνισης πλημμυρών τους χειμερινούς μήνες, με επιπτώσεις, που διαβαθμίζονται από κρίσιμες έως ασήμαντες, στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής και στην ικανότητα των μονάδων παραγωγής να παρέχουν υπηρεσίες εξισορρόπησης.
Τα μέτρα αντιμετώπισης
Σύμφωνα με το Σχέδιο Ετοιμότητας Αντιμετώπισης Κινδύνων στον τομέα Ηλεκτρισμού ο ΑΔΜΗΕ προκειμένου σε ένα από τα παραπάνω απρόβλεπτα γεγονότα να αποφύγει την κατάρρευση και καταστροφή του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας προχωρά σε σειρά ενεργειών.
Το σύστημα τίθεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και προβλέπεται ακόμη και η χειροκίνητη, σε συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ, περικοπή φορτίων. Η διαδικασία αυτή ξεκινά π.χ. από τη διακοπή λειτουργίας των υδραντλητικών μονάδων, την διακοπή εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, την ενεργοποίηση εφεδρειών, την εφαρμογή του μηχανισμού κατανάλωσης σε μειωμένες ώρες κατανάλωσης, και ως τελευταίο μέτρο λαμβάνεται η διακοπή ηλεκτροδότησης σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Σε αυτό το σενάριο προτείνεται η εκ περιτροπής ηλεκτροδότηση των καταναλωτών.
Επιπροσθέτως, προβλέπει και τη δυνατότητα στον ΑΔΜΗΕ να ζητήσει βοήθεια και από Διαχειριστές γειτονικών κρατών προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ακραίες συνθήκες.
Για την αποτελεσματική διαχείριση της διακινδύνευσης, σύμφωνα με το σχέδιο της ΡΑΕ συγκροτούνται τα ακόλουθα όργανα:
- Ομάδα Διαχείρισης Διακινδύνευσης (ΟΔΔ).
- Υπεύθυνος Διαχείρισης Κινδύνων Ασφάλειας Εφοδιασμού (ΥΔΚΑΕ).
- Ομάδα εργασίας για την αξιολόγηση της διακινδύνευσης (OEAΔ).
