Όταν η Αυστρία αναγκάστηκε να παραδεχτεί στα μέσα Φεβρουαρίου ότι το ρωσικό αέριο αποτελούσε το 98% των τελευταίων προμηθειών της σε φυσικό αέριο – δύο χρόνια μετά την επίθεση του Κρεμλίνου στην Ουκρανία – προκάλεσε έντονη πολιτική αντιπαράθεση. Θα μπορέσει τελικά η Αυστρία να απαλλαγεί από αυτή την εξάρτησή της;
Με τις βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου να πλησιάζουν, οι υπουργοί της κυβέρνησης και τα κόμματα της αντιπολίτευσης επιθυμούν απεγνωσμένα να ακυρώσουν τις μυστικές συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου της χώρας με την Gazprom – οι οποίες αναγκάζουν την Αυστρία να εισάγει φυσικό αέριο μέχρι το 2040.
Η αυστριακή κυβέρνηση – αποτελούμενη από το κεντροδεξιό ÖVP και τους Πράσινους – συμφωνεί στην ανάγκη να μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία. Όμως, η υπουργός Ενέργειας των Πρασίνων, Leonore Gewessler, είναι αυτή που κινεί τα νήματα στη Βιέννη.
Την Κυριακή (25 Φεβρουαρίου) δήλωσε στο δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα ORF: «Πρέπει να βγούμε από τις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου, πρέπει να βγούμε από αυτή την ευπάθεια σε εκβιασμούς».
Η Gewessler έχει επανειλημμένα τονίσει ότι οι συνεχιζόμενες εισαγωγές φυσικού αερίου από την Αυστρία βοηθούν το Κρεμλίνο να χρηματοδοτεί τον πόλεμό του στην Ουκρανία, προσθέτοντας και τη διάσταση της ηθικής υποχρέωσης, πέρα από τους καθιερωμένους λόγους οικονομικής ασφάλειας, για να διακοπούν οι δεσμοί φυσικού αερίου με τη Ρωσία.
Η προσπάθεια αυτή της απεξάρτησης προέρχεται από το κόμμα της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης, το NEOS, τις Βρυξέλλες και την αυστριακή ρυθμιστική αρχή.
Επαρκείς προμήθειες
Μια έξοδος από το ρωσικό φυσικό αέριο θα ήταν δυνατή άμεσα, δήλωσε ο Alfons Haber, πρόεδρος της ρυθμιστικής αρχής E-Control. Κι αυτό «γιατί έχουμε υψηλά επίπεδα αποθήκευσης και η [ευρωπαϊκή] αγορά είναι ρευστή», δήλωσε στο ραδιοφωνικό κανάλι Ö1 την Πέμπτη. Εναλλακτικές προμήθειες είναι διαθέσιμες, πρόσθεσε.
Επιπλέον, τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου βρίσκονται λίγο κάτω από το 80%, αρκετά για να τροφοδοτήσουν τη χώρα για ένα ολόκληρο έτος, ακόμη και χωρίς πρόσθετες εισαγωγές φυσικού αερίου.
Ο Othmar Karas, αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το κεντροδεξιό ΕΛΚ, προέβη σε παρόμοια δήλωση.
«Δεν χρειαζόμαστε το ρωσικό φυσικό αέριο και δεν θέλουμε το ρωσικό φυσικό αέριο», δήλωσε την Τετάρτη παρά το γεγονός ότι ο ίδιος συχνά διαφωνεί με τους Βιεννέζους συναδέλφους του του ÖVP. Ζήτησε μάλιστα ακριβής ημερομηνία τερματισμού αυτής της εξάρτησης και «νομικά δεσμευτικά μέτρα».
Επικαλέστηκε, επίσης, τις ενεργειακά γεμάτες αποθήκες της χώρας. «Ο εφοδιασμός μας με φυσικό αέριο είναι ήδη ασφαλής χωρίς ρωσικό αέριο μέχρι το τέλος του 2025 – κάποιοι μάλιστα λένε ότι με έναν κανονικό χειμώνα, [το αποθηκευμένο αέριο] θα διαρκέσει μέχρι το 2026», δήλωσε στον Τύπο.
Ο Karas έχει συχνά ξεχωριστή θέση από το κόμμα του, ενώ μάλιστα θα εγκαταλείψει την πολιτική τον Ιούνιο. Ο Lukas Mandl, Ευρωβουλευτής του ÖVP και αυτός, τόνισε στις 18 Φεβρουαρίου ότι «το να δώσουμε μια συγκεκριμένη ημερομηνία [εξόδου από το ρωσικό φυσικό αέριο] δεν θα ήταν σοβαρό».
Το φιλελεύθερο κόμμα NEOS, με τη σειρά του, δήλωσε την Τετάρτη ότι «η κατάλληλη στιγμή είναι τώρα. Το υψηλό επίπεδο εξάρτησής μας είναι μοιραίο». Το κόμμα επικαλέστηκε τις υψηλές τιμές φυσικού αερίου που πληρώνουν οι καταναλωτές σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Λόγω της εξάρτησης της χώρας, «οι Αυστριακοί πελάτες φυσικού αερίου πλήρωσαν πρόσφατα 20% περισσότερο» από τους Ευρωπαίους ομολόγους τους, τόνισε η Karin Doppelbauer, εκπρόσωπος του κόμματος για θέματα ενέργειας, ενόψει της ανεπιτυχούς κοινοβουλευτικής προσπάθειας για την απαγόρευση του ρωσικού φυσικού αερίου με νόμο.
Το συμβόλαιο που κανείς δεν μπορεί να διαβάσει – και λίγοι θέλουν πραγματικά να σπάσουν
Η αποδέσμευση από το ρωσικό φυσικό αέριο σημαίνει ότι πρέπει να σπάσουν οι συμβάσεις με την Gazprom που υπέγραψε το 2018 η εταιρεία κοινής ωφέλειας OMV για την παράδοση 6 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) ετησίως -σχεδόν το σύνολο της αυστριακής ζήτησης φυσικού αερίου- οι οποίες διαρκούν έως το 2040.
«Πρέπει να βγούμε από αυτό το συμβόλαιο», δήλωσε η Gewessler.
Ωστόσο, η στάση του εταίρου των Πρασίνων στον συνασπισμό παραμένει ασαφής. Ο καγκελάριος του ÖVP Karl Nehammer απέκλεισε προηγουμένως τη διακοπή της σύμβασης, επικαλούμενος πιθανές οικονομικές επιπτώσεις. Ο ευρωβουλευτής Lukas Mandl δήλωσε ότι η κυβέρνηση θα πρέπει πρώτα να προβεί σε νομική εξέταση.
Το πρώτο πρόβλημα είναι ότι η σύμβαση με την Gazprom είναι μυστική, ακόμη και για τους νομοθέτες. Λίγοι όροι είναι γνωστοί: ο ετήσιος όγκος φυσικού αερίου είναι 6 δισ. κυβικά μέτρα και η OMV πρέπει να πληρώσει την Gazprom ό,τι κι αν γίνει, όροι γνωστοί ως «take-or-pay» στη βιομηχανία.
Ο δεύτερος; Η καλύτερη ευκαιρία για την εγκατάλειψη της σύμβασης έχει ήδη χαθεί.
«Υπήρχε ήδη η δυνατότητα εξόδου πριν από ένα χρόνο, όταν δηλαδή η Ρωσία απέτυχε να παραδώσει την ποσότητα ενέργειας που είχε υποσχεθεί και συμφωνηθεί συμβατικά», δήλωσε ο Karas.
Όταν η OMV δεν έσπασε τη σύμβαση τότε, επικαλούμενη παραβίαση της εμπιστοσύνης, σηματοδότησε εκ των πραγμάτων ότι οι περικοπές ήταν αποδεκτές από την εταιρεία. Η εκ των υστέρων διεκδίκηση παραβίασης της εμπιστοσύνης θα μπορούσε να είναι ακόμη δυνατή, αλλά οι ειδικοί αμφισβητούν αν ένας συγκεκριμένος δικαστής ή διαιτητής θα δεχόταν το επιχείρημα.
Ένα τρίτο πρόβλημα είναι η ιδιοκτησιακή δομή της OMV. Ενώ η εταιρεία είναι ο κύριος προμηθευτής ενέργειας της Αυστρίας, ανήκει μόνο εν μέρει στο κράτος. Η κυβέρνηση κατέχει το 31,5%, το 24,9% ανήκει στην ADNOC των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και τα υπόλοιπα είναι μετοχές που βρίσκονται σε ελεύθερη κυκλοφορία.
Ο εξαναγκασμός της OMV να σπάσει τη σύμβαση προμήθειάς της με νόμο θα μπορούσε να οδηγήσει την Αυστρία στη δικαιοσύνη για παρεμβάσεις σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, φοβούνται οι δεξιοί πολιτικοί.
2025 αργοσβήνει
Για όσους θέλουν να σκίσουν τη σύμβαση, το 2025 θα μπορούσε να είναι μια άλλη ευκαιρία.
«Όπως έχουν τα πράγματα, η Ουκρανία δεν θα παρατείνει τη σύμβαση διαμετακόμισης φυσικού αερίου [με τη Gazprom που λήγει στο τέλος του 2024]. Αυτό σημαίνει ότι το αέριο δεν θα φτάνει πλέον σε εμάς και έχουμε τη δυνατότητα να ακυρώσουμε τη σύμβαση», λέει ο Karas.
Με άφθονο φυσικό αέριο στην αποθήκη, η Αυστρία θα μπορούσε στη συνέχεια να στραφεί σε άλλους γείτονές της για φυσικό αέριο. Όντας αποκλεισμένη από την ξηρά, η χώρα δεν έχει τη δυνατότητα να κατασκευάσει γρήγορα τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου στις ακτές της, ένα γεγονός που οι πολιτικοί και οι εκπρόσωποί της φαίνεται ότι έχουν προβάρει καλά για να αποτρέψουν τη σύγκριση με τη γειτονική Γερμανία, όπου οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μηδενίζονται το 2022.
Ωστόσο, το αν θα παραμείνει η πολιτική βούληση μέχρι το 2025 είναι ακόμη ασαφές.
Οι αυστριακές εκλογές θα διεξαχθούν τον Σεπτέμβριο και το ακροδεξιό FPÖ – το οποίο προηγουμένως υπέγραψε συνθήκη φιλίας με το κόμμα «Ενωμένη Ρωσία» του Βλαντιμίρ Πούτιν – προηγείται άνετα στις δημοσκοπήσεις με 30% των ψήφων. Ένας δεξιός συνασπισμός FPÖ-ÖVP θεωρείται τουλάχιστον πιθανός, κάποιοι λένε ότι είναι πιθανός.
Και το κόμμα δεν είναι οπαδός της απαλλαγής από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Ο Gerhard Deimek, βουλευτής του FPÖ και εκπρόσωπος του κόμματος για θέματα τεχνολογίας, προειδοποίησε στις 18 Φεβρουαρίου για τον φόβο αντιποίνων να μην «παρεμβαίνει στις δραστηριότητες των εταιρειών που διαπραγματεύονται στο χρηματιστήριο».
Όσον αφορά το φυσικό αέριο, η κυβέρνηση είχε την υποχρέωση να εξασφαλίσει “επαρκείς ποσότητες” σε «δεδομένη τιμή» – αυτό δεν πρέπει να αποτελεί «αντικείμενο παιχνιδιών, είτε αυτά είναι πολιτικά είτε ηθικά», τόνισε.
