Νέα δεδομένα, πολλές αβεβαιότητες, αλλά και μια μικρή χαραμάδα ελπίδας για αίσια έκβαση στην υλοποίηση του έργου της μεγάλης διασύνδεσης Ελλάδας Κύπρου, έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία 24ωρα, με τις τελικές αποφάσεις να μεταφέρονται για μετά το 15αυγουστο.
Το πολιτικοοικονομικό πόκερ με γεωπολιτικές προεκτάσεις συνεχίζεται και αναμένεται να κορυφωθεί στην ευρεία τηλεδιάσκεψη όλων των εμπλεκόμενων μερών που θα πραγματοποιηθεί τελικά την Δευτέρα και όχι την Παρασκευή 9 Αυγούστου, μετά την μικρή αναβολή που ζήτησε η ΡΑΕΚ για την έκδοση απόφασης επί της ένστασης του ΑΔΜΗΕ. Στην σύσκεψη θα συμμετάσχουν σύμφωνα με πληροφορίες εκπρόσωποι της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας της Κομισιόν, με συμμετοχή της ΡΑΕΚ, της ΡΑΕΕΥ Ελλάδος, του ΑΔΜΗΕ, των υπουργείων Ενέργειας των δύο χωρών και -μάλλον- και της Nexans.
Όπως μεταδίδουν κυπριακά μέσα ενημέρωσης, δεδομένης της παράτασης της εκκρεμότητας, αναμένεται ότι οι εκπρόσωποι της κυπριακής πλευράς και βέβαια του ΑΔΜΗΕ θα έχουν άλλη μια δύσκολη τηλεδιάσκεψη, καθώς η ΕΕ εξακολουθεί να προειδοποιεί πως θα ακυρώσει τη χορηγία των 657 εκατ. ευρώ αν δεν τροποποιηθεί η απόφαση της ΡΑΕΚ και αν δεν αρχίσει τάχιστα η αποπληρωμή του ΑΔΜΗΕ. Την κατάσταση περιπλέκει η αντίδραση στην υλοποίηση του έργου που εκδηλώθηκε από 5 εργοδοτικούς συνδέσμους του νησιού, σε αντίθεση με την Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων Κύπρου που είχε ταχθεί αναφανδόν υπέρ της κατασκευής.
Τα δεδομένα
Στο παρά ένα της μεγάλης απόφασης για την υλοποίηση του έργου Great Sea Interconnector, τα δεδομένα είναι τα εξής:
- Η αξιολόγηση από την ΡΑΕΚ των νέων στοιχείων για το οικονομικό μοντέλο που χρησιμοποιεί ο ΑΔΜΗΕ δεν έχει ολοκληρωθεί.
- Η ΡΑΕΚ απέστειλε την Παρασκευή στον ΑΔΜΗΕ σειρά διευκρινιστικών ερωτήσεων επί του οικονομικού μοντέλου, με έμφαση στη θέση του φορέα υλοποίησης ότι η απόφαση της ΡΑΕΚ στις 2 Ιουλίου να μεταθέσει για το 2030 (έτος αναμενόμενης λειτουργίας της διασύνδεσης) την έναρξη της ανάκτησης εξόδων μέσω των λογαριασμών ρεύματος πλήττει τη βιωσιμότητα του έργου και δημιουργεί τρύπα 100 εκατ. ευρώ. Ο ΑΔΜΗΕ ζητά η ανάκτηση δαπανών του να ξεκινήσει από 1/1/2025, όπως αποφάσισε και η ρυθμιστική αρχή ενέργειας της Ελλάδας για τους εκεί καταναλωτές.
- Η ΡΑΕΚ θα επανέλθει για τη λήψη της απόφασης όταν λάβει τις απαντήσεις από τον ΑΔΜΗΕ. Δεδομένων και των αργιών της ερχόμενης εβδομάδας λόγω Δεκαπενταύγουστου, θεωρείται δύσκολο να υπάρχει απόφαση άμεσα.
- Το θέμα είναι πως αντιδράσει η κατασκευάστρια του καλωδίου γαλλική εταιρεία Nexans, ως προς την κατάθεση του Full Notice to Proceed μέχρι τέλος Αυγούστου, όπως ζητά η γαλλική εταιρεία, διαφορετικά, όπως προειδοποιεί, θα ακυρώσει τη σύμβαση και θα προχωρήσει με άλλες παραγγελίες.
Το καλό νέο
- Από κυπριακές πηγές συνάγεται πως το αίτημα του ΑΔΜΗΕ να μεταβιβαστεί στους καταναλωτές Κύπρου και Ελλάδας η υποχρέωση αποπληρωμής ενός ποσού 100 εκατ. ευρώ, που αρχικά θα παραχωρούσε η Κυπριακή Δημοκρατία στον φορέα υλοποίησης ως χορηγία, θα γίνει αποδεκτό. Αν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες, τότε το κόστος που θα επωμιστούν σε βάθος χρόνου οι καταναλωτές (κατά 63% στην Κύπρο και κατά 37% στην Ελλάδα) θα ανέλθει στα 1.28 δισ. Η Κυβέρνηση της Κύπρου έχει εκδηλώσει πρόθεση να επενδύσει στον φορέα υλοποίησης τα 100 εκατ. που προορίζονταν για χορηγία, όμως η τελική επενδυτική απόφαση αναμένεται να ληφθεί προς το τέλος του χρόνου.
- Ένα μεγάλο αγκάθι στις διαβουλεύσεις παραμένει ο γεωπολιτικός κίνδυνος, δηλαδή τουρκική παρενόχληση του έργου. Στη ρυθμιστική απόφαση 22/2023 η ΡΑΕΚ αφήνει ανοικτό ένα παράθυρο για να πληρωθούν στον φορέα υλοποίησης από τους καταναλωτές στην Κύπρο όλες οι δαπάνες που θα γίνουν, σε περίπτωση που το έργο διακοπεί λόγω σοβαρού κινδύνου ή άλλης εμπλοκής, για την οποία αποδεδειγμένα δεν θα ευθύνεται η εταιρεία. Στην εν λόγω απόφαση αναφέρεται συγκεκριμένα πως «ενδέχεται» να επιτραπεί να ανακτηθούν από τον φορέα υλοποίησης οι δαπάνες του, αν επιβεβαιωθεί ότι η διακοπή του έργου έγινε χωρίς δική του ευθύνη. Ο ΑΔΜΗΕ επιμένει όπως το «ενδέχεται» αφαιρεθεί και καταστεί ξεκάθαρο στο ρυθμιστικό πλαίσιο ότι ο φορέας υλοποίησης δεν θα χάσει τα λεφτά του αν π.χ. υπάρξει εμπλοκή της Τουρκίας κατά την πόντιση του καλωδίου σε κάποια θαλάσσια περιοχή. Ανάλογη απαίτηση είχε θέσει και στην ελληνική ρυθμιστική αρχή, η οποία την έκανε αποδεκτή μετά από δέσμευση της ελληνικής Κυβέρνησης ότι, λόγω της γεωστρατηγικής σημασίας του, το έργο πρέπει να προχωρήσει και ο φορέας υλοποίησης δεν θα επιβαρυνθεί σε περίπτωση γεωπολιτικού κωλύματος.
Οι επιφυλάξεις των συνδέσμων
Επιφυλάξεις αναφορικά με το ζήτημα του Great Sea Interconnector εκφράζουν σύνδεσμοι μέλη της ΟΕΒ που σχετίζονται με την Ενέργεια και οι οποίοι διαφοροποιούνται από το υπόμνημα της ΟΕΒ για το θέμα, η οποία έκανε λόγο ότι το καλώδιο πρέπει να γίνει «πάση θυσία».
Σχετική ανακοίνωση υπογράφουν ο Σύνδεσμος Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΣΑΗ), ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΠΑ.ΣΥ.Ε.ΕΝ), ο Σύνδεσμος Εταιρειών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Κύπρου (ΣΕΑΠΕΚ), η Wind Energy Alliance και ο Σύνδεσμος Υδρογόνου Κύπρου (ΣΥΚ).
Στην ανακοίνωσή τους αναφέρουν ότι δεν διαφωνούν δογματικά σε διασύνδεση της Κύπρου με το υπόλοιπο δίκτυο της Ευρώπης.
«Σαφέστατα αναγνωρίζουμε ότι μία διασύνδεση θα επιφέρει αρκετά οφέλη για τη χώρα μας, τα οποία επισημαίνονται στο υπόμνημα που στάλθηκε από την ΟΕΒ προς τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας», επισημαίνουν.
Ωστόσο, σημειώνουν ότι ενώ συμφωνούν με κάποια από τα σημεία που αναφέρονται στο υπόμνημα της ΟΕΒ, διαφοροποιούν τη θέση τους ότι το καλώδιο πρέπει να γίνει «πάση θυσία» και τονίζουν εκ νέου τους βασικούς τους προβληματισμούς.
Αναδύονται σοβαροί κίνδυνοι
«Θεωρούμε ότι ο τρόπος με τον οποίο προωθείται η υλοποίηση του έργου, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους και σωρεία προβλημάτων, τα οποία δεν μπορούμε να παραβλέψουμε, αντίθετα οφείλουμε να τα επισημάνουμε», αναφέρουν.
Αρχικά, οι σύνδεσμοι αναφέρουν ότι το ρίσκο και το βάρος των επιπτώσεων που προκύπτουν από τυχόν τροποποιήσεις στην υλοποίηση του έργου και οποιαδήποτε τεχνικά και γεωπολιτικά ρίσκα, θα πρέπει να τα επωμίζεται ο ιδιώτης επενδυτής και όχι ο καταναλωτής. «Πρέπει να οριστικοποιηθεί το τελικό κόστος κατασκευής του έργου και ότι τυχόν υπερβάσεις θα βαρύνουν τον επενδυτή», σημειώνεται.
Επιπλέον, οι σύνδεσμοι ζητούν, σε περίπτωση καθυστέρησης στην υλοποίηση, ο φορέας να καταβάλει τις αντίστοιχες κυρώσεις. «Η Κυπριακή Κυβέρνηση οφείλει να εξασφαλίσει τις απαραίτητες εγγυήσεις και ασφαλιστικές δικλείδες από τον επενδυτή, διασφαλίζοντας ότι η οικονομική ευθύνη και οι κίνδυνοι δεν θα μετακυληθούν στους Κύπριους καταναλωτές», αναφέρεται.
Αδικαιολόγητη και παράλογη η καταβολή οποιουδήποτε πάγιου τέλους
Σε ένα δεύτερο σημείο, οι σύνδεσμοι που υπογράφουν την επιστολή σημειώνουν ως «αδικαιολόγητη και παράλογη» την καταβολή οποιουδήποτε πάγιου τέλους από τον Κύπριο καταναλωτή πριν την έναρξη της εμπορικής λειτουργίας του έργου. Επιπλέον, αναφέρουν ότι η οικονομική βιωσιμότητα και οι χρηματικές εισροές του έργου πρέπει να προέρχονται αποκλειστικά από την εμπορική του χρήση και δραστηριότητα. «Ο Κύπριος καταναλωτής δεν μπορεί να επωμίζεται το τεράστιο και ανεξέλεγκτο κόστος αυτής της χρήσης. Οποιαδήποτε υποσχόμενα οφέλη για τους καταναλωτές, πρέπει να είναι σαφή και μετρήσιμα», σημειώνεται.
Να αξιολογηθούν οι αβεβαιότητες έργου
Όσον αφορά τυχόν συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στο έργο, με κεφάλαιο €100 εκ., οι σύνδεσμοι σημειώνουν ότι πρέπει να αξιολογηθούν σοβαρά οι πολύ σημαντικές αβεβαιότητες του έργου σχετικά με το συνολικό κόστος, τον χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης, το όφελος για τον Κύπριο καταναλωτή και οι κίνδυνοι επιβάρυνσης του δημόσιου χρέους σε περίπτωση αποτυχίας ή καθυστερήσεων. Αναμένοντας τα αποτελέσματα της αξιολόγησης της μελέτης κόστους - οφέλους, η Κυβέρνηση θα ήταν χρήσιμο να εξετάσει εάν η λύση της χορηγίας αποτελεί προτιμότερη επιλογή από την επενδυτική συμμετοχή, καθώς έτσι αποφεύγει την ανάληψη των σχετικών ρίσκων, αναφέρουν.
Επιπλέον, στην επιστολή αναφέρεται ότι ο διαμοιρασμός του κόστους, 63% επιβάρυνση για την Κύπρο και 37% για την Ελλάδα, είναι «άδικος και αδικαιολόγητος», καθώς το όφελος της λειτουργίας του έργου θα ευνοήσει πολύ περισσότερο του Έλληνες παραγωγούς που θα εξάγουν την περίσσια τους ενέργεια στην Κύπρο.
Ακόμα, αναφέρεται ότι η υλοποίηση και ανεξέλεγκτη λειτουργία του έργου Great Sea lnterconnector ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την ενεργειακή αυτάρκεια και ασφάλεια της Κύπρου και συνάμα θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα πολλών επενδύσεων που έχουν γίνει μέχρι τώρα στην Κύπρο, καθιστώντας τις εφεδρικές με απροσδιόριστο οικονομικό αντίκτυπο.
«Είναι πολύ σημαντικό η ΡΑΕΚ και η Κυπριακή Δημοκρατία να διαμορφώσουν τις κατάλληλες πρόνοιες και να καθορίσουν τα όρια εισαγωγής ενέργειας στην Κύπρο, για τη διασφάλιση των πιο πάνω, αλλά και για την επίτευξη των εθνικών στόχων για την πράσινη μετάβαση. Κάθε κράτος, πρέπει να είναι αυτάρκες στην παραγωγή ενέργειας καθώς είναι θέμα εθνικής ασφάλειας», αναφέρουν οι σύνδεσμοι.
Τονίζουν ότι η υλοποίηση του έργου Great Sea lnterconnector πρέπει να γίνει με προσεκτική αξιολόγηση των κινδύνων και των συνεπειών για τους Κύπριους καταναλωτές. Όπως αναφέρουν, οι προβληματισμοί που εκφράζουν δεν αποσκοπούν στο να εμποδίσουν την ανάπτυξη ή τη διασύνδεση της Κύπρου με την Ευρώπη, αλλά στο να διασφαλίσουν ότι αυτή η ανάπτυξη θα γίνει με τρόπο που να προστατεύει τα συμφέροντα των πολιτών και της εγχώριας αγοράς.
«Η Κύπρος δεν μπορεί να αντέξει ένα ακόμη έργο που θα επιφέρει ανισότητες και θα δημιουργήσει οικονομικές επιβαρύνσεις για τους καταναλωτές», σημειώνουν.
«Καλούμε λοιπόν την Κυβέρνηση και τους αρμόδιους φορείς να εξετάσουν σοβαρά τις συνέπειες πριν προχωρήσουν και να διασφαλίσουν ότι οι όροι υλοποίησης του έργου θα είναι τέτοιοι που να προασπίζουν τα συμφέροντα των πολιτών και να συμβάλλουν πραγματικά στην ενεργειακή ασφάλεια και οικονομική βιωσιμότητα της χώρας μας», καταλήγουν.
