Εδώ και τρεις ημέρες η Ουκρανία σταμάτησε τις ροές ρωσικού φυσικού αερίου προς αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, βάζοντας φρένο στην κυριαρχία δεκαετιών της Μόσχας στις ευρωπαϊκές ενεργειακές αγορές. Αυτή η αναμενόμενη κίνηση σηματοδοτεί το τέλος μιας πενταετούς συμφωνίας διέλευσης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, καθώς καμία από τις δύο πλευρές δεν ήταν διατεθειμένη να συνάψει νέα συμφωνία εν μέσω του συνεχιζόμενου πολέμου. Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι το Κίεβο δεν ήταν προετοιμασμένο να παρατείνει τη διέλευση ρωσικού φυσικού αερίου, προσθέτοντας: «Δεν θα δώσουμε τη δυνατότητα να κερδίζουν πρόσθετα δισεκατομμύρια από το αίμα μας.»
Η Ρωσία, η οποία μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω ουκρανικών αγωγών από το 1991, ισχυρίζεται ότι οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα υποφέρουν περισσότερο από τη διακοπή της ροής. Η Μόσχα μπορεί ακόμα να στείλει φυσικό αέριο μέσω του αγωγού TurkStream, που συνδέει τη Ρωσία με την Ουγγαρία, τη Σερβία και την Τουρκία. Η Ουκρανία θα χάσει έως και 1 δισεκατομμύριο δολάρια ετησίως από τέλη διέλευσης λόγω της διακοπής, σύμφωνα με το Reuters, ενώ η Gazprom αναμένεται να χάσει περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια από πωλήσεις φυσικού αερίου.
Χώρες που κινδυνεύουν περισσότερο
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι εργάστηκε με τα κράτη μέλη που επηρεάζονται περισσότερο από τη λήξη της συμφωνίας, ώστε να προετοιμάσει ολόκληρη την ΕΕ για αυτό το σενάριο. Η Σλοβακία, η Αυστρία και η Μολδαβία είναι μεταξύ των χωρών που κινδυνεύουν περισσότερο από τη διακοπή. Σύμφωνα με στοιχεία της Rystad Energy, η Σλοβακία εισήγαγε περίπου 3,2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το 2023, η Αυστρία έλαβε 5,7 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα και η Μολδαβία 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Η Αυστρία επέμεινε ότι είναι καλά προετοιμασμένη, αλλά άλλες χώρες ανησυχούν περισσότερο. Ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίτσο, προειδοποίησε ότι η διακοπή θα έχει «δραστικό» αντίκτυπο στην ΕΕ, χωρίς να βλάψει τη Ρωσία. Ο Φίτσο απείλησε επίσης να διακόψει την ηλεκτροδότηση στην Ουκρανία. Η Μολδαβία, που δεν είναι μέλος της ΕΕ, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης 60 ημερών τον περασμένο μήνα λόγω φόβων για ενεργειακή ασφάλεια.
Ιστορικό γεγονός
Ο Ουκρανός Υπουργός Ενέργειας, Χέρμαν Γκαλουστσένκο, περιέγραψε τη διακοπή των ροών ρωσικού φυσικού αερίου ως «ιστορικό γεγονός.» Δήλωσε ότι «η Ρωσία χάνει αγορές και θα υποστεί οικονομικές απώλειες.» Η διακοπή αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Repower EU, το οποίο προωθεί την απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο. Ο Πολωνός Υπουργός Εξωτερικών, Ράντεκ Σικόρσκι, χαρακτήρισε την εξέλιξη ως πολιτική νίκη, κατηγορώντας τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν, ότι προσπάθησε να «εκβιάσει την Ανατολική Ευρώπη με την απειλή διακοπής των προμηθειών φυσικού αερίου».
Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα της βιομηχανικής ομάδας Gas Infrastructure Europe, οι αποθήκες φυσικού αερίου της ΕΕ είναι γεμάτες κατά περίπου 73%. Στη Γερμανία, τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης και τον μεγαλύτερο καταναλωτή φυσικού αερίου, τα αποθέματα βρίσκονται σχεδόν στο 80%.
Ο αναλυτής φυσικού αερίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου της Rystad Energy, Κρίστοφ Χάλσερ, δήλωσε σε σημείωμα ότι «χωρίς το Αζερμπαϊτζάν ή κάποιο άλλο τρίτο μέρος που να μεταφέρει φυσικό αέριο μέσω μιας συμφωνίας ανταλλαγής με τη Ρωσία, η ΕΕ θα χρειαστεί περίπου 7,2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από την αγορά LNG».
Οι τερματικοί σταθμοί LNG στην Πολωνία, τη Γερμανία, τη Λιθουανία και την Ιταλία θα μπορούσαν να προωθήσουν αυτές τις ποσότητες στις χώρες που επηρεάζονται περισσότερο, όπως η Σλοβακία και η Αυστρία.
Η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης
Ο Χένινγκ Γκλόισταϊν, επικεφαλής της ομάδας ενέργειας, κλίματος και πόρων του Eurasia Group, δήλωσε ότι η απόφαση της Ουκρανίας να διακόψει τη ροή ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς τόσο το Κίεβο όσο και η Μόσχα είχαν δηλώσει εδώ και καιρό ότι δεν θα ήταν πρόθυμοι να ανανεώσουν τη συμφωνία υπό τις παρούσες συνθήκες πολέμου. Σε σημείωμά του, ο Γκλόισταϊν ανέφερε ότι η λήξη της συμφωνίας δεν απειλεί την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ για τον χειμώνα, καθώς οι εισαγωγείς της ΕΕ είχαν λάβει μέτρα για να προετοιμαστούν για τη διακοπή της παροχής, ενώ οι ήπιες καιρικές συνθήκες στην Ευρώπη έχουν επίσης συμβάλει.
Ο Γκλόισταϊν πρόσθεσε ότι οι διακυμάνσεις στις τιμές του φυσικού αερίου τους επόμενους μήνες θα εξαρτηθούν από τις πολιτικές εξελίξεις στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας και τις συνθήκες του υπόλοιπου χειμώνα. «Στο πολιτικό μέτωπο, υπάρχουν συνεχιζόμενες συνομιλίες μεταξύ ορισμένων κρατών-μελών της ΕΕ (π.χ. Σλοβακίας, όπου πολλοί από τους αγωγούς της Ουκρανίας εισέρχονται στην ΕΕ), της Ρωσίας και της Ουκρανίας για την εξεύρεση ενός συμβιβασμού που θα μπορούσε να επιτρέψει την επανέναρξη ορισμένων προμηθειών. Ωστόσο, δεν έχει σημειωθεί καμία πρόοδος στις διαπραγματεύσεις αυτές κατά την περίοδο της αλλαγής του έτους», ανέφερε. «Όσον αφορά τις καιρικές συνθήκες, οι τρέχουσες προβλέψεις δείχνουν ότι οι θερμοκρασίες θα είναι πάνω από τον μέσο όρο για το υπόλοιπο του χειμώνα στην Ευρώπη, γεγονός που σημαίνει ότι ο αντίκτυπος των περικοπών θα είναι περιορισμένος», κατέληξε.
