Τις ευκαιρίες που έχει δημιουργήσει για τον αγωγό East Med το νέο γεωπολιτικό τοπίο στην Μ.Ανατολή μετά τη ρήξη Ισραήλ -Τουρκίας δείχνουν μια σειρά από πρόσφατες κινήσεις στη σκακιέρα της περιοχής.
Η ανατροπή των ισορροπιών φαίνεται ότι έχει κινητοποιήσει μια σειρά από διεργασίες, τόσο παρασκηνιακές σε διπλωματικό επίπεδο, όσο και σε επιχειρηματικό, με πιο χαρακτηριστικές τις κινήσεις τις κοινοπραξίας IGI Poseidon, που έχει και τον έλεγχο του σχεδίου και η οποία προγραμματίζει για το πρώτο τρίμηνο του 2024 το κρίσιμο Market Test, αυτό που θα αποτυπώσει το πράγματικό ενδιαφέρον της αγοράς.
Το τεστάρισμα δηλαδή των προθέσεων μεγάλων ενεργειακών ομίλων που έχουν δικαιώματα έρευνας στην Αν.Μεσόγειο, αλλά και εταιρειών προμήθειας που ενδιαφέρονται για τη τροφοδοσία της Ευρώπης με το φυσικό αέριο της Αν. Μεσογείου δια μέσω του αγωγού. Η πρώτη φάση, αυτή της υποβολής μη δεσμευτικών προσφορών θα είναι διάρκειας ενός μηνός, για να ακολουθήσει αμέσως μετά η δεύτερη, αυτή της υποβολής δεσμευτικών προσφορών.
Τα πράγματα φαίνεται να κινούνται με αρκετά γρήγορες ταχύτητες, μετά και την επιλογή Ερντογάν να θυσιάσει την προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ και τις εξελίξεις που αυτή δρομολόγησε για μια σειρά θεμάτων, μεταξύ των οποίων και στα ενεργειακά. Και μετά και από τις κινήσεις της IGI Poseidon (50% ΔΕΠΑ , 50% Edison) δεν αποκλείεται να αρχίσουν κάποια στιγμή το προσεχές διάστημα να τοποθετούνται για το έργο και οι εμπλεκόμενες χώρες, δηλαδή Ελλάδα, Κύπρος και Ιταλία, όπως επίσης και το Ισραήλ, όταν φυσικά θα του το επιτρέψουν οι εξελίξεις στον πόλεμο της Γάζας.
Τις τελευταίες ημέρες έγινε γνωστό ότι οι τρεις ρυθμιστικές αρχές της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ιταλίας ανάψαν το πράσινο φως στο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του EastMed με βάση στοιχεία που έλαβαν από τον φορέα υλοποίησης, την IGI Poseidon. Σύμφωνα με την ενημέρωση των εταιρειών, γύρω από τον αγωγό, που έχει έτοιμες μελέτες από το παρελθόν, θα έχουμε ταχύτατες εξελίξεις μόλις αποκρυσταλλωθεί το επενδυτικό ενδιαφέρον και αναμένεται να ξεκινήσει να κατασκευάζεται το 2027, προκειμένου να τεθεί σε εμπορική λειτουργία το 2028.
Σύμφωνα πάντα με την κοινοπραξία, οι μέχρι τώρα άτυπες επαφές έχουν καταγράψει ισχυρό προκαταρκτικό επενδυτικό ενδιαφέρον για τη δέσμευση χωρητικότητας του αγωγού, το οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ μεταφράζεται σε ζήτηση 10 bcm το χρόνο. Εξ αυτών, τα 7,2 bcm αφορούν την Ιταλία, τα 2,7 bcm την Ελλάδα και 0,45 bcm την Κύπρο.
Στο ερώτημα, πώς προέκυψαν οι ποσότητες αυτές, η απάντηση που δίνεται αρμοδίως είναι ότι προηγήθηκαν συναντήσεις με τουλάχιστον δέκα μεγάλες εταιρείες στις οποίες και δόθηκε πρόσβαση σε σχετικό data room. Τα στοιχεία περιλαμβάνουν και εκτιμήσεις για το καθαρό όφελος ανά χώρα εφόσον υλοποιηθεί το έργο, δείχνοντας ότι σε επίπεδο Ε.Ε. υπολογίζεται σε 20,8 δισ. ευρώ, για την Ελλάδα σε 1,03 δισ., ενώ για Κύπρο και Ιταλία τοποθετείται σε 1,15 και 1,13 δισ. αντίστοιχα.
Ακριβώς επειδή το market test θα διεξαχθεί στο πρώτο τρίμηνο, οι παραπάνω αριθμοί πρέπει να αντιμετωπίζονται με κάθε επιφύλαξη, καθώς υποδηλώνουν ένα ανεπίσημο επενδυτικό ενδιαφέρον, χωρίς να συνδέεται με καμία δέσμευση εκ μέρους των εταιρειών. Τα νούμερα μπορεί να αλλάξουν όταν στο διάστημα Ιανουαρίου - Μαρτίου 2024 θα διεξαχθεί η λεγόμενη «Δοκιμή Αγοράς», προκειμένου να διερευνηθεί η προοπτική αξιοποίησης της υποδομής για την διασύνδεση των κοιτασμάτων αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας.
Εν πάσει όμως περιπτώσει, η ενημέρωση που παρείχε η εταιρεία, αλλά και η έγκριση από τις τρεις ρυθμιστικές αρχές του χρονοδιαγράμματος γύρω από το έργο, σε συνδυασμό και με τις γεωπολιτικές εξελίξεις των τελευταίων μηνών, δείχνουν αν μη τι άλλο ότι κάτι κινείται.
Αν και είναι ακόμη πολύ πρόωρο να πει κανείς κατά πόσο το σημαντικό σχέδιο του μήκους EastMed, μήκους 2.100 χλμ και capacity 20 bcm, θα ξαναπάρει «ζωή», εντούτοις η επιλογή Ερντογάν να θυσιάσει την αποκατάσταση των σχέσεων της χώρας του με το Ισραήλ, περιορίζουν τα μονοπάτια για την εξαγωγή των ισραηλινών κοιτασμάτων προς την Ευρώπη, ένα από τα κορυφαία ζητήματα τα τελευταία χρόνια για τη χώρα. Αυτά είναι :
- Μέσω Αιγύπτου και από εκεί με τη μετατροπή τους σε LNG, αποστολή τους προς την Ευρώπη. Είναι η πιο εύκολη λύση, με τη μόνη διαφορά ότι θα έδεινε ακόμη περισσότερους πόντους στο Κάιρο, ενισχύοντας τον μονοπωλιακό του ρόλο στις εξαγωγές προς τη Δύση, κάτι το οποίο δεν φαίνεται να επιθυμεί το Ισραήλ.
- Μέσω Κύπρου με τη δημιουργία του τερματικού LNG όπου θα μεταφέρεται το ισραηλινό αέριο μέσω ενός αγωγού μήκους 200 χλμ. Το σχέδιο, που είχαν συζητήσει κατ’ επανάληψη οι Μπ. Νετανιάχου με τον Κύπριο Πρόεδρο Ν.Χριστοδουλίδη προβλέπει την εξαγωγή με τάνκερ του ισραηλινού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά. Η συζήτηση για τον μικρό αγωγό φιλοδοξεί να τερματίσει τόσο την ακινησία γύρω από την αξιοποίηση κοιτασμάτων, όπως του «Αφροδίτη», όσο και να ενισχύσει τις ισραηλινές εξαγωγές, που προς το παρόν καταλήγουν μόνο στην Αίγυπτο.
- Μέσω του αγωγού East Med, που θα μεταφέρει τόσο φυσικό αέριο, όσο και υδρογόνο από την Αν.Μεσόγειο στην Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας, το οποίο προ μηνός συμπεριελήφθη ξανά στο νέο ευρωπαϊκό κατάλογο των Project of Common Interest (2023-2025), της Ε.Ε. Το έργγο αποτελείται από τρία κύρια τμήματα. Πρώτον, τη νότια υποθαλάσσια γραμμή που θα ενώνει τα υποθαλάσσια κοιτάσματα της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Κρήτη και θα καταλήγει στη Μεγαλόπολη Αρκαδίας. Έχει δυναμικότητα 12bcm, ενώ η διακλάδωση προς την Κύπρο 1bcm. Δεύτερον, τη βόρεια υποθαλάσσια γραμμή, δυναμικότητας 10bcm που θα ξεκινάει από τα υποθαλάσσια κοιτάσματα της Κυπριακής Δημοκρατίας θα συνεχίζει έως την Κρήτη, θα ενώνεται με αυτή στον συμπιεστή και κατόπιν θα συνεχίζει μέχρι τη Μεγαλόπολη. Και τέλος από μια υπόγεια γραμμή που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο τόσο από την νότια, όσο και από την βόρεια γραμμή (20bcm), ξεκινώντας από την Μεγαλόπολη και καταλήγοντας στο Φλωροβούνι Θεσπρωτίας, όπου και θα ενώνεται με τον υποθαλάσσιο αγωγό Poseidon Pipeline προς την Ιταλία
