Το θέμα των κρίσιμων πρώτων υλών, αναγκαίων για την πράσινη μετάβαση αλλά και τον ψηφιακό μετασχημαατισμό ετέθη μετ΄επιτάσεως στην πρώτη μέρα του Συνεδρίου του Economist στην Αθήνα, στο φόντο και της προσπάθειας της ΕΕ, με την Ευρωπαϊκή Πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (Critical Raw Materials Act- CRMA) να διασφαλίσει βιώσιμο εφοδιασμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας με κρίσιμες πρώτες ύλες, αλλά και να μειώσει την εξάρτησή της από προμηθευτές μιας χώρας, της Κίνας ή λίγων άλλων χωρών.
Είναι σημαντική η προώθηση της εν λόγω “Πράξης” τόνισε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της MYTILINEOS Energy & Metals Ευάγγελος Μυτηλιναίος. Ο ίδιος αναφέρθηκε στη διεθνή ενεργειακή κρίση η οποία «είναι πολύ χειρότερη στην Ευρώπη». Σημείωσε χαρακτηριστικά ότι οι δραστηριότητες ενεργειακής έντασης στην Ευρώπη έχουν διακοπεί κατά 50% και οι περισσότερες έχουν μεταφερθεί στις ΗΠΑ ή στην Ασία. Αυτήν τη στιγμή, συμπλήρωσε, η Ευρώπη έχει μείνει πίσω σε οικονομικό αλλά και πολιτικό επίπεδο, αν δει κανείς και την έλλειψη συνοχής στην περίπτωση της κρίσης στη Μέση Ανατολή. «Η Ευρώπη είναι δυσλειτουργική χωρίς δημοσιονομική και πολιτική ένωση», πρόσθεσε ο κ. Μυτιληναίος.
Η Ευρώπη έχει μείνει πίσω
Σημείωσε ότι η ενεργειακή κρίση επηρέασε περισσότερο την Ευρώπη, καθώς οι ΗΠΑ είχαν το πλεονέκτημα χρήσης σχιστολιθικού αερίου, ενώ η Ασία άνθρακα – δύο ορυκτά καύσιμα που, λόγω των δικαιωμάτων ρύπων, έχουν υψηλό κόστος στη «Γηραιά Ήπειρο». «Η Ευρώπη έχει μείνει πίσω από τις εξελίξεις στον οικονομικό τομέα – φοβάμαι και στον πολιτικό. Η κρίση στη Μέση Ανατολή καταδεικνύει πως η Ευρώπη αδυνατεί να διαμορφώσει ενιαία στάση, όπως έχει εξελιχθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταστεί μη λειτουργική», επεσήμανε.
Σύμφωνα με τον κ. Μυτιληναίο, η Ε.Ε. συζητούσε για τουλάχιστον ένα χρόνο για κάποια μορφή του αμερικανικού IRA (παροχή κρατικών επιδοτήσεων προς επιχειρήσεις για «πράσινες» επενδύσεις), πριν μία πρωία αιφνιδιαστεί από το σχέδιο που εξαγγέλθηκε στις ΗΠΑ. Η Ε.Ε. λαμβάνει πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών βιομηχανιών, όπως European Critical Raw Materials Act, ωστόσο δεν είναι ξεκάθαρα τα οφέλη για τον κλάδο.
Αναρωτήθηκε πώς είναι δυνατόν να προωθηθεί η περαιτέρω εγκατάσταση αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων, από τη στιγμή που δεν υπάρχουν μπαταρίες, αλλά και διαθέσιμη δυναμικότητα στα δίκτυα ηλεκτρισμού. «Κατά την ενεργειακή μετάβαση, αναγκαζόμαστε να συνεχίσουμε να πληρώνουμε για ορυκτά καύσιμα, το κόστος των οποίων είναι υψηλό. Το 50% των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων έντασης ενέργειας είναι αυτή τη στιγμή κλειστές. Οι περισσότερες μετακομίζουν στις ΗΠΑ», υπογράμμισε.
Ο Francis Fannon
Το ζήτημα των κρίσιμων πρώτων υλών έθεσε και ο Francis Fannon, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ αρμόδιος για ενεργειακά θέματα.
Για να επιτευχθεί ο στόχος για μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες εφοδιαστικές αλυσίδες που θα αντιμετωπίσουν την πρόκληση της Κίνας, σύμφωνα με τον πρώην υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ. Σημείωσε ότι η Κίνα, αν και δεν έχει τέτοια ατζέντα για το κλίμα, ελέγχει 70% έως 90% των μεταλλευμάτων και σπάνιων γαιών για τη μετάβαση στην καθαρή οικονομία.
Όπως είπε, οι κυβερνήσεις πρέπει να επιδείξουν ρεαλισμό. Σημείωσε ότι δεν έχουν γίνει επενδύσεις στις σπάνιες γαίες, με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ να υστερούν έναντι της Κίνας, και τόνισε ότι απαιτούνται κίνητρα για τον ιδιωτικό τομέα.
Ο Francis Fannon εξήγησε ότι τα νέα κοιτάσματα έδωσαν την ευκαιρία να ισορροπήσουν τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία σε συνδυασμό και με τη στάση της Κίνας, που αξιοποιεί, όπως είπε, τους πολέμους προς το συμφέρον της. Ανέφερε π.χ. ότι μετέτρεψε τη Ρωσία σε εταίρο, με την απόφαση να ζητήσει οι πωλήσεις πετρελαίου να τιμολογούνται σε γουάν αντί σε δολάρια.
Περιέγραψε τις τάσεις στην αγορά ενέργειας αναφερόμενος μεταξύ άλλων και στις γεωπολιτικές εξελίξεις με επίκεντρο το Ισραήλ και τις δυνητικές επιπτώσεις στις τιμές του πετρελαίου, που δεν αποτελεί όπλο, αλλά όπως και το 1973 έχει δείξει ότι μπορεί να επηρεαστεί από μια σύγκρουση. Ο κ. Fannon σημείωσε ότι απαιτούνται συνεργασίες για να αντιμετωπιστούν οι σημερινές προκλήσεις και έφερε ως παράδειγμα τις ΗΠΑ, που είναι κυρίαρχες στον τομέα της ενέργειας, αλλά δεν μπορούν να προχωρήσουν χωρίς εταίρους. Επίσης, ανέφερε ότι οι Βρυξέλλες θα πρέπει να υποστηρίξουν σθεναρά την Ελλάδα και την ανάπτυξη της Ανατολικής Μεσογείου και κάλεσε τις κυβερνήσεις να λάβουν υπόψη τα διδάγματα της ρωσικής ενεργειακής εξάρτησης και να μην αυξήσουν την εξάρτηση από το Πεκίνο.
Οι υδρογονάνθρακες
Και ο Αριστοφάνης Στεφάτος, Διευθύνων Σύμβουλος, στην Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ), πέρα από τις ανακοινώσεις για τη χωροθέτηση των υπεράκτιων αιολικών πάρκων, εστίασε στην ενεργειακή μετάβαση, σημειώνοντας ότι είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα υλοποιεί μια τέτοια μετάβαση σε τόσο μεγάλη κλίμακα.
«Θα κάνουμε λάθη, αλλά θα πρέπει να είμαστε ευέλικτοι. Το κόστος της μετάβασης θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπ’όψιν», πρόσθεσε. Υπενθυμίζοντας τα πρόσφατα προβλήματα στην ενεργειακή ασφάλεια (λόγω του πολέμου στην Ουκρανία), ο κ. Στεφάτος διαπίστωσε ότι οι κυβερνήσεις αναθεωρούν τις στρατηγικές τους για να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ελλάδα, καθώς από το 2021 έχουν ξεκινήσει εκ νέου οι έρευνες για υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα. Οι δοκιμαστικές μελέτες, σύμφωνα με τον κ. Στεφάτο, δείχνουν ότι θα ξεπεράσουμε την εγχώρια ζήτηση. «Ολοκληρώσαμε επτά έργα ανακάλυψης κοιτασμάτων», κατέληξε, διευκρινίζοντας ότι όλα αυτά δεν πρόκειται να επιβραδύνουν την πορεία προς την πράσινη μετάβαση.
Την ανάγκη να προχωρήσουν μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές στην Ευρώπη ώστε να κλείσει η ψαλίδα του χάσματος μεταξύ Βορρά και Νότου, υπογράμμισε ο Αντιπρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Intrakat, Αλέξανδρος Εξάρχου. Η Ευρώπη οφείλει να αποφασίσει αν θέλει μια πραγματική Ένωση – υπό ομοσπονδιακή μορφή - ή όχι, καθώς δεν είναι δυνατόν να αφήνονται ειδικά οι ευάλωτες χώρες χωρίς ουσιαστική στήριξη και προστασία, τόνισε.
Το καμπανάκι
Στο μεταξύ “σήμα κινδύνου” εκπέμπουν αναλυτές, καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει προβλήματα στον ανεφοδιασμό όχι μόνο σπάνιων γαιών, αλλά και πολλών άλλων κρίσιμων πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Σημειώνεται, ότι πολλές από αυτές τις κρίσιμες πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, σε «πράσινες» τεχνολογίες και στη βιομηχανία ηλεκτροκίνησης. Χωρίς, λοιπόν, όπως τονίζεται, επάρκεια στις κρίσιμες πρώτες ύλες, η ΕΕ δεν θα μπορέσει να πρωτοστατήσει στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, ούτε θα μπορέσει να καλύψει πλήρως τις αμυντικές της ανάγκες.
Όπως αναφέρεται, ο εφοδιασμός, η επεξεργασία και η ανακύκλωση κρίσιμων πρώτων υλών είναι μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη και ταυτόχρονα καταλύτης για υλοποίηση δράσεων που ενισχύουν τη δυναμική της σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Βιώσιμης ανάπτυξης και κυκλικότητας για τη σύγχρονη μεταλλευτική βιομηχανία
Στο μεταξύ, αξίζει να σημειωθεί, ότι σε πρόσφατο συνέδριο που διοργάνωσαν στις Βρυξέλλες τα μέλη της Ένωσης Ευρωπαϊκών Μεταλλευτικών Βιομηχανιών, Μεταλλευμάτων & Βιομηχανικών Ορυκτών (Euromines) δόθηκε έμφαση στην κρισιμότητα των ορυκτών πρώτων υλών για τον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, όπως το λίθιο, το κοβάλτιο, ο χαλκός και το νικέλιο που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μπαταριών αλλά και σε πλήθος άλλων τομέων, όπως ανάπτυξη δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, πράσινες τεχνολογίες με έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μεταλλευτικά, αμυντικές εφαρμογές κ.α , αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την αξία των υπεύθυνων πρακτικών.
Στο πλαίσιο αυτό, η Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κα Nicola Beer, κατά την τοποθέτησή της, υπογράμμισε την αμοιβαία σχέση υπευθυνότητας και ανταγωνιστικότητας για την Ευρώπη, λέγοντας ότι «η Ευρώπη πρέπει να πραγματοποιεί εξορυκτικές δραστηριότητες με υπεύθυνο τρόπο και προσανατολισμό στη βιώσιμη ανάπτυξη προκειμένου να είναι ανταγωνιστική απέναντι σε άλλες χώρες».
Κοινός τόπος των ομιλητών του Συνεδρίου, μεταξύ των οποίων στελέχη της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας (π.χο Jean-Andre Barbosa, εκπρόσωπος τη Renault) αλλά και της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής, ήταν η επίτευξη μιας βιώσιμης αλυσίδας εφοδιασμού πρώτων υλών η οποία ενσωματώνει κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνες πρακτικές.
Βιώσιμη εξόρυξη ορυκτών και μετάλλων στη μεταλλευτική βιομηχανία
Σύμφωνα, δε, με όσα αναφέρονται από αναλυτές αλλά και τους οικείους συνδέσμους των μεταλλευτικών επιχειρήσεων, πολλές μεταλλευτικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας, υιοθετούν και εφαρμόζουν σήμερα καλές πρακτικές, όπως η αξιοποίηση πηγών ενέργειας και πρώτων υλών χωρίς ορυκτά καύσιμα σε όλα τα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού αλλά και η διασφάλιση της ανακύκλωσης των αποβλήτων που είναι πλούσια σε κρίσιμες πρώτες ύλες προκειμένου αυτά να επαναχρησιμοποιούνται.
Όπως τονίζεται, με τη βοήθεια της τεχνολογικής καινοτομίας, είναι βασικό ζητούμενο σήμερα οι επιχειρήσεις να μειώνουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και να βελτιώνουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.
Για παράδειγμα, όπως αναφέρουν στελέχη του μεταλλευτικού κλάδου, απαντώντας και στη σχετική έντονη κριτική που δέχονται, η πολυεθνική εταιρεία εξόρυξης Boliden επικεντρώνει τη δραστηριότητά της στην ανάκτηση μετάλλων από ηλεκτρονικά απόβλητα, δίνοντας έμφαση στην αξία της εξοικονόμησης και της αειφορίας. Ειδικά αναφέρουν ότι και στην Ελλάδα, η Ελληνικός Χρυσός, η οποία με τη σφραγίδα της ΕΤΕπ, αναπτύσσει τα Μεταλλεία Κασσάνδρας στη Χαλκιδική (μεταλλευτικά έργα Σκουριών, Ολυμπιάδας, Στρατωνίου-Μαύρων Πετρών), με μητρική την EldoradoGold, εφαρμόζει τα τελευταία χρόνια τις πλέον πρόσφατες βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογίες για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του έργου, με κυριότερη την εφαρμογή της μεθόδου Ξηρής Απόθεσης Μεταλλευτικών καταλοίπων μέσω πρότερης αφύγρανσής τους, που πέρα από εξοικονόμηση νερού και τη μείωση της απαιτούμενης επιφάνειας ασφαλούς απόθεσής τους, διασφαλίζει μεταξύ άλλων και τα υψηλότερα δυνατά γεωτεχνικά επίπεδα ασφάλειας κατά την αποθήκευσή τους, αλλά και της μεθόδου της λιθογόμωσης, μέσω της οποίας ανακυκλώνονται τα μεταλλευτικά κατάλοιπα και επαναξιοποιούνται για την ασφαλή πλήρωση των στοών του υπόγειου μεταλλείου μετά το πέρας της αξιοποίησής τους.
Προώθηση βιωσιμότητας- πράσινη μετάβαση
Όπως αναφέρει ο μεταλλευτικός κλάδος, η προώθηση της βιωσιμότητας και της κυκλικότητας κρίσιμων πρώτων υλών θα ενδυναμώσει την Ευρώπη,προκειμένου να ανταπεξέρχεται σε πιθανές διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού, οι οποίες μπορούν να ανακύψουν από απρόβλεπτες, εξωγενείς αιτίες, όπως η πανδημική κρίση της Covid-19 προκειμένου να ανταποκρίνεται με αυτονομία και επάρκεια στην αυξανόμενη ζήτηση για ορυκτές πρώτες ύλες,στο δρόμο προς μια ψηφιακή και πράσινη οικονομία.
