Ο δεύτερος γύρος των τουρκικών εκλογών έχει καθυστερήσει περαιτέρω τη συμφωνία επανεκκίνησης της εξαγωγής 450.000 βαρελιών ιρακινού πετρελαίου ημερησίως, τη στιγμή που η Άγκυρα μελετά εκ νέου τη σχέση της με τη Βαγδάτη, σύμφωνα με τους αναλυτές.
Το πετρέλαιο συνήθως ρέει από το Ιράκ και την ημι-αυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν μέσω της Τουρκίας. Συγκεκριμένα, το αργό Kirkuk μεταφέρεται μέσω του αγωγού Ιράκ-Τουρκίας, συνδέοντας τα βόρεια του κράτους του Περσικού με το λιμάνι της Τσεϊχάν στη Μεσόγειο. Οι ροές του «μαύρου χρυσού», όμως, έχουν σταματήσει από τις 25 Μαρτίου, δεδομένης της νομικής αντιπαράθεσης μεταξύ του Ιράκ, του Κουρδιστάν και της Τουρκίας.
Η επίλυση των διαφορών αυτών αναμένεται να λάβει χώρα μετά από το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών, αλλά μία εκτεταμένη αναστολή θα μπορούσε να περιορίσει την παραγωγή ιρακινού πετρελαίου.
Η ημι-αυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν (KRG) προωθούσε τις εξαγωγές της μέσω οδικών αρτηριών ωσότου συνέδεσε τις πετρελαιοπαραγωγικές της μονάδες με τον αγωγό και ξεκίνησε τις ροές το 2014. Η Βαγδάτη, παρ’ όλα αυτά είχε χαρακτηρίσει τις εξαγωγές αυτές ως παράνομες, απειλώντας ορισμένους πελάτες των Κούρδων με αναστολή των εξαγωγών ιρακινού πετρελαίου.
Μετά από μία νομική διαδικασία η οποία διήρκησε εννέα χρόνια, το Διαιτητικό Δικαστήριο του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (ICC) στο Παρίσι αποφάσισε πως η Τουρκία είχε παραβιάσει συμφωνία μεταφοράς αργού μεταξύ της Βαγδάτης και της Άγκυρας και επέβαλε πρόστιμο στην Τουρκία ύψους $1,5 δισ. Η δεύτερη δικαστική διαμάχη η οποία ξεκίνησε το 2018 συνεχίζεται ακόμα.
Η απόφαση του ICC αποτελούσε νίκη για την κυβέρνηση της Βαγδάτης μετά από την απόφαση ομοσπονδιακού δικαστηρίου της χώρας το 2022 βάσει της οποίας οι εξαγωγές της KRG ήταν παράνομες και αντισυνταγματικές, κάτι το οποίο οδήγησε σε ακύρωση των συμφωνιών με ξένες εταιρείες.
Η απόφαση αυτή οδήγησε με τη σειρά της πολλές αμερικανικές εταιρείες στο να ακυρώσουν τα συμβόλαιά τους στο Κουρδιστάν.
Ο Υπουργός Πετρελαίου του Ιράκ, Χαγιάν Αμπντούλ-Γκάνι, τόνισε στις 23 Μαΐου πως η Βαγδάτη ενημέρωσε την Άγκυρα ότι είναι έτοιμη να επανεκκινήσει τις ροές πετρελαίου και αναμένει απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης.
«Οι συνεργάτες μας στην Τουρκία τόνισαν πως καλούνται να αντιμετωπίσουν ορισμένα προβλήματα όσον αφορά τη μεταφορά μέσω των αγωγών, τα οποία δημιουργήθηκαν λόγω των σεισμών», τόνισε ο Ιρακινός πολιτικός, υπογραμμίζοντας πως θα δημιουργηθεί μία ομάδα η οποία θα επισκεφτεί την Τουρκία για τη διαπραγμάτευση της επανεκκίνησης.
Το αργό Kirkuk εξάγεται από τον τερματικό Botas στη Τσεϊχάν της νότιας Τουρκίας, ξεχωριστά από το αργό του Αζερμπαϊτζάν το οποίο εξάγεται μέσω του παραπλήσιου τερματικού σταθμού του αγωγού Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν (BTC). O τερματικός Botas προχώρησε σε επανεκκίνηση των εξαγωγών μία ημέρα μετά από τον διπλό φονικό σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου ο οποίος κόστισε τις ζωές 50.000 ατόμων. Ο BTC καθυστέρησε την επανεκκίνησή του λόγω προβλημάτων.
Σύμφωνα με ανώνυμες πηγές οι οποίες μίλησαν στο CNBC, η Άγκυρα αρχικά αναμενόταν να προχωρήσει σε επανεκκίνηση των ροών πετρελαίου από το Ιράκ στις 13 Μαΐου, μία ημέρα πριν από τη διεξαγωγή των προεδρικών εκλογών στην Τουρκία. Παρ’ όλα αυτά, λόγω της αναγκαιότητας διεξαγωγής β’ γύρου, η επανεκκίνηση αυτή έχει καθυστερήσει.
Οι πηγές αυτές υπογράμμισαν πως οι τουρκικές αρχές δε θέλουν να φέρουν την ευθύνη για την επανεκκίνηση, τη στιγμή που οι μαίνεται η πολιτική αντιπαράθεση Ερντογάν-Κιλιτσντάρογλου και το αποτέλεσμα των εκλογών δεν είναι βέβαιο.
«Το κύριο πρόβλημα όσον αφορά την εύρυθμη συνέχεια των ροών του πετρελαίου μέσω της Τσεϊχάν είναι οι εκλογές. Άλλο ένα εμπόδιο είναι η νομική αντιπαράθεση στο Παρίσι της Βαγδάτης εναντίον της Τουρκίας. Η Άγκυρα έχει ζητήσει από τη Βαγδάτη να αποσύρει την υπόθεση, αλλά οι Ιρακινοί δεν έχουν προχωρήσει σε κάποια τέτοια κίνηση», τόνισε ο αναλυτής και πρώην πολιτικός του Κουρδιστάν, Λοκ Γκαφούρι στο CNBC, προσθέτοντας πως «το κυβερνών κόμμα του ΑΚΡ του Ερντογάν θέλει πρώτα να τελειώσει με τις εκλογές και μετά να καταπιαστεί με τη συμφωνία για το πετρέλαιο της KRG».
Άλλοι αναλυτές τόνισαν πως η προτεραιότητα της Τουρκίας είναι η αποφυγή περαιτέρω νομικών προβλημάτων, μέσω της σύναψης ξεκάθαρης διμερούς συμφωνίας με τη Βαγδάτη.
Εκτός από τον διακανονισμό μεταξύ των δύο χωρών, το Κουρδιστάν και το Ιράκ ενδέχεται να αναγκαστούν να συνάψουν συμφωνία όσον αφορά τα συμβόλαια της Ερμπίλ με ξένες εταιρείες για εξαγωγές πετρελαίου αλλά και τις αποζημιώσεις συμβολαίων με ξένους παραγωγούς κουρδικού «μαύρου χρυσού».
Σύμφωνα με τον Μπιλάλ Γουαχάμπ του Washington Institute for Near East Policy, «ο έλεγχος των κουρδικών εξαγωγών δίνει στην Άγκυρα την ευκαιρία να ασκήσει πίεση προς τη Βαγδάτη για ακύρωση της νομικής διαμάχης αλλά και για την επαναδιαπραγμάτευση των μεταξύ εμπορικών σχέσεων των δύο χωρών».
Μία πιθανή ήττα του Ερντογάν στις εκλογές θα μπορούσε να επεκτείνει την αβεβαιότητα όσον αφορά το πετρέλαιο από το Ιράκ, αφού ο Κιλιτσντάρογλου θα επιλέξει, πιθανά, έναν νέο γύρο διαπραγματεύσεων.
