Τα λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica), ένας από τους σημαντικότερους θαλάσσιους οικοτόπους της Μεσογείου, αντιμετωπίζουν δραματική μείωση στις περιοχές του Πόρου και των Μεθάνων, σύμφωνα με νέα προκαταρκτική έρευνα της περιβαλλοντικής οργάνωσης iSea, η οποία πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Καθετή και με τη χρηματοδότηση του Argosaronic Environment Foundation και του Rauch Foundation.
Στο πλαίσιο της έρευνας εξετάστηκαν οι περιοχές όπου τα λιβάδια Ποσειδωνίας δέχονται πιέσεις, με σημαντικό κομμάτι αυτής να αποτελούν οι περιοχές γύρω από τις εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιέργειας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματά της, τουλάχιστον 117 στρέμματα λιβαδιών Ποσειδωνίας έχουν ήδη καταστραφεί ανεπιστρεπτί.
Τα λιβάδια Ποσειδωνίας, γνωστά ως τα «τροπικά δάση της Μεσογείου», παίζουν κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση της θαλάσσιας ζωής, στη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα και στην προστασία των ακτών από τη διάβρωση. Ωστόσο, η ρύπανση και οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως η βιομηχανική ιχθυοκαλλιέργεια, επιταχύνουν την καταστροφή τους, δημιουργώντας μη αναστρέψιμες περιβαλλοντικές συνέπειες.
Πόσα λιβάδια απομένουν και ποιοι είναι οι κίνδυνοι;
- Στην περιοχή του Πόρου, τα λιβάδια Ποσειδωνίας καλύπτουν 700 στρέμματα. Η έρευνα κατέγραψε την απώλεια τουλάχιστον 81 στρεμμάτων, με κύρια αιτία τη γειτνίαση με τις ιχθυοκαλλιέργειες στα βόρεια του νησιού. Δευτερεύοντες κίνδυνοι περιλαμβάνουν την αγκυροβόληση σκαφών και τη ρύπανση από παράκτιες δραστηριότητες. Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης έχει ολοκληρώσει λεπτομερή έρευνα με εκτενή δειγματοληψία, η οποία θα ανακοινωθεί στους επόμενους μήνες, και αποσκοπεί στην αξιολόγηση των επιπτώσεων των ιχθυοκαλλιεργειών στην υγεία των λιβαδιών Ποσειδωνίας στον Πόρο, αποσαφηνίζοντας τις τάσεις στην υγεία του οικοσυστήματος σε σχέση με παλαιότερες και υφιστάμενες ιχθυοκαλλιέργειες.
- Στη χερσόνησο των Μεθάνων, τα λιβάδια εκτείνονται σε 964 στρέμματα, αλλά τουλάχιστον 36 στρέμματα έχουν ήδη καταστραφεί, κυρίως λόγω της ρύπανσης που προέρχεται από παλαιότερες και υφιστάμενες μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας.
Η μελέτη ανέδειξε ότι οι περιοχές κοντά σε λειτουργικές ή εγκαταλελειμμένες ιχθυοκαλλιέργειες παρουσιάζουν εκτεταμένη περιβαλλοντική υποβάθμιση ή πλήρη καταστροφή. Οι ζωντανοί λειμώνες της Ποσειδωνίας που απομένουν σε αυτές τις περιοχές είναι ελάχιστοι και καλύπτονται από επίφυτα, γνωστή επίπτωση οργανικής ρύπανσης.
Γιατί είναι σημαντικά τα λιβάδια Ποσειδωνίας;
- Απορροφούν και αποθηκεύουν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης.
- Παρέχουν καταφύγιο και τροφή σε εκατοντάδες θαλάσσια είδη, μεταξύ των οποίων ψάρια εμπορικής αξίας.
- Σταθεροποιούν τον θαλάσσιο βυθό και προστατεύουν τις ακτές από τη διάβρωση.
Τι πρέπει να γίνει τώρα;
Το Argosaronic Environment Foundation, το Rauch Foundation και η Καθετή καλούν τις αρμόδιες αρχές και τους τοπικούς φορείς να αναλάβουν άμεση δράση για την προστασία των λιβαδιών Ποσειδωνίας, με την εφαρμογή των εξής μέτρων:
- Αναθεώρηση των περιβαλλοντικών κριτηρίων για τη χωροθέτηση ιχθυοκαλλιεργειών, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν τοποθετούνται σε περιοχές κρίσιμης οικολογικής σημασίας. Οι νέες μονάδες πρέπει να βρίσκονται τουλάχιστον ένα χιλιόμετρο μακριά από τα εναπομείναντα λιβάδια Ποσειδωνίας και σε βάθος άνω των 100 μέτρων.
- Καθορισμός και έλεγχος ζωνών αγκυροβόλησης στις ευαίσθητες περιοχές, ώστε να μειωθεί η μηχανική καταστροφή των λιβαδιών.
- Εφαρμογή προγραμμάτων αποκατάστασης των κατεστραμμένων λιβαδιών, μέσω ειδικών τεχνικών φύτευσης και διατήρησης.
- Ενίσχυση της ενημέρωσης και της ενεργοποίησης της τοπικής κοινωνίας, ώστε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο πολιτών που θα συμβάλλει στην προστασία αυτών των πολύτιμων οικοτόπων.
Ένα μέλλον χωρίς Ποσειδωνία;
Τα λιβάδια Ποσειδωνίας είναι προστατευόμενα από εθνικές και διεθνείς συνθήκες, αλλά η καταστροφή τους επιταχύνεται. Χωρίς άμεση δράση, μέχρι το 2050, μεγάλες περιοχές της Μεσογείου κινδυνεύουν να χάσουν εντελώς αυτά τα ζωτικής σημασίας οικοσυστήματα.
Απαιτείται συνολική επανεξέταση του θεσμικού πλαισίου για τις Π.Ο.Α.Υ. και των κανονισμών που διέπουν τη χωροθέτηση των ιχθυοκαλλιεργειών, καθώς τα επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι η Ποσειδωνία επηρεάζεται ακόμη και σε απόσταση 3 χλμ. Επιπλέον, απαιτούνται βάθη μεγαλύτερα των 100 μέτρων για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων. Οποιαδήποτε χωροθέτηση εκτός αυτών των κριτηρίων αποτελεί σοβαρή περιβαλλοντική ανευθυνότητα, δεδομένης της κρίσιμης σημασίας αυτού του οικοτόπου.
Η προστασία των λιβαδιών Ποσειδωνίας δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό ζήτημα – είναι επίσης ζήτημα οικονομίας, αλιείας, τουρισμού και ποιότητας ζωής για τις τοπικές κοινωνίες.
