Σκόπια του Bojan Stojkovski
Η φτώχεια αποτελεί εδώ και καιρό μόνιμο θέμα για χώρες όπως η Βόρεια Μακεδονία και τα υπόλοιπα Βαλκάνια, και αυτό γίνεται ιδιαίτερα αισθητό τον τελευταίο χρόνο μέσω του πληθωρισμού και της αύξησης των τιμών των βασικών προϊόντων.
Ωστόσο, υπάρχει ένας άλλος τύπος φτώχειας που πλήττει έναν αυξανόμενο αριθμό πολιτών κάθε χρόνο, και αυτός είναι η ενεργειακή φτώχεια.
Οι ίδιες οι συνέπειες της ενεργειακής φτώχειας οδηγούν σε πολλά άλλα ζητήματα που διαχέονται και γίνονται πρόβλημα για όσους μπορούν να αντέξουν οικονομικά τη θέρμανση και την ενέργεια - και μία από τις πιο ορατές επιπτώσεις είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, η οποία αποτελεί σοβαρό πρόβλημα εδώ και χρόνια, ειδικά για τα Σκόπια, και γίνεται και ζήτημα επίσης για την υπόλοιπη χώρα.
«Η ενεργειακή φτώχεια με την ευρύτερη έννοια του όρου αντιπροσωπεύει την έλλειψη πρόσβασης σε σύγχρονες ενεργειακές υπηρεσίες. Αναφέρεται στην κατάσταση μεγάλου αριθμού ατόμων και ομάδων στις αναπτυσσόμενες χώρες, και σε μικρότερο βαθμό σε άτομα και ομάδες στις ανεπτυγμένες χώρες των οποίων η ποιότητα ζωής μειώνεται ως αποτέλεσμα της πολύ χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας, της χρήσης "βρώμικων" ή ρυπογόνων καυσίμων και του υπερβολικού χρόνου που δαπανάται για τη συλλογή καυσίμων για την κάλυψη των βασικών αναγκών για την απόκτηση ενέργειας ", δηλώνει στο Energymag.gr η ειδικός σε θέματα περιβάλλοντος Εμίνα Ρουστεμόσκα.
Αν και το πρόβλημα της ενεργειακής φτώχειας εξαπλώνεται ήδη με ταχείς ρυθμούς στις χώρες της ΕΕ, έχει διαφορετικές ιδιαιτερότητες στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης όπου τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αντικαταστήσουν παλιές μη αποδοτικές υποδομές θέρμανσης ή να αντικαταστήσουν καύσιμα θέρμανσης χαμηλής ποιότητας.
Δεδομένου ότι το 65% της συνολικής ενέργειας που χρησιμοποιείται από τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά είναι απαραίτητη για τη θέρμανση, η παροχή θερμικής ενέργειας είναι ο κύριος λόγος όταν πρόκειται για το ζήτημα της ενεργειακής φτώχειας.
«Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, περίπου 35 εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ (περίπου το 8% του πληθυσμού της ΕΕ) δεν μπόρεσαν να θερμάνουν επαρκώς τα σπίτια τους το 2020. Η άνοδος των τιμών της ενέργειας που ξεκίνησε το 2021 και επιδεινώθηκε από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 είχε ως αποτέλεσμα τη διασύνδεση των ευρωπαϊκών και ρωσικών ενεργειακών συστημάτων. Αυτή η κρίση βασίζεται στον αντίκτυπο της κρίσης COVID-19, πιθανότατα θα επιδεινώσει τη δύσκολη κατάσταση για πολλούς πολίτες της ΕΕ κατά τη διάρκεια αυτού του χειμώνα", επισημαίνει η Ρουστεμόσκα.
Η συνεχής παρακολούθηση των σταθμών ποιότητας του αέρα δείχνει επίσης μεγάλη ρύπανση με PM2.5 και PM10 στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπου η κύρια πηγή σωματιδιακής ρύπανσης είναι η θέρμανση.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η πλειονότητα των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος και των ενεργειακά φτωχών πολιτών βασίζονται σε φθηνές πηγές ενέργειας, όπως ξύλο και άνθρακα για θέρμανση, τα οποία χρησιμοποιούνται σε αρκετά παλιές σόμπες χαμηλής απόδοσης.
Λόγω της συνολικής αναποτελεσματικότητας ολόκληρης της διαδικασίας θέρμανσης, τα νοικοκυριά καίνε περισσότερο ξύλο από ό, τι είναι τεχνικά απαραίτητο για τη θέρμανση τους, γεγονός που αυξάνει το ενεργειακό τους κόστος και δημιουργεί επίσης πρόσθετη εσωτερική και εξωτερική ρύπανση. Έτσι, γίνονται η κύρια αιτία της δραματικής εποχιακής αύξησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην κοινότητά τους.
Ποιες είναι οι ευάλωτες κατηγορίες που αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια στη Βόρεια Μακεδονία;
«Οι ευάλωτες κατηγορίες πολιτών, όπως οι οικογένειες με κατώτατο μισθό, οι συνταξιούχοι, οι δικαιούχοι κοινωνικής πρόνοιας κ.ά. πλήττονται περισσότερο όταν μιλάμε για την ενεργειακή κρίση. Όπως έχει ειπωθεί πολλές φορές ακόμη και χωρίς την ενεργειακή κρίση, ένα συγκεκριμένο μέρος των πολιτών χρησιμοποιεί κάθε είδους θερμαντικά υλικά για θέρμανση, τα οποία βλάπτουν άμεσα την υγεία τους και μολύνουν επίσης το άμεσο περιβάλλον. Αναμένεται ότι η ενεργειακή κρίση θα επηρεάσει περαιτέρω την αύξηση της χρήσης επιβλαβών υλικών για θέρμανση», Rustemoska.
Η Πλατφόρμα κατά της Φτώχειας (MPPS) είναι μία από τις πρωτοβουλίες πολιτών που καταπολεμά αυτό το φαινόμενο και προσπαθεί να δημιουργήσει διάλογο και συζήτηση μεταξύ των ευάλωτων στην ενέργεια πολιτών, των εκπροσώπων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των υπευθύνων λήψης αποφάσεων.
«Η εξοικονόμηση ενέργειας δεν είναι επιλογή ή επιλογή για όλους. Αντιθέτως, ορισμένοι πολίτες χρειάζονται στήριξη για να ξεπεράσουν την ενεργειακή φτώχεια που αντιμετωπίζουν, προκειμένου να επιτύχουν τουλάχιστον τις ελάχιστες προϋποθέσεις για μια αξιοπρεπή ζωή. Υποστηρίζουμε ενεργειακές πολιτικές που είναι δίκαιες, βιώσιμες, ολοκληρωμένες και χωρίς αποκλεισμούς, προσαρμοσμένες στην ποικιλομορφία της κοινωνίας», ανέφερε η MPPS σε δήλωσή της.
Σύμφωνα με την Ivana Vuchkova, συντονίστρια προγράμματος για το Ίδρυμα Friedrich Ebert στη χώρα, οι μακροπρόθεσμες πολιτικές θα πρέπει επίσης να επικεντρωθούν στις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές και στην ενεργειακή απόδοση των κατοικιών.
«Υπό τις παρούσες συνθήκες, οι πολίτες με χαμηλά εισοδήματα και περιορισμένες ευκαιρίες να επενδύσουν στην τεχνολογία για να βελτιώσουν τα ενεργειακά χαρακτηριστικά των κατοικιών τους, όπως ενεργειακά αποδοτικές οικιακές συσκευές και δομικά υλικά υψηλής απόδοσης, θερμομόνωση κ.λπ., έχουν σημαντικά υψηλότερους λογαριασμούς ενέργειας σε σύγκριση με τους πολίτες που έχουν αυτή τη δυνατότητα, και συνεπώς ανεξάρτητα από το πόσο επιδοτείται το ενεργειακό τους κόστος, θα ξοδέψουν περισσότερα ή θα πληρώσουν διπλά», λέει η Βούτσκοβα στο EnergyMag.
Ως εκ τούτου, οι μακροπρόθεσμες πολιτικές θα πρέπει να δίνουν έμφαση στις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ενεργειακή απόδοση των κατοικιών και να παρέχουν στήριξη στους πολίτες που τη χρειάζονται περισσότερο, ενημερώνοντας παράλληλα το ευρύ κοινό για τα οφέλη, απλοποιώντας τους κανονισμούς και επεκτείνοντας τα υφιστάμενα προγράμματα στήριξης.
"Αυτή τη στιγμή έχουμε καλά κυβερνητικά προγράμματα που επιδοτούν την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνελ, καθώς και επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση - ενεργειακά αποδοτικές προσόψεις, παράθυρα κ.λπ., αλλά θα πρέπει να είναι πιο προσβάσιμα σε ευάλωτους καταναλωτές που επηρεάζονται περισσότερο από ανεπαρκείς συνθήκες θερμομόνωσης στα σπίτια τους ", λέει η Vuchkova.
