Σπίτια χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, κατοχή , εμφύλιος και φτώχεια. Μία χώρα σε αυτή την κατάσταση μπορεί να διεκδικήσει τη θέση της - αν έχει - στην Ατομική Εποχή ; Κι όμως η Ελλάδα που ταλανιζόταν από μία σειρά γεγονότων επιζητούσε, με τις λιγοστές της δυνάμεις και με αξιώσεις, ένα μερίδιο αυτού του κόσμου.
Τα άγνωστα πυρηνικά όνειρα του παρελθόντος αποκαλύπτει μέσα από το βιβλίο «Ατομική Εποχή: Πυρηνική ενέργεια, αντιδραστήρες και ουράνιο στην Ελλάδα του 20ού αιώνα» ο Αχιλλέας Χεκίμογλου. Και τα όνειρα έφτασαν κοντά στο να γίνουν πράξεις όσο παράδοξο κι αν ακούγεται για την Ελλάδα του 50. Επίσης, μεταξύ άλλων, φέρνει στο φως για πρώτη φορά τις μυστικές διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης των αποστατών με τους Βρετανούς για την απευθείας προμήθεια πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ενέργειας, αλλά και τα απόρρητα παζάρια του δικτατορικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου με το Ηνωμένο Βασίλειο για την ανταλλαγή πυρηνικού σταθμού με ελληνικά καπνά, που έμεινε στην ιστορία ως «η συμφωνία της λίθινης εποχής».
Σύμφωνα με την έρευνα του συγγραφέα, τα πρώτα βήματα έγιναν με το πρόγραμμα “atoms for peace” του πρόεδρου Άιζενχάουερ, τη δημιουργία του Δημόκριτου και του ατομικού του αντιδραστήρα χωρίς καμία βοήθεια από το εξωτερικό και έδωσε ώθηση στην επιστημονική έρευνα, προσφέροντας χρήσιμες υπηρεσίες στην υγεία, αλλά και στη βιομηχανία αργότερα.
Οι πρωταγωνιστές
Πίσω από την προσπάθεια για πυρηνική μετάβαση κρύβονταν πολλές προσωπικότητες που σημάδεψαν την ιστορία. Από τον καθηγητή Θόδωρο Κουγιουμζέλη, έναν πρόσφυγα από το Αϊβαλί που κίνησε γη και ουρανό για να πείσει την Αθήνα να αρπάξει τις ευκαιρίες που αναδύονταν στην ατομική ενέργεια , μέχρι τον ναύαρχο Θάνο Σπανίδη. Ο Σπανίδης ανέλαβε την προεδρία της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας ως υπαρχηγός ΓΕΕΘΑ και παρέμεινε σε αυτήν και μετά την αποστράτευσή του, κάνοντας ό,τι περνούσε από το χέρι του για να δημιουργηθεί ο Δημόκριτος και να δικτυωθεί με το εξωτερικό.
Το στέμμα όμως έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Πίσω από την προσπάθεια της πυρηνικής μετάβασης βρισκόταν η βασίλισσα Φρειδερίκη, η οποία αντιμετώπιζε με δέος και θαυμασμό την ατομική ενέργεια, προωθώντας την σε όλα τα επίπεδα. Η Φρειδερίκη ήταν τέκνο της εποχής που ανακάλυπτε πλούσια ουρανοφόρα κοιτάσματα στη Μακεδονία δημιουργώντας πυρηνικές προσδοκίες. Και αποκαλύπτεται πώς η Ελλάδα είχε επιλέξει ποιο ατομικό άρμα θα καβαλήσει το 1957, όταν αντιτάχτηκε στην επιστημονική διάσκεψη για τα ραδιοϊσότοπα, απορρίπτοντας μαζί με τους δυτικούς ένα σοβιετικό αίτημα. Έφτασε μέχρι και την Αμερική, σε ανεπίσημο όπως χαρακτηρίστηκε ταξίδι 6 εβδομάδων προκειμένου να δικτυωθεί με την πυρηνική ελίτ των ΗΠΑ και επισκέφθηκε τα μεγαλύτερα πυρηνικά ερευνητικά κέντρα. Η "ταπεινή μαθήτρια" όπως δήλωνε κατάφερε να κλέψει τις εντυπώσεις στην Αμερική. Γνώρισε τεράστια κάλυψη από τον αμερικανικό Τύπο και δημιούργησε συμπάθεια για τη χώρα και την επιστημονική της πρόοδο.
Η βασίλισσα κάλεσε στην Ελλάδα για διάλεξη τον νομπελίστα κβαντικό φυσικό Βέρνερ Χάιζενμπεργκ, φροντίζοντας να διανείμει την εισαγωγική της ομιλία στην ελίτ των ατομικών επιστημόνων των ΗΠΑ. Λίγο καιρό αργότερα, η αμερικανική Gilbert Associates θα προσέγγιζε το γραφείο του πρωθυπουργού πλέον Γεωργίου Παπανδρέου, για να πουλήσει στην Αθήνα ένα δυαδικό πυρηνικό εργοστάσιο που υποσχόταν να προσφέρει φθηνή ενέργεια, αλλά και πόσιμο νερό μέσα από αφαλάτωση, την ώρα που η ΔΕΗ σχεδίαζε τα πρώτα της βήματα στην πυρηνική ενέργεια. Ακολούθησε η εκδήλωση ενδιαφέροντος από την ΕΤΒΑ προς τους Βρετανούς για τη διερεύνηση της ατομικής ενέργειας, που προκάλεσε την κινητοποίηση της βρετανικής διπλωματίας, συνέπεσε με τα Ιουλιανά και την κυβέρνηση των αποστατών και οδήγησε στην έναρξη εμπιστευτικών διαπραγματεύσεων. Σύμμαχός της και ο Καραμανλής. Ο ίδιος μάλιστα έδειξε ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την υιοθέτηση της πυρηνικής ενέργειας στην Μεταπολίτευση, όταν πια η πετρελαϊκή κρίση και ο πληθωρισμός είχαν προκαλέσει ενεργειακή κρίση στη χώρα. Τότε ήταν πια που και η ΔΕΗ προωθούσε το ζήτημα και έβαλε μπρος την προετοιμασία για πυρηνικά εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας, αν και αυτά τελικά δεν έγιναν ποτέ. Εάν ο σχεδιασμός της ΔΕΗ είχε προχωρήσει, σήμερα πάνω από το 50% του ενεργειακού μας μείγματος θα προερχόταν από την ατομική ενέργεια.
Πυρηνική ενέργεια και Ελλάδα σήμερα
Η πληθωριστική και η ενεργειακή κρίση έχουν ανοίξει ξανά τη συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια παντού στον κόσμο. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης πάντως είχε βάλει πρόσφατα οριστική ταφόπλακα στα όνειρα, αποκλείοντας το ενδεχόμενο η Ελλάδα να στραφεί στην πυρηνική ενέργεια, εξαιτίας του σεισμογενούς εδαφικού χώρου.
