Γάζα ώρα μηδέν. Καθώς ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή βρίσκεται σε εξέλιξη για δέκατη ημέρα, μετά την πολύνεκρη επίθεση που εξαπέλυσε η Χαμάς στο Ισραήλ, η παγκόσμια κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία την νέα ανάφλεξη, υπό τον φόβο μίας παγκόσμιας σύρραξης. Ήδη οι ΗΠΑ έστειλαν και δεύτερο αεροπλανοφόρο στην περιοχή.
Ο διεθνολόγος Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής του Institute of Global Affairs, αναπληρωτής καθηγητής του Αμερικανικού Κολεγίου Ελλάδος, μίλησε στο energymag.gr για το τοπίο που διαμορφώνεται στη Μέση Ανατολή, την εμπλοκή του Ιράν αλλά και το αποτύπωμα του πολέμου στα ενεργειακά ζητήματα. Τονίζει την ανάγκη να τρέξουν οι έρευνες στα ελληνικά κοιτάσματα και προβλέπει πάγωμα των ενεργειακών projects και χαραμάδα αναβίωσης του EastMed με Ισραηλινή πρωτοβουλία σε περίπτωση που ματαιωθεί ο αντίστοιχος αγωγός προς την Αίγυπτο, λόγω των επιπτώσεων του πολέμου.-Η εισβολή του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας μπορεί να προκαλέσει μια γενικότερη ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή;-Δεν θεωρώ ότι είναι το πιθανότερο σενάριο. Αν μιλάμε για στρατιωτικού χαρακτήρα ανάφλεξη. Πιστεύω ότι, ανάλογα βέβαια και το πώς το Ισραήλ θα κινηθεί στη Γάζα και το μέγεθος της επιχείρησης και τις ανθρώπινες απώλειες και τις εικόνες που θα δουν το φως της δημοσιότητας και το πώς μπορεί να μεταστραφεί η κοινή γνώμη. Ήδη στις μουσουλμανικές αραβικές κοινωνίες επικρατεί ένας αναβρασμός. Πιστεύω λοιπόν ότι ο αναβρασμός αυτός στις κοινωνίες τις μουσουλμανικές αραβικές θα μπορούσε να μετατραπεί, λόγω του ότι αρκετές από αυτές πιέζονται εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία και της εξάρτησης που έχουν από τα σιτηρά. Και γενικότερα η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ύφεση και αυτό επηρεάζει τις πιο αδύναμες χώρες. Θα μπορούσαμε λοιπόν να είχαμε κάποιου τύπου εξεγέρσεις σε βάρος καθεστώτων σε περίπτωση που αυτός ο πόλεμος παραταθεί και να είναι θα έλεγα η σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι της οργής κάποιων από αυτές τις αραβικές κοινωνίες. Αυτό είναι κάτι το οποίο με απασχολεί περισσότερο, όπως επίσης και το ενδεχόμενο να μεταφερθεί αυτή η ένταση σε μορφή τρομοκρατικών ενεργειών στο όνομα δήθεν των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων εκτός περιοχής, παρά κάποια στρατιωτική εμπλοκή, επιχειρησιακή που θα περιλαμβάνει το Ιράν θα περιλαμβάνει και άλλες χώρες. Σποραδικά μπορούμε να έχουμε από την πλευρά του Λιβάνου και της Συρίας, εκεί που είναι δηλαδή η Χεζμπολάχ στην πρώτη περίπτωση και κάποιες σιιτικές πολιτοφυλακές πολύ κοντά το Ιράν στη δεύτερη, να έχουμε επιθέσεις σε βάρος του Ισραήλ. Προφανώς το Ισραήλ θα απαντήσει αλλά να δούμε γενικευμένη σύρραξη διακρατικού χαρακτήρα και όχι ανάμεσα στο Ισραήλ και τρομοκρατικές οργανώσεις, αυτή τη στιγμή δεν είναι το πιθανότερο σενάριο.
-Μπορεί να δούμε δηλαδή και αραβικούς πληθυσμούς ακόμα και σε χώρες πιο ουδέτερες, όπως Κατάρ, Αίγυπτος, να ξεσηκώνονται ;
- Είναι ένα μείγμα εκρηκτικό, κατά την άποψή μου, που πρέπει να προσεχθεί. Είναι η ανέχεια, απόρροια πολιτικών αρκετών αραβικών ηγεσιών. Απόρροια της δημογραφικής έκρηξης, αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία, όπως σας είπα και πριν, με μία οργή για το ότι οι ηγεσίες αυτές δεν κάνουν πολλά για να σταματήσουν το Ισραήλ από το να διαπράξει μία κατά αυτούς γενοκτονία, εθνοκάθαρση και χαρακτηρισμούς που τους είδαμε κατά κόρον στις τουρκικές εφημερίδες. Οπότε εκφράζει ένα κομμάτι του μουσουλμανικού κόσμου αυτή η άποψη. Και βέβαια η δαιμονοποίηση του Ισραήλ είναι πάντα βολική. Είδαμε τη Σαουδική Αραβία, κάτι το οποίο αναμενόταν βέβαια να παγώνει, να διακόπτει τις συνομιλίες με το Ισραήλ, που ήταν και ένας εκ των στόχων της επίθεσης του περασμένου Σαββάτου. Γενικώς υπάρχει αναβρασμός και θα μπορούσαμε να δούμε και κάτι περισσότερο. Τώρα σε ποια χώρα θα εκδηλωνόταν δεν μπορούμε να το πούμε. Θα απέκλεια χώρες όπως είναι η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και γενικότερα τις μοναρχίες του Κόλπου και θα έβλεπα περισσότερο προς χώρες όπως είναι ενδεχομένως η Αίγυπτος, που είναι η μεγαλύτερη πληθυσμιακή αραβική χώρα και μια πάρα πολύ σημαντική χώρα και για την περιοχή και για τη σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής. Και βέβαια και για εμάς ως Ελλάδα είναι πολύ σημαντικό να παραμείνει το καθεστώς της Αιγύπτου στη θέση του.
-Σε αυτό θα ερχόμουν τώρα. Θα υπάρξουν επιπτώσεις για την Ελλάδα; Και ποιες μπορεί να είναι ;
- Οι επιπτώσεις σε σχέση με εμάς είναι αυτή τη στιγμή μετριασμένες, αλλά ανάλογα την πορεία που θα πάρει ο πόλεμος αυτός και ανάλογα τη διάρκεια και ανάλογα το μέγεθος της επέμβασης, αν δηλαδή είναι μία πλήρους κλίμακας επέμβαση από πλευράς Ισραήλ, προφανώς θα έχουμε πολύ μεγάλη πίεση στις μεταναστευτικές ροές. Ήδη πολλοί Παλαιστίνιοι διαβιούν στο Λίβανο, την Ιορδανία, κάποιοι λιγότεροι στην Τουρκία, στην Αίγυπτο, οπότε είναι λογικό να δημιουργηθεί μία πίεση προς αυτούς τους λαούς, τους πληθυσμούς που είναι προς αυτές τις χώρες μάλλον. Και βέβαια για έναν Παλαιστίνιο, ο οποίος αυτή τη στιγμή βρίσκεται στη Λωρίδα της Γάζας και δεν είναι οπαδός της Χαμάς, οι επιλογές είναι δραματικές . Ή θα πρέπει να μείνει στη Γάζα και να ρισκάρει ακόμα και σε χειρουργικά χτυπήματα από πλευράς Ισραήλ, να χάσει τη ζωή του, να χρησιμοποιηθεί ως ανθρώπινη ασπίδα ή να υποταχθεί στη Χαμάς προκειμένου να τα αποφύγει όλα αυτά. Προφανώς θα θέλει να φύγει από τη Λωρίδα της Γάζας. Και δεν μιλάμε για έναν αριθμό εκατοντάδων. Μιλάμε για έναν αριθμό ίσως εκατοντάδων χιλιάδων, ή έστω δεκάδων χιλιάδων, οι οποίοι θα ήθελαν να φύγουν από την περιοχή και να αναζητήσουν κάπου αλλού καλύτερα τη τύχη τους. Αυτό είναι το ένα, το μεταναστευτικό. Το δεύτερο είναι, το ζήτημα της των ενεργειακών projects στην περιοχή, τα οποία συμπεριλαμβάνουν τα περισσότερα εξ αυτών, το Ισραήλ και την Ελλάδα. Αυτά είτε μιλάμε για ηλεκτρικές διασυνδέσεις, είτε μιλάμε για αγωγούς φυσικού αερίου, είτε μιλάμε ακόμα ακόμα και για αυτό το περίφημο project που θα συνδέει την Ινδία με την Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή που αυτή τη στιγμή που τα λέμε παγώνουν, στο καλό σενάριο. Δεν νομίζω ότι ακόμα μπορούμε να πούμε ότι μπαίνουν στο ράφι, αλλά αυτή τη στιγμή παγώνουν εκ των πραγμάτων, γιατί είναι άλλες οι προτεραιότητες του Ισραήλ. Από την άλλη βέβαια, αυτό που πρέπει επίσης να επισημάνουμε είναι ότι το Ισραήλ βλέπει τη στάση της Τουρκίας, δυσπιστεί ακόμα περισσότερο απέναντι στην Τουρκία, άρα σχέδια ενεργειακού χαρακτήρα που σχεδιάζονταν από κάποιους Ισραηλινούς και περιελάμβαναν και την Τουρκία, δεν νομίζω ότι αυτή τη στιγμή πρόκειται να υλοποιηθούν, γιατί υπενθυμίζουν στους Ισραηλινούς τον ρόλο και τη θέση της Τουρκίας στην περιοχή. Και ξέρετε, όταν θες να κάνεις μία συμφωνία και να προχωρήσεις ένα project, πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη ανάμεσα στα εμπλεκόμενα μέρη. Τυχόν παράταση των επιχειρήσεων και αν έχουμε και ένα spillover effect , πέραν του Ισραήλ, προφανώς θα έχει αντίκτυπο και στις τιμές της ενέργειας. Ήδη είναι λογικό ότι αυτοί που σπεκουλάρουν, τρίβουν τα χέρια τους από την κατάσταση που επικρατεί στη Μέση Ανατολή και μπορεί να δούμε να τσιμπάνε οι τιμές προς τα προς τα πάνω. Ελπίζουμε όχι δραματικά, αλλά από την άλλη, αν ξαναλέω, έχουμε μία πορεία των πραγμάτων που δεν είναι και απίθανη, αν πάρουν αρνητική τροπή, τότε και αυτό είναι κάτι που πρέπει να το συνυπολογίσουμε πολύ σοβαρά.
-Επειδή λέμε ότι προς το παρόν παγώνουν όλα αυτά τα μεγάλα ενεργειακά στα οποία βρίσκεται και η Ελλάδα, θα μπορούσε αυτός ο πόλεμος να είναι και μία ευκαιρία να αναβιώσει ουσιαστικά και EastMed;
- Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία πλέον ξαναμπαίνει στο στόχαστρο του Ισραήλ, επαναβεβαιώνεται ότι δεν μπορεί να την εμπιστευτεί το Ισραήλ για να κάνει μαζί της μπίζνες και ειδικά μπίζνες που έχουν να κάνουν με τη διαμετακόμιση του φυσικού του αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά. Από την άλλη, κάποιος μπορεί να πει εξ αντανακλάσεως ότι το Ισραήλ ξανά κοιτάζει προς τον EastMed. Το θέμα για μένα στον EastMed δεν είναι το Ισραήλ και η επιθυμία του Ισραήλ. Το πρόβλημα το μεγαλύτερό του EastMed είναι πρώτον, να πείσει τους Ευρωπαίους ότι αξίζει τον κόπο, όπως είχε γίνει σε μία αρχική φάση που είχε εξασφαλίσει και ευρωπαϊκά χρήματα για τις μελέτες σκοπιμότητας, αλλά το θέμα είναι εδώ για τον EastMed ότι επιμένει η Ιταλία να είναι αρνητική. Και ξέρετε, η Ιταλία είναι η απόληξη του πρότζεκτ. Αν λοιπόν αυτός που είναι ο πελάτης και μεταφορέας του φυσικού αερίου με βάση το σχεδιασμό είναι αρνητικός, τότε θα πρέπει να αλλάξει χάραξη ή θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είναι σήμερα στις προτεραιότητες. Έτσι κι αλλιώς ο EastMed μπορεί να έρχεται στο προσκήνιο και να φεύγει. Δεν είναι προτεραιότητα ούτε των Ισραηλινών. Ίσως να ήταν προτεραιότητα του Νετανιάχου. Δεν είναι προτεραιότητα των Ισραηλινών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να υποτιμήσουμε το σχέδιο και δεν πρέπει να συνεχίσουμε να επενδύουμε σε αυτό, υπό την έννοια ότι μπορεί αν οι άλλες επιλογές για τους Ισραηλινούς, ας πούμε αυτή της Αιγύπτου, μετά από όσα συμβαίνουν σήμερα, περάσουν σε δεύτερη μοίρα, ο EastMed να ξαναποκτήσει δυναμική.
-Κλείνοντας, θα μπορούσε αυτό να είναι ένα επιπλέον κίνητρο για να επιτύχει η Ελλάδα την αξιοποίηση των δικών της κοιτασμάτων στο Ιόνιο και την Κρήτη ή τα ξεχνάμε;
-Μόνοι μας τα έχουμε κάνει αυτά. Δηλαδή δεν χρειάζεται να έχουμε αφορμές, ευκαιρίες, άλλοθι από το εξωτερικό. Τα καταφέρνουμε και μόνοι μας πάρα πολύ καλά. Διότι από το 2014 - 15 για σχεδόν μία πενταετία δεν κάναμε απολύτως τίποτα, απολύτως τίποτα. Με αποτέλεσμα, επειδή η αγορά ενέργειας είναι δυναμική, επειδή ξέρουμε όλοι ότι μεγάλος στόχος των Ευρωπαίων είναι η πράσινη μετάβαση, επειδή κάποιοι στην Ευρώπη μέχρι πρότινος τουλάχιστον, δεν αντιλαμβάνονταν ότι το φυσικό αέριο είναι το καύσιμο μετάβασης, είναι το καύσιμο γέφυρα προς αυτή την περίφημη περιώνυμη πράσινη μετάβαση. Το θέμα εδώ είναι ότι εμείς χάσαμε μία ολόκληρη πενταετία και τώρα τρέχουμε ένα μαραθώνιο με ρυθμούς spread. Ακόμα υπάρχει το περιθώριο, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα στο Ισραήλ θα κλιμακωθεί σε τέτοιο βαθμό και θα ξεφύγει από κάθε έλεγχο ώστε να πει κανείς ότι αφήνουμε την Ανατολική Μεσόγειο και στρεφόμαστε προς την Ελλάδα. Η Ελλάδα όμως πρέπει από δικής πλευράς να κάνει πολύ γρήγορα, όσο βέβαια αυτό το επιτρέπουν τα τεχνικά μέσα και ο ορθός τρόπος για να γίνει, να γίνουν οι μελέτες και όχι μόνο οι μελέτες, να συλλέγουν τα data κλπ για να γίνονται στο μέλλον κάποιες ερευνητικές γεωτρήσεις, είναι να το κάνει για την ίδια και για τη συμβολή που τυχόν μπορεί να έχει σε περίπτωση εξεύρεσης υδρογονανθράκων στην ευρωπαϊκή ασφάλεια τροφοδοσίας.
