Τους λόγους που οι τιμές στην χονδρεμπορική αγορά ρεύματος των Βαλκανίων βρίσκονται σε νευρική κρίση από τον Ιούλιο του 2024, σκιαγραφεί με συνέντευξή του στο energymag.gr ο Παντελής Μπίσκας, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών.
Παράλληλα, εξηγεί τον τρόπο λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, «δείχνει» τις κατευθύνσεις προς τις οποίες πρέπει να κινηθεί η χώρα μας για να προστατευτεί από νέες ενεργειακές αναταραχές, «βλέπει» πως το φυσικό αέριο θα είναι απαραίτητο για την ευστάθεια του συστήματος μέχρι το 2050 ενώ εκτιμά πως η Ελλάδα θα μπορεί να βασιστεί στο υδρογόνο μετά το 2030.
«Λειψυδρία, Ουκρανία, μειωμένη χωρητικότητα μεταφοράς ενέργειας, capacity holding»
1)Που οφείλονται οι ακραίες, ορισμένες φορές, διακυμάνσεις στην ελληνική χονδρεμπορική αγορά ρεύματος;
Το τελευταίο διάστημα, από τον Ιούλιο του 2024 και έπειτα, υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές της ελληνικής χονδρεμπορικής αγοράς ενέργειας. Μέχρι τον Ιούλιο ήμασταν καλά με την μεγαβατώρα να κυμαίνεται μεταξύ 60-80 ευρώ. Aπό τότε όμως οι τιμές ανέβηκαν. Οι αυξήσεις στην χονδρεμπορική αγορά των Βαλκανίων οφείλονται σε πολλούς λόγους αλλά θα σταθώ σε τέσσερις. Πρώτον, στη βαλκανική από τον Μάρτιο μέχρι το Νοέμβριο δεν είχε βρέξει, υπήρχε λειψυδρία. Στην Αλβανία που στηρίζεται σχεδόν 100% στα υδροηλεκτρικά το πρόβλημα ήταν τεράστιο με την χώρα να ζητά μεγάλες ποσότητες ενέργειας από τους γείτονές της, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας. Όταν κάποιος ζητά ενέργεια, λόγω της σύζευξης των ενεργειακών αγορών, οι τιμές ανεβαίνουν.
Δεύτερον, οι τιμές αυξήθηκαν εν μέρει και λόγω Ουκρανίας της οποίας οι ενεργειακές υποδομές κατά 80-90% είναι κατεστραμμένες από τον πόλεμο με τη Ρωσία. Οι ανάγκες για απορρόφηση ενέργειας από τις διπλανές χώρες, μεταξύ των οποίων Ρουμανία, Πολωνία, αυξήθηκαν. Οι αυξήσεις τιμών στη Ρουμανία, καθώς η Ουκρανία απορροφούσε περίπου 2GW την ώρα, επηρέασαν και την Βουλγαρία και την Ελλάδα. Λόγω των συνδεδεμένων αγορών οι τιμές αυξήθηκαν.
Τρίτον, μεταξύ της Κεντρικής Ευρώπης και της Βαλκανικής υπάρχει ένας ενεργειακός διάδρομος ο οποίος το τελευταίο διάστημα είχε μειωμένη διαθεσιμότητα και κατά συνέπεια μειωμένη χωρητικότητα μεταφοράς ενέργειας. Όταν μειώνεται η χωρητικότητα (δηλαδή όταν ρέει μικρότερη ποσότητα ενέργειας από την μία χώρα στην άλλη) οι τιμές αποκλίνουν, όταν ρέουν αυξημένες ποσότητες ενέργειας από την μία χώρα στην άλλη, οι τιμές συγκλίνουν. Έτσι, οι χαμηλές τιμές της Κεντρικής Ευρώπης δεν μπορούσαν να μεταφερθούν στα Βαλκάνια.
Τέταρτον, βλέποντας αυτές τις συνθήκες, οι τοπικοί παίκτες εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και εφαρμόζοντας την στρατηγική capacity holding, χτυπούσαν υψηλότερες προσφορές για να αυξήσουν τις τιμές σε όλη την βαλκανική. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων οδήγησε στην άνοδο των τιμών.
«Εκτός πραγματικότητας να κατηγορούμε το Χρηματιστήριο Ενέργειας»
2)Κατά πόσο ευθύνεται το Χρηματιστήριο Ενέργειας για τις διακυμάνσεις και τις αυξήσεις στις τιμές;
Ο τρόπος που εφαρμόζεται το Χρηματιστήριο Ενέργειας στην Ελλάδα είναι κοινός με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, δεν κάνουμε κάτι ιδιαίτερο στην χώρα μας, δεν φταίει το Χρηματιστήριο Ενέργειας για τις αυξήσεις. Ακολουθούμε τους κανόνες της Κομισιόν οι οποίοι είναι ενιαίοι για όλους. Η αγορά δίνει την δυνατότητα στους συμμετέχοντες να συνάψουν διμερή συμβόλαια, το αν θα το κάνουν είναι στο χέρι τους, είναι επιλογή και απόφασή τους, το Χρηματιστήριο Ενέργειας τους παρέχει την πλατφόρμα για να παίξουν με συγκεκριμένους και γνωστούς σε όλους κανόνες. Το να κατηγορείς μία πλατφόρμα η οποία βγάζει μία τιμή δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα.
«ΑΠΕ, διασυνδέσεις, αποθήκευση»
3)Σε ποιες λύσεις πρέπει να στραφεί η Ελλάδα για να «θωρακιστεί» απέναντι στις ακραίες αυξήσεις τιμών;
H Eλλάδα θα πρέπει να εστιάσει σε τρεις κατευθύνσεις. Η περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ για να μπορούμε να εγχέουμε φθηνή (το μεταβλητό κόστος των ΑΠΕ είναι μηδενικό) και καθαρή ενέργεια στο σύστημα, η ανάπτυξη των ηλεκτρικών διασυνδέσεων με την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη για να έρθει φθηνή ενέργεια από Γερμανία και Αυστρία στα Βαλκάνια και η ταχεία ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας (μπαταρίες) για να μπορούμε να αποθηκεύουμε φθηνή ενέργεια (και δικιά μας και εισαγόμενη) το μεσημέρι και να την χρησιμοποιούμε το βράδυ και όχι να την πετάμε.
«Αργήσαμε εξαντλητικά»
Με αυτό τον τρόπο θα μπορεί η χώρα μας να έχει προσιτό κόστος ενέργειας όλη τη μέρα. Στην αποθήκευση η χώρα άργησε πολύ. Αν δώσεις σήμερα όρους σύνδεσης σε 12-15 μέρες η αποθήκευση προχωρά. Ο ηλεκτρικός χώρος για αποθήκευση ενέργειας είναι σχεδόν άπειρος, δεν υπάρχει δικαιολογία που να εξηγεί γιατί δεν προχωρά πιο γρήγορα η αποθήκευση. Θα έπρεπε ήδη να έχουμε 2-2,5 GW αποθήκευσης στην χώρα μας, αργήσαμε εξαντλητικά να κινηθούμε, μείναμε πίσω από τις εξελίξεις.
Οι διασυνδέσεις χρειάζονται 8-10 χρόνια για να προχωρήσουν και θεωρώ πως ο ΑΔΜΗΕ κινείται προς την σωστή κατεύθυνση, η αποθήκευση όμως μπορεί να προχωρήσει άμεσα εφόσον τα έργα λάβουν όρους σύνδεσης. Αναφορικά με τις ΑΠΕ, έργα 16 GW έχουν λάβει όρους σύνδεσης και πλέον είναι στο χέρι των επενδυτών να τα τρέξουν. Δεδομένων των συνθηκών, οι επιδοτήσεις που δίνει η κυβέρνηση είναι η καλύτερη λύση για την συγκράτηση των τιμών εφόσον δεν τρέξαμε γρήγορα την αποθήκευση.
«Κομβικό μέχρι το 2050 το φυσικό αέριο για την ευστάθεια του συστήματος»
4)Ποιο είναι το μέλλον του φυσικού αερίου και ο ρόλος του στην ευστάθεια του συστήματος;
Ο ρόλος του θα είναι κομβικός για την σταθερότητα του ηλεκτρικού δικτύου σίγουρα μέχρι το 2050. Οι σταθμοί βάσης που θα καίνε φυσικό αέριο είναι απαραίτητοι για τις ώρες που δεν θα έχει ήλιο και δε θα φυσάει όπως και τις βραδινές ώρες. Χρειάζεται να υπάρχουν μερικές ευέλικτες μονάδες αερίου (έστω και μία μονάδα) για να μπορούν να δώσουν ενέργεια τις ώρες που η αποθηκευμένη ενέργεια (οι μπαταρίες μπορούν να παρέχουν ενέργεια μέχρι 4 ώρες) και τα υδροηλεκτρικά (μέχρι 5-6 ώρες μπορούν να παρέχουν ενέργεια) δεν θα είναι σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες των υπηρεσιών εξισορρόπησης του συστήματος για να μπορεί να λειτουργήσει με ασφάλεια.
«Μετά το 2030 θα μπορούμε να βασιστούμε στο υδρογόνο»
5) Από πότε θα μπορούμε να βασιστούμε στο υδρογόνο για την παραγωγή ενέργειας στην χώρα μας;
Θεωρώ πως στο βαθύ μέλλον, μεταξύ 2033-2035, θα αναπτυχθεί η οικονομία του υδρογόνου στην Ελλάδα η οποία αυτή την στιγμή είναι ουτοπική και θα είμαστε σε θέση να βασιστούμε στο υδρογόνο. Θα μετασχηματιστεί ο τρόπος που καταναλώνουμε ενέργεια στην Ελλάδα, θα μπορούμε να βασιστούμε στο υδρογόνο στις μεταφορές αλλά ενδεχομένως και στην παραγωγή ενέργειας, οι μονάδες που σήμερα καίνε φυσικό αέριο, θα μπορούν να καίνε υδρογόνο ή τουλάχιστον ένα μέρος αυτών να καίει υδρογόνο και το υπόλοιπο αέριο.
