Για 12 χρόνια βρισκόταν στο τιμόνι της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ο Πάπας Φραγκίσκος, αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα του και επιχειρώντας το “άνοιγμα” της εκκλησίας. Μεταξύ όσων καθόρισαν την παποσύνη του ήταν και οι αγώνες του για το περιβάλλον.
Αντιμετώπισε την κλιματική αλλαγή ως πνευματικό ζήτημα, τονίζοντας τις συνδέσεις της με τη φτώχεια και τις κοινωνικές αναταραχές καθ’ όλη τη διάρκεια της 12χρονης ηγεσίας του. Μέσα στην Εκκλησία, η υιοθέτηση αυτής της στάσης θεωρήθηκε από κάποιους ως άσκοπη εισαγωγή πολιτικής στα θέματα της πίστης. Για τους περιβαλλοντιστές όμως, η υποστήριξη του πάπα Φραγκίσκου είχε τεράστια σημασία.
Το 2015, έγραψε την πρώτη παπική εγκύκλιο - το σημαντικότερο παππικό έγγραφο - που αφορούσε αποκλειστικά το περιβάλλον. Στο «Laudato Si»(Δοξασμένος να είσαι), μια εκτενή έκκληση για δράση, ο Πάπας αναγνώρισε την κλιματική αλλαγή ως κοινωνική και περιβαλλοντική κρίση, τονίζοντας ότι τις μεγαλύτερες συνέπειες τις υφίστανται οι φτωχοί. Επικαιροποίησε αυτό το έργο το 2023, με την Αποστολική προτροπή «Laudate Deum» (Δοξάστε τον Θεό), όπου απηύθυνε έκκληση στους αρνητές της κλιματικής αλλαγής και στους πολιτικούς που κωφεύουν να αλλάξουν γνώμη.
Το 2015, λίγο μετά την πρώτη του πολυσέλιδη εγκύκλιο, όταν 195 χώρες υπέγραψαν τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, τουλάχιστον 10 ηγέτες κρατών αναφέρθηκαν ρητά στα λόγια του Πάπα στις ομιλίες τους στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα. «Πριν από τον Πάπα Φραγκίσκο, η κλιματική αλλαγή θεωρούταν είτε πολιτικό είτε επιστημονικό ζήτημα. Αυτό που έκανε η εγκύκλιος του ήταν να την τοποθετήσει στο πλαίσιο της πνευματικότητας», δήλωσε ο πατέρας Τζέιμς Μάρτιν, Ιησουίτης ιερέας και αρχισυντάκτης του America Media. Με τη δημοσίευσή της, η «Laudato Si» έγινε μόνιμο μέρος της επίσημης διδασκαλίας της Εκκλησίας. Ήταν μία από τις τέσσερις εγκυκλίους που έγραψε ο Ποντίφικας κατά τη διάρκεια της θητείας του. Σε αυτήν περιέγραψε καθαρά τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, από την απώλεια της βιοποικιλότητας και την έλλειψη νερού μέχρι τη διάλυση της κοινωνικής συνοχής. «Σημείωσε στη 'Laudato Si' ότι παρόλο που οι άνθρωποι δημιουργούν 'ένα τεράστιο σωρό από βρωμιά', έχουμε επίσης τη δυνατότητα να αλλάξουμε πορεία και να ‘τραγουδάμε καθώς προχωράμε’, που σημαίνει ότι ο αγώνας δεν πρέπει να μας αφαιρεί τη χαρά της ελπίδας», δήλωσε στους new york times ο Νταν Μίσλεχ, ιδρυτής και διευθυντής του Catholic Climate Covenant, μιας αμερικανικής οργάνωσης. Ο Μαουρίσιο Λόπες Οροπέσα, πρύτανης και αντιπρόεδρος του Εκκλησιαστικού Δικτύου του Αμαζονίου, που συνέβαλε στη συγγραφή της «Laudato Si», δήλωσε ότι η εγκύκλιος επιβεβαίωσε πως πολλοί Καθολικοί ήταν ήδη αφοσιωμένοι στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Άλλοι, όμως, παρέμειναν δύσπιστοι. «Για το ευρύτερο εκκλησιαστικό σώμα, αυτό δεν έγινε δεκτό πολύ καλά και αμφισβητήθηκε σε πολλές περιοχές», σημείωσε ο Λόπες Οροπέσα. «Πολλοί άνθρωποι δυσαρεστήθηκαν που παρουσίασε ένα πολιτικό θέμα ως πνευματικό», είπε ο πατέρας Μάρτιν, που συμμετείχε και ως σύμβουλος σε τμήματα της εγκυκλίου.
Το 2021 ο Πάπας Φραγκίσκος παράφρασε το περίφημο απόσπασμα από τον Άμλετ του Σαίξπηρ σε μια έκκληση προς τους ανθρώπους να μην παραμείνουν τυφλοί στην απειλή της κλιματικής αλλαγής και στη μαζική μετανάστευση που μπορεί να προκαλέσει, γράφοντας: «Να βλέπεις ή να μην βλέπεις, αυτό είναι το ερώτημα». Ο Πάπας συνέχισε να παροτρύνει τους ανθρώπους να συνεργαστούν για να προστατεύσουν τη «δημιουργία, το κοινό μας σπίτι» και όχι το «κυνήγι» στον ατομικισμό, στον πρόλογο ενός εγγράφου του γραφείου ανάπτυξης του Βατικανού σχετικά με την ποιμαντική φροντίδα των ανθρώπων που εκτοπίζονται από κλιματικά γεγονότα. Ο Πάπας ,μάλιστα, είχε επικρίνει τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ όταν απέσυρε τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη συμφωνία του Παρισιού του 2015 για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Το Βατικανό είχε χαιρετίσει την επιστροφή του Προέδρου Τζο Μπάιντεν στη συμφωνία.
Σε μια συνέχεια της «Laudato Si» που δημοσιεύτηκε το 2023, ο πάπας Φραγκίσκος κάλεσε ξανά τον κόσμο να αναλάβει δράση. «Ας βάλουμε επιτέλους τέλος στην ανεύθυνη περιφρόνηση που παρουσιάζει αυτό το θέμα ως κάτι απλώς οικολογικό, 'πράσινο', ρομαντικό, συχνά αντικείμενο χλευασμού από οικονομικά συμφέροντα», έγραψε. Στην προτροπή του, με τίτλο «Laudate Deum», ο πάπας Φραγκίσκος έστρεψε τα βέλη και κατονόμασε ειδικά τις Ηνωμένες Πολιτείες, τονίζοντας ότι οι εκπομπές ανά κάτοικο ήταν διπλάσιες από της Κίνας και επταπλάσιες από τον μέσο όρο των φτωχότερων χωρών του κόσμου. Κάλεσε σε εκτεταμένη αλλαγή του «ανεύθυνου τρόπου ζωής που συνδέεται με το δυτικό μοντέλο».
Μέσω επιστολών στη COP26 είχε απευθύνει αλλεπάλληλες εκκλήσεις να ακούσουν «την κραυγή της Γης και την κραυγή των φτωχών». Ιδιαίτερη αναφορά στην προστασία του περιβάλλοντος είχε κάνει και κατά το κυριακάτικο κήρυγμά του στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό στέλνοντας μήνυμα για τη σύνοδο για το κλίμα ότι ήλπιζε να «προτείνει αποτελεσματικά μέτρα και να προσφέρει σαφή ελπίδα στις μελλοντικές γενεές».
Πίστευε ότι η συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και κατά τη διάρκεια της παποσύνης του, το Βατικανό διοργάνωσε συνέδρια με δημάρχους, θρησκευτικούς ηγέτες, οικονομικούς διαχειριστές και πετρελαϊκές εταιρείες για την εύρεση λύσεων. Οι διδασκαλίες της «Laudato Si» αντήχησαν στους Καθολικούς παγκοσμίως. Πολλά καθολικά ιδρύματα απέσυραν επενδύσεις από τα ορυκτά καύσιμα τα χρόνια μετά τη δημοσίευσή της.
Τον Ποντίφικα αποχαιρέτησαν παγκόσμιοι ηγέτες κάνοντας μνεία στους αγώνες για το κλίμα. «Ήταν βαθιά αφοσιωμένος στο να κατανοήσει πώς να αντιμετωπίσουμε τις ανισότητες που προκύπτουν από την κλιματική κρίση», δήλωσε ο Τζον Κέρι, ειδικός απεσταλμένος για το κλίμα του προέδρου Τζο Μπάιντεν, αποκαλώντας τον Φραγκίσκο «πρώτα απ’ όλα ανθρωπιστή». Σε ανάρτησή του στο Substack τη Δευτέρα, ο Μπιλ ΜακΚίμπεν, γνωστός συγγραφέας και ακτιβιστής για το κλίμα, χαρακτήρισε τον Φραγκίσκο «ίσως τον σπουδαιότερο περιβαλλοντικό υπερασπιστή του κόσμου».
