Στον "αέρα" βρίσκεται το στρατηγικής σημασίας έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ , με την κυπριακή πλευρά να κάνει ένα βήμα πίσω ζητώντας νέα μελέτη κόστους - οφέλους για να αποφασίσει τελικά την συμμετοχή της ή όχι στο έργο.
Όπως αποκάλυψε το newmoney.gr η κυπριακή πλευρά ταράζει τα νερά θεωρώντας παράτυπο τον τρόπο με τον οποίο ο ΑΔΜΗΕ ανέλαβε το project , που από τον Οκτώβριο του 2023 έχει καταστεί ο καθολικός διάδοχος του Euroasia Interconnector του Κύπριου Επιχειρηματία Νάσου Κτωρίδη που ήταν ο προηγούμενος φορέας υλοποίησης.
Κοινή επιστολή ΡΑΕΚ-ΡΑΑΕΥ
O ασκός του Αιόλου άνοιξε την Παρασκευή 5 Απριλίου, όταν σύμφωνα με το newmoney.gr εστάλη επιστολή στον ΑΔΜΗΕ από τη Ρυθμιστική Αρχή της Κύπρου (ΡΑΕΚ), την οποία συνυπογράφει και η Ελληνική Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΑΕΥ), ζητώντας να τους παραδώσει τη συμφωνία που έχει υπογραφεί μεταξύ της εταιρείας και του Εuroasia. Μάλιστα, οι δύο ρυθμιστικές Αρχές επικρίνουν την εταιρεία, αφού χωρίς την έγκρισή τους, συμφώνησε με το Euroasia στη μεταβίβαση των δικαιωμάτων του έργου χωρίς να έχει προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία που να τεκμηριώνουν τους όρους της συμφωνίας.
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες λήγει και η προθεσμία της κατάθεσης της σύμβασης παραχώρησης που έχει συνάψει με το Euroasia, προκειμένου να προχωρήσουν στην ανάδειξή του ως project promoter του έργου. Από την πλευρά του ο ΑΔΜΗΕ υποστηρίζει ότι η υποκατάσταση του φορέα του έργου αποτελεί μια τυπική διαδικασία και ως εκ τούτου θεωρεί ότι η υποβολή των σχετικών εγγράφων είναι περιττή.
Υπενθυμίζεται ότι ο ΑΔΜΗΕ έχει συστήσει για τις ανάγκες υλοποίησης του έργου την εταιρεία Ειδικού Σκοπού (SPV) «Great Sea Interconnector», στην οποία έχει ανακοινώσει ότι θα εκχωρήσει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του έργου κατά τα πρότυπο της Αριάδνης, της 100% θυγατρικής του που κατασκευάζει το μεγάλο ηλεκτρικό καλώδιο Κρήτης – Αττικής. Από την πλευρά του πάντως ο ΑΔΜΗΕ στην πρόσφατη επιστολή του προς τις ρυθμιστικές Αρχές με ημερομηνία 2 Απριλίου, όπως αποκαλύπτει το newmoney.gr δηλώνει ο ίδιος αποκλειστικός φορέας υλοποίησης του έργου και ζητά από τους ρυθμιστές να προχωρήσουν στην τροποποίηση της CBCA (της διασυνοριακής κατανομής κόστους), προκειμένου να αποτυπωθεί ως project promoter (φορέας υλοποίησης) του έργου, κάτι που μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει από τους δύο ρυθμιστές.
Ενδιαφέρον για συμμετοχή στον Great Sea Interconnector έχει εκφράσει το fund TAQA από το Αμπου Ντάμπι και τo ισραηλινό Aluma, όπως και το αναπτυξιακό αμερικανικό κρατικό fund DFC.
Συναντήσεις ΑΔΜΗΕ στην Κύπρο
Σήμερα η διοίκηση του ΑΔΜΗΕ βρίσκεται στην Κύπρο όπου θα πραγματοποιήσει συνάντηση με στελέχη του Υπουργείου Ενέργειας και της Ρυθμιστικής Αρχής του Ισραήλ με αντικείμενο την ωρίμανση της διασύνδεσης Κύπρου – Ισραήλ. Στην συνέχεια θα ακολουθήσει τριμερής διάσκεψη Ελλάδας – Κύπρου - Ισραήλ υπό τον συντονισμό του ΑΔΜΗΕ και με την παρουσία των Διαχειριστών των δύο κρατών.
Παράλληλα, στις 9 και 10 Απριλίου θα διεξαχθεί διήμερη τεχνική σύσκεψη στην Κύπρο μεταξύ ΑΔΜΗΕ, GSI και Διαχειριστή Συστήματος Mεταφοράς Κύπρου. Οι τεχνικές επαφές θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας και των εβδομαδιαίων τηλεδιασκέψεων που έχουν καθιερώσει οι δύο Διαχειριστές για την κοινή κατανόηση των τεχνικών δυνατοτήτων της Διασύνδεσης και την ολοκλήρωση του Final Implementation Design Study που εκπονεί η Siemens.
Αν και η κυπριακή πλευρά δείχνει αποφασισμένη να ερευνήσει σε βάθος κάθε νομικό όρο αλλά και τα οικονομικά του έργου, αλλάζοντας και την συμφωνία, ο ΑΔΜΗΕ έχει ξεκινήσει και τις πρώτες εκταμιεύσεις προκαταβολών για το έργο, έχει προχωρήσει στην υποκατάσταση των δύο συμβάσεων με τη Nexans (καλώδια) και με τη Siemens (υποσταθμούς) και ως φορέας υλοποίησης έχει συνάψει συμφωνία χρηματοδότησης του έργου με τη CINEA (Εκτελεστική Υπηρεσία της ΕΕ για το κλίμα, τις υποδομές και το περιβάλλον). Με αυτόν τον τρόπο κράτησε ζωντανό το μεγαλεπήβολο έργο που είχε παγώσει. Από τον περασμένο Δεκέμβριο έχει προχωρήσει η εκταμίευση 55 εκατ. ευρώ από τη CINEA ως προκαταβολή από τα 660 εκατ. της ΕΕ προς τη Nexans για την έναρξη των κατασκευαστικών εργασιών και στη συνέχεια καταβλήθηκε και η πρώτη δόση από την εταιρεία. Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες αναφέρουν ότι έχουν πληρωθεί πάνω από 100 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με το nemoney.gr.
Καθυστερήσεις
Όλη αυτή η κατάσταση δημιουργεί έναν νέο γύρο καθυστερήσεων, με την στάση της Κύπρου να προκαλεί ερωτηματικό. Από τη μία υποστηρίζει ότι στηρίζει το έργο, από την άλλη καθυστερεί να λάβει την επενδυτική απόφαση. Εμφανίζονται μάλιστα διατεθειμένοι ακόμη και να ανατρέψουν την κατανομή του διασυνοριακού κόστους μεταξύ των δύο χωρών, που έχει διαμορφωθεί σε 63% για τους Κύπριους καταναλωτές και σε 37% για τους Έλληνες. Τα ποσοστά αυτά είχαν καθοριστεί από την αρχική CBCA ( διασυνοριακή κατανομή κόστους) που διέπει τα έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI), όπως είναι η ηλεκτρική διασύνδεση Αττικής – Κύπρου – Ισραήλ, η οποία έγινε το 2017. Παρά το γεγονός ότι πέρσι αναθεωρήθηκε το κόστος του έργου (από 1,5 δισ. στο 1,9 δισ.), η κατανομή παρέμεινε αμετάβλητη.
Τα οφέλη του project
Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ θα άρει την ενεργειακή απομόνωση του τελευταίου μη διασυνδεδεμένου κράτους της ΕΕ συμβάλλοντας στην επίτευξη των υψηλών στόχων που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για διείσδυση ΑΠΕ μέχρι το 2040, όπως σημειώνει σε δελτίο τύπου ο ΑΔΜΗΕ. Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται ήδη όλες οι χώρες της ΕΕ, προχωρώντας σταδιακά στη διασύνδεση των νησιωτικών περιοχών τους τις τελευταίες δεκαετίες. Προσφάτως διασυνδέθηκε και η Μάλτα που αποτελεί το μικρότερο σε έκταση και πληθυσμό νησιώτικο κράτος μέλος της ΕΕ και το προ-τελευταίο μη διασυνδεδεμένο με το ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς.
Αναφορικά με τα οφέλη της διασύνδεσης είναι ενδεικτικό το παράδειγμα της Κρήτης, όπου η μέγιστη ζήτηση κυμαίνεται στα 0,8 GW, μέγεθος που αντιστοιχεί στο 65% περίπου της μέγιστης ζήτησης της Κύπρου. Όπως έχει αποδειχτεί η διπλή διασύνδεση της Κρήτης, από Αττική και Πελοπόννησο, όχι μόνο δεν θα επιβαρύνει τους καταναλωτές αλλά, αντίθετα αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση στους λογαριασμούς ρεύματος.
Εύλογα μπορεί να αντιληφθεί κανείς ότι εφόσον η διασύνδεση της Κρήτης, ενός ηλεκτρικού συστήματος με μέγιστη ζήτηση περί τα 0,8 GW, ικανότητας 1,2 GW και συνολικού κόστους περί το 1,5 δισ. ευρώ, είναι οικονομικά βιώσιμη και προτιμητέα σε σύγκριση με την αυτόνομη ανάπτυξη του ηλεκτρικού συστήματος της, τότε και η διασύνδεση της Κύπρου, ενός μεγαλύτερου ηλεκτρικού συστήματος με μέγιστη ζήτηση περί τα 1,25GW, ικανότητας 1 GW, είναι εξίσου ωφέλιμη.
Ενεργειακός κόμβος η Κύπρος
Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ θα δώσει στην Κύπρο την δυνατότητα να εξελιχθεί σε μείζονα ενεργειακό κόμβο της Μεσογείου, χάρις στις εξαγωγές πράσινης ενέργειας προς την Ευρώπη μέσω των διασυνοριακών ηλεκτρικών διασυνδέσεων που προωθεί ο ΑΔΜΗΕ. Αντιστοίχως θα δώσει την δυνατότητα για εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας και προς το Ισραήλ, τις οποίες θα τροφοδοτήσει τόσο το εγχώριο δυναμικό ΑΠΕ, όσο και τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που διαθέτει.
Η διασύνδεση της Κύπρου είναι ο μοναδικός τρόπος για να αναπτυχθούν βιώσιμα οι ΑΠΕ και να επιτευχθούν οι υψηλοί ευρωπαϊκοί στόχοι εξασφαλίζοντας παράλληλα τιμές πολύ χαμηλότερες από τα σημερινά επίπεδα. Σε αντίθετη περίπτωση, στην επιλογή της αυτόνομης ανάπτυξης, θα απαιτηθεί πολύ μεγάλη αποθηκευτική ικανότητα εκτοξεύοντας το κόστος παραγωγής ΑΠΕ, επιβαρύνοντας σημαντικά τους Κύπριους καταναλωτές.
Η διασύνδεση αφενός θα ωθήσει την ανάπτυξη μεγάλης ισχύος ΑΠΕ και λελογισμένου μεγέθους αποθήκευσης για την ανάπτυξη αυτής της αναγκαίας τοπικής παραγωγής και αφετέρου δεν θα απαξιώσει τις εγκαταστάσεις φυσικού αερίου που αναπτύσσονται στην Κύπρο και που αναμένεται να στηρίξουν το σύστημα μεταβατικά, ιδίως σε περιόδους μειωμένης ζήτησης ΑΠΕ.
Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ είναι ενταγμένη στα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (PCIs), λαμβάνοντας επιχορήγηση ύψους 657 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Για να προχωρήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε τόσο υψηλή χρηματοδότηση ενός διασυνοριακού έργου, έχει προβεί σε λεπτομερείς μελέτες κόστους - οφέλους, οι οποίες έχουν αποδείξει το όφελος για τους καταναλωτές και την οικονομική βιωσιμότητα του έργου.
Το γεγονός ότι ολοκληρώνεται η διασύνδεση ανάμεσα στην Κρήτη και την Αττική καθιστά το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου ακόμη περισσότερο επωφελές για τους καταναλωτές από την περίοδο που έγιναν οι μελέτες, δεδομένου ότι η διασύνδεση με την Κρήτη σημαίνει πλέον για την Κύπρο, διασύνδεση με το ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας.
Το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα έργα ηλεκτρικών διασυνδέσεων παγκοσμίως, πρωτοπορώντας στην πόντιση καλωδίων σε βάθος 3.000 μ. και καινοτόμου τεχνολογίας σταθμών μετατροπής (High Voltage Direct Current).
Η υλοποίηση του έργου αυτού, που διακρίνεται για την υψηλή οικονομική και γεωπολιτική του αξία, θα οδηγήσει σε δραστική μείωση των εκπομπών CO2, ενώ παράλληλα τα εθνικά δίκτυα τόσο της Κύπρου όσο και εν συνεχεία του Ισραήλ θα αποκτήσουν μια πράσινη, αξιόπιστη, αμφίδρομη διασύνδεση με την Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη.
