Της Μαρίας Αδαμίδου
Έχοντας βιώσει ήδη περισσότερα από δύο χρόνια πανδημίας, τον πόλεμο στην Ουκρανία που ανέσυρε βίαια τον Ψυχρό Πόλεμο από το χρονοντούλαπο της ιστορίας και μια ενεργειακή κρίση που ανεβάζει σε δυσθεώρητα ύψη το κόστος διαβίωσης για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με την τέλεια ενεργειακή καταιγίδα. Ο χειμώνας που έρχεται θα αποτελέσει σκληρή δοκιμασία για τα ευρωπαϊκά αντανακλαστικά και η λήψη έκτακτων μέτρων είναι ένα ορατό ενδεχόμενο. Στην ιδανική περίπτωση, οι πολίτες θα κληθούν να εξοικειωθούν με έναν νέο, πιο βιώσιμο ενεργειακά, τρόπο ζωής, που ίσως αποτελεί και το κλειδί για την πράσινη μετάβαση.
Η ανάγκη άμεσης απεξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια, η οποία δεν εξαντλείται στο φυσικό αέριο, καθώς η ΕΕ εισήγαγε το 27% του πετρελαίου και το 46% του άνθρακα που χρειάζεται από τη Ρωσία, υποχρέωσε την Ευρώπη στην κατάρτιση ενός σχεδίου με βασικό πυλώνα τη διαφοροποίηση πηγών ενέργειας. Τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο έχουν συναφθεί πολλές συμφωνίες με τρίτες χώρες, ενώ στα σκαριά βρίσκονται και νέες συνεργασίες, που θα διασφαλίσουν σε σημαντικό ποσοστό την ενεργειακή επάρκεια της Γηραιάς Ηπείρου. Η ΕΕ κάνει έναν πραγματικό αγώνα δρόμου για να γεμίσει τις ενεργειακές της αποθήκες μέχρι τον Οκτώβριο, ωστόσο οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θέτουν το ένα εμπόδιο μετά το άλλο σε αυτή την προσπάθεια.
Μετά από έναν δύσκολο χειμώνα, το φετινό καλοκαίρι έφερε καύσωνες και ξηρασία στο μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης, επηρεάζοντας κάθε τομέα της οικονομίας, ακόμη και σε περιοχές με συνήθως ψυχρότερο κλίμα. Στη Γαλλία σημειώθηκαν περισσότερες πυρκαγιές από κάθε άλλη φορά, και η ξηρασία «στράγγισε» κυριολεκτικά τον ποταμό Λουάρ, ενώ ανέβασε τη θερμοκρασία στα υπόλοιπα ποτάμια, που αποτελούν το φυσικό σύστημα ψύξης των πυρηνικών αντιδραστήρων, εντείνοντας το ενεργειακό πρόβλημα. Η Γαλλία διαθέτει 56 πυρηνικά εργοστάσια, που παράγουν περισσότερο από το 70% του ηλεκτρικού ρεύματος της χώρας και ήδη αρκετά από αυτά βρίσκονται εκτός λειτουργίας για λόγους συντήρησης.
Στη Γερμανία, η στάθμη του Ρήνου έχει πέσει τόσο χαμηλά, ώστε τα πλοία μεταφοράς εμπορευμάτων αλλά και άνθρακα- που έχει μπει εκ νέου στο παιχνίδι μετά τη μείωση της ροής του ρωσικού φυσικού αερίου- να μην μπορούν να πραγματοποιήσουν τα προγραμματισμένα δρομολόγια.
Ανάλογες εικόνες βλέπει κανείς σε ολόκληρη την Ευρώπη, η οποία αυτή τη στιγμή αναγκάζεται να καταναλώνει ενέργεια που θα έπρεπε να αποθηκεύει ενόψει του χειμώνα.
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που αποτελούν όχι μόνο αξιόπιστη λύση για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και μια διέξοδο στην πορεία προς την ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης, χρειάζονται ακόμη χρόνο μέχρι να φτάσουν σε ικανοποιητικά επίπεδα κάλυψης των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ. Επιπλέον, είναι απαραίτητος ο σωστός μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, έτσι ώστε τα υλικά που απαιτούνται για την κατασκευή και λειτουργία των συστημάτων ΑΠΕ να μην οδηγήσουν την Ευρώπη από τη μία εξάρτηση στην άλλη, καθώς σήμερα η Κίνα είναι ο εξαγωγέας των απαιτούμενων μετάλλων και σπάνιων γαιών σε ποσοστό σχεδόν 90%.
Η ΕΕ έχει εισέλθει σε περίοδο σχεδόν πολεμικής προετοιμασίας για να αντιμετωπίσει αυτή την τέλεια καταιγίδα που όλα δείχνουν ότι θα διαρκέσει χρόνια, διαθέτοντας περισσότερα από 210 δις ευρώ επιπλέον μέχρι το 2027. Προκειμένου, όμως, να κερδίσει τον απαιτούμενο χρόνο, οι πολίτες της θα κληθούν να συμβάλουν στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, είτε ως φυσικά πρόσωπα είτε ως επιχειρήσεις. Ήδη έχει γίνει γνωστό ότι η μείωση της θερμοκρασίας στους εσωτερικούς χώρους τον χειμώνα κατά έναν βαθμό, θα εξοικονομήσει 10 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Πολλές χώρες έχουν προχωρήσει σε μια πιλοτική εφαρμογή των πρώτων μέτρων, και όπως δείχνει το παράδειγμα της Ισπανίας, με τη βοήθεια των πολιτών, υπάρχουν θετικά αποτελέσματα. Η συμμετοχή των πολιτών είναι σε εθελοντική βάση, όμως, όπως προκύπτει από δηλώσεις αξιωματούχων και ειδικών, εάν δεν γίνει μαζικά, πιθανότατα οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα αναγκαστούν να καταφύγουν σε δραστικά μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, όπως διακοπές ρεύματος ή ακόμη και «δελτίο» ενέργειας.
Σύμφωνα με τις προτάσεις της Κομισιόν, ζητείται από τους πολίτες σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες να διαμορφώσουν διαφορετικά την καθημερινότητά τους και να ενσωματώσουν σε αυτή συνήθειες όπως μεγαλύτερη χρήση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, λιγότερες μετακινήσεις με αυτοκίνητο, να προτιμούν το βραδινό τρένο αντί τα αεροπλάνα, να εργάζονται περισσότερο με τηλεεργασία, να σβήνουν τα φώτα σε δωμάτια που δεν χρησιμοποιούνται και να κάνουν λελογισμένη χρήση θερμαντικών σωμάτων και κλιματιστικών.
Οι νέες αυτές συνήθειες ίσως μοιάζουν αρχικά με θυσίες, ωστόσο είναι μάλλον μικρό τίμημα μπροστά στο ενδεχόμενο ριζικότερων μέτρων. Πιθανότατα, δε, να γίνουν αναπόσπαστο τμήμα της ζωής και της καθημερινότητάς μας, και θα συμβάλλουν καθοριστικά στην πράσινη μετάβαση της Ευρώπης, τη βιωσιμότητα, την προστασία του περιβάλλοντος και την ενεργειακή επάρκεια για τις επόμενες γενιές.
