Οι τιμές και το κόστος της ενέργειας σε κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου και διαμορφώνονται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες, όπως οι τιμές των εισροών, ο ανταγωνισμός στην αγορά, οι συνθήκες ολοκλήρωσης της αγοράς, το κανονιστικό κόστος και το κόστος που σχετίζεται με την πολιτική, την φορολογία, καθώς και τις ανάγκες και τα πρότυπα συμπεριφοράς των καταναλωτών.
Αρχής γενομένης από το 2014, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει τακτική έκθεση σχετικά με τις τιμές και το κόστος της ενέργειας, στην οποία γίνεται απολογισμός των τελευταίων τάσεων όσον αφορά τις τιμές του φυσικού αερίου, της ηλεκτρικής ενέργειας και του πετρελαίου, καθώς και άλλων ενεργειακών δαπανών στην Ευρώπη και διεθνώς.
Η 5η έκθεση για τις τιμές και το κόστος της ενέργειας δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2024. Αξιολογεί τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 και της πλήρους κλίμακας εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία στην πρόσφατη εξέλιξη των τιμών της ενέργειας· αλλά επικεντρώνεται επίσης στις πολιτικές της ΕΕ και στα μέτρα έκτακτης ανάγκης που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των συνεπειών των 2 κρίσεων.
Η 5η έκθεση υπογραμμίζει ότι οι ευρωπαϊκές και παγκόσμιες αγορές ενέργειας διέρχονται σοβαρή κρίση από το 2020. Οι τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν σε ιστορικά επίπεδα πριν αρχίσουν να μειώνονται το 2023, εν μέρει λόγω των εσπευσμένων κοινών μέτρων έκτακτης ανάγκης της ΕΕ. Οι τιμές του φυσικού αερίου παρέμειναν πολύ υψηλές μέχρι το τέλος του 2022, μετά το οποίο μειώθηκαν σταδιακά σε πιο διαχειρίσιμα επίπεδα λόγω ρυθμιστικών ενεργειών, μειωμένης ζήτησης και βελτιώσεων σε άλλα θεμελιώδη μεγέθη της αγοράς.
Οι τιμές λιανικής αντανακλούσαν τις αυξήσεις των τιμών χονδρικής, αλλά όχι ομοιόμορφα (ως προς το μέγεθος και την ταχύτητα της μετακύλισης) μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Αυτό οφειλόταν κυρίως στις διαφορές στα εθνικά μέτρα μετριασμού της κρίσης και στο επίπεδο φιλοδοξίας τους, αλλά και στις διαφορές στις δομές διάρκειας των συμβάσεων των χωρών της ΕΕ και στις διαφορετικές στρατηγικές προμήθειας φυσικού αερίου των λιανοπωλητών (μακροπρόθεσμες συμβάσεις, αντιστάθμιση τιμών).
Η έκθεση προειδοποιεί για το κόστος για την ΕΕ από την υψηλή εξάρτησή της από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, σημειώνοντας ότι ο λογαριασμός εισαγωγής ενέργειας της ΕΕ έφτασε τα 604 δισεκατομμύρια ευρώ το 2022, μετά από ιστορικό χαμηλό 163 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2020. Το ενεργειακό κόστος για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις στην Ευρώπη εξελίχθηκε επίσης κατά την ίδια περίοδο. Τα μερίδια των ενεργειακών δαπανών των ευρωπαϊκών νοικοκυριών μειώθηκαν για όλα τα επίπεδα εισοδήματος μεταξύ του 2012 και των μέσων του 2021, όταν η τάση αντιστράφηκε από την κρίση. Η αύξηση των τιμών της ενέργειας, ιδίως το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και κατά τη διάρκεια του 2022, είχε ως αποτέλεσμα υψηλότερες από τις συνήθεις ενεργειακές δαπάνες για όλα τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά. Οι αυξήσεις των τιμών της ενέργειας το 2022 επηρέασαν δυσανάλογα τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, τα οποία δαπάνησαν περίπου το 12% του συνολικού προϋπολογισμού τους για ενέργεια το 2022, από 7,8% το 2020. Τα μερίδια του ενεργειακού κόστους στο κόστος παραγωγής μειώθηκαν επίσης σε όλους τους βιομηχανικούς τομείς έως το 2021.
Η έκθεση δείχνει ότι οι ενεργειακοί φόροι εξακολουθούν να αποτελούν σημαντική και σταθερή πηγή εσόδων για τις χώρες της ΕΕ, ανερχόμενοι στο 4,2 % των συνολικών φορολογικών εσόδων τους το 2021. Η έκθεση δείχνει επίσης ότι ο συνδυασμένος αντίκτυπος των φόρων και των εισφορών στα δημόσια έσοδα ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Το 2021, οι ενεργειακοί φόροι στη Βουλγαρία αποτελούσαν το 8% των συνολικών φορολογικών εσόδων, ενώ το μερίδιο αυτό ήταν μόνο 2,9% στην Αυστρία. Σε σύγκριση με το ΑΕΠ, τα έσοδα από φόρους ενέργειας ήταν τα υψηλότερα στην Ελλάδα (3,1%) και τα χαμηλότερα στην Ιρλανδία (0,8%).
Ωστόσο με βάση τις λιανικές τιμές χρέωσης της KWh, όπως ανακοινώθηκαν στο HEPI (Household Energy Price Index) η Ελλάδα είναι κάτω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο, με τιμή 19,63 λεπτά (περιλαμβάνονται και οι φόροι), ενώ η μέση τιμή στην Ε.Ε είναι 25,05 λεπτά (με τους φόρους).
Εάν σταθμίσουμε την τιμή χρέωσης της KWh με τους μέσους μισθούς των κρατών της Ε.Ε η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη ακριβότερη δωδεκάδα των 27 κρατών, με δεδομένο ότι ο μέσος μισθός στην Ελλάδα είναι 1116 ευρώ (Δεκέμβριος 2023)
Κάνοντας την στάθμιση στο μέσο νοικοκυριό το οποίο καταναλώνει 500KWh τον μήνα, προκύπτει ο δείκτης κατάταξης με βάση και την αγοραστική δύναμη του καταναλωτή για κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε
