Η Εσθονία, όπως και οι άλλες δύο χώρες της Βαλτικής, η Λετονία και η Λιθουανία, ετοιμάζονται να απαλλαγούν οριστικά από το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ρωσίας. Από αύριο δεν θα είναι διασυνδεδεμένες με το ρωσικό δίκτυο ενέργειας, αλλά εντάσσονται στο Ηπειρωτικό Ευρωπαϊκό Δίκτυο (CEN).
Στις 8 Φεβρουαρίου, η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία θα αποσυνδεθούν ταυτόχρονα από το ελεγχόμενο από τη Ρωσία δίκτυο και θα αρκεστούν για μερικές ώρες μόνο στην ηλεκτρική ενέργεια που οι ίδιες παράγουν. Στις 9 Φεβρουαρίου 2025, τα ηλεκτρικά συστήματα της Βαλτικής θα συγχρονιστούν με τα ηπειρωτικά ευρωπαϊκά δίκτυα μέσω της ηλεκτρικής σύνδεσης LitPol Link με την Πολωνία.
Η εξέλιξη αυτή βάζει τέλος στη συμφωνία την οποία υπέγραψαν το 2001 οι χώρες της Βαλτικής, με την ονομασία BRELL (από τα αγγλικά αρχικά των χωρών Λευκορωσία, Ρωσία, Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία), με την οποία οι χώρες αυτές ήταν συνδεδεμένες ενεργειακά.
Οι χώρες της Βαλτικής προετοιμάζονται για αυτήν τη στιγμή σχεδόν δύο ολόκληρες δεκαετίες, από τότε που εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ το 2004. Αναβάθμισαν τις υπάρχουσες υποδομές τους και εγκατέστησαν νέες γραμμές μεταφορές ηλεκτρικής ενέργειες, οι οποίες περιλαμβάνουν και πολλά υποθαλάσσια καλώδια προς τη Φινλανδία και τη Σουηδία ,όπως για παράδειγμα τα Estlink 1 και Estlink 2 μεταξύ Εσθονίας και Φινλανδίας, καθώς και μια ζωτικής σημασίας χερσαία διασύνδεση με το ηπειρωτικό ευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, τη γραμμή LitPol που συνδέει τη Λιθουανία με την Πολωνία.
Αυτή η προετοιμασία επέτρεψε στις τρεις χώρες να σταματήσουν τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας από τη Μόσχα μόλις λίγους μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.
Ωστόσο, η Ρωσία εξακολουθούσε να έχει τον απόλυτο έλεγχο της λειτουργίας των ηλεκτρικών δικτύων τους, εξισορροπώντας την προσφορά και τη ζήτηση και διατηρώντας τη συχνότητα της τάσης, αναφέρει η Susanne Nies, επικεφαλής έργου στο γερμανικό ενεργειακό ερευνητικό ινστιτούτο Helmholtz-Zentrum. Μάλιστα, στο πλαίσιο μιας άλλης δέσμευσης που χρονολογείται από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, η Μόσχα εξακολουθεί να παρέχει αυτές τις υπηρεσίες δωρεάν.
Πριν από έξι μήνες, λοιπόν, οι χώρες της Βαλτικής ενημέρωσαν επίσημα τη Ρωσία ότι σκοπεύουν να «αποσυνδεθούν» και έτσι, στις 7 Φεβρουαρίου, θα λήξει η λεγόμενη συμφωνία BRELL. Το όλο πρότζεκτ απαίτησε σημαντικές επενδύσεις, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων από την ΕΕ, η οποία προχώρησε σε επιχορηγήσεις ύψους άνω του 1,2 δισ. δολαρίων.
Οι φόβοι για δολιοφθορές
Το ερώτημα ωστόσο, που ταλανίζει τώρα τους ηγέτες της Βαλτικής, που είναι από τους πιο ένθερμους αντιδρώντες στον πόλεμο στην Ουκρανία και μεταξύ των πιο γενναιόδωρων υποστηρικτών (ως ποσοστό του ΑΕΠ) του ουκρανικού στρατού, είναι αν η Ρωσία θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί τη στιγμή της αποσύνδεσης, είτε μέσω δολιοφθορών είτε μέσω άλλων υβριδικών τακτικών όπως κυβερνοεπιθέσεις ή εκστρατείες παραπληροφόρησης.
Υπό τον φόβο αυτό οι αξιωματούχοι των χωρών της Βαλτικής δεν είναι διατεθειμένοι να το ρισκάρουν. Έτσι, έχουν ενισχύσει την ασφάλεια σε όλες τις ενεργειακές εγκαταστάσεις που υπάρχουν στην περιοχή. «Επίσημα η Ρωσία το αντιμετωπίζει με ψυχραιμία», δήλωσε στο CNN ο υπουργός Άμυνας της Λιθουανίας Dovilė Šakalienė σε συνέντευξή του από το Βίλνιους. «Αλλά… η προηγούμενη εμπειρία μας δείχνει ότι αυτά που λένε και αυτά που κάνουν δεν συμπίπτουν απαραίτητα»,
Ο Päi, σύμβουλος του υπουργείου Εσωτερικών της Εσθονίας, πρόσθεσε ότι η κυβέρνηση στο Ταλίν αναπτύσσει επιπλέον αστυνομικούς καθώς και εθελοντές της Εθνική Φρουράς Άμυνας για την προστασία κρίσιμων υποδομών, συγκρίνοντας την κλίμακα της επιχείρησης ασφαλείας με την υποδοχή του Ουκρανού προέδρου Volodymyr Zelensky τον περασμένο Ιανουάριο.
Εν τω μεταξύ, το ΝΑΤΟ έχει ξεκινήσει μια νέα επιχείρηση για την προστασία των υποθαλάσσιων καλωδίων στη Βαλτική Θάλασσα, μετά τη ζημιά που υπέστη ανήμερα των Χριστουγέννων η ηλεκτρική διασύνδεση Estlink 2, που ήταν το τελευταίο μιας σειράς ζημιών που σημειώθηκαν στο σύνθετο πλέγμα καλωδίων που διασχίζουν τον πυθμένα της Βαλτικής Θάλασσας.
