Το τέλος που έβαλε με τη στάση του υπέρ της Χαμάς ο Ταγιπ Ερντογάν στην προσέγγιση της Τουρκίας με το Ισραήλ θυσιάζει για ένα πολύ μεγάλο διάστημα κάθε προοπτική συνεργασίας στα ενεργειακά της περιοχής, αναβαθμίζει εκ των πραγμάτων το ρόλο της Ελλάδας και της Κύπρου, και «ξαναγράφει» το σκηνικό στην Αν. Μεσόγειο και στην Μ. Ανατολή.
Η επιλογή του Τούρκου Προέδρου να θέσει τέρμα σε κάθε σκέψη ενεργειακής συνεργασίας με το Ισραήλ και ειδικά στην μεταφορά του ισραηλινού αερίου μέσω της γείτονος προς την Ευρώπη, το οποίο αποτελούσε μείζον διακύβευμα για τον ίδιο, θα μπορούσε όχι μόνο να ενισχύσει τη θέση της Αθήνας, αλλά και να φέρει ευρύτερες ανατροπές στην περιοχή, κάποιες εκ των οποίων θα μπορούσαν να αποδειχθούν και αρκετά επικίνδυνες.
Η είδηση έρχεται με χθεσινό δημοσίευμα της εφημερίδας Σαμπάχ ότι η Τουρκία, έπειτα από τη αναστολή κάθε ενεργειακής συνεργασίας με το Ισραήλ, ετοιμάζεται για 250 γεωτρήσεις σε ξηρά και θάλασσα στην Αν. Μεσόγειο, με μελέτες που θα καλύπτουν 22 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Το γεγονός ότι η Τουρκία δεν υποχρεούται πλέον να δείχνει προς τα έξω το πρόσωπο του συννενοήσιμου περιφερειακού παίκτη, όπως κατά την περίοδο ομαλοποίησης των σχέσεων με το Ισραήλ - κίνηση που την είχε διευκολύνει και απέναντι στις ΗΠΑ, «μαλακώνοντας» ένα τμήμα του εβραϊκού λόμπι - ενέχει τον κίνδυνο να ξαναδούμε τον γνωστό αναθεωρητικό της πρόσωπο.
Και εφόσον θελήσει να τραβήξει το σκοινί, όπως με μια προσπάθεια γεώτρησης νότια του Καστελλόριζου ή εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, θα μπορούσε να αλλάξει το ήπιο κλίμα στα ελληνοτουρκικά και να δημιουργήσει εντάσεις με την Λευκωσία. Κι αυτό, διότι όταν μιλάμε για γεωτρήσεις στην Αν. Μεσόγειο αναφερόμαστε σε ένα τρίγωνο που εκτείνεται σε μια πολύ μεγάλη και μη οριοθετημένη περιοχή, από το Καστελλόριζο και την Κρήτη μέχρι και την Κύπρο.
Τα παραπάνω συμβαίνουν σε μια περίοδο κατά την οποία η κοινοπραξία ExxonMobil - Helleniq Energy ετοιμάζεται για την επόμενη φάση των ερευνών εντοπισμού κοιτασμάτων στα θαλάσσια blocks της Κρήτης, με την πρώτη γεώτρηση στα τέλη του 2024 - αρχές 2025.
Τουρκο-λιβυκή προσέγγιση
Συνομιλητές μας δεν αποκλείουν σε μια συγκυρία επαναχάραξης της αρχιτεκτονικής ασφάλειας και των ενεργειακών ισορροπιών στην Μέση Ανατολή και την Αν. Μεσόγειο, είτε η Τουρκία, είτε ο σύμμαχός της στην Λιβύη, να επιλέξουν να θέσουν θέμα τουρκο-λιβυκού μνημονίου και να επιχειρήσουν να δημιουργήσουν καθυστερήσεις και εντάσεις. Από την πλευρά της η Αθήνα έχει κάνει σαφές ότι είναι διατεθειμένη να εμπλακεί σε συνομιλίες με την λιβυκή κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, αλλά έχει απορρίψει πλήρως τις αιτιάσεις της Τρίπολης για τις έρευνες που διεξάγονται ΝΔ της Κρήτης από την ελληνο-αμερικανική κοινοπραξία.
Προ ημερών πάντως ο κ. Ερντογάν υποδέχθηκε τον πρωθυπουργό της Λιβύης, Α. Ντμπεϊμπά, κι ενώ ο τελευταίος έχει ανακοινώσει ότι η Τρίπολη πρόκειται να δημιουργήσει μια νέα θαλάσσια ζώνη και θα επεκτείνει τα θαλάσσια σύνορά της από τα 12 στα 24 ναυτικά μίλια. Σημειωτέον ότι Τουρκία και Λιβύη έχουν υπογράψει δύο συμφωνίες, που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο, για την οριοθέτηση των θαλάσσιων περιοχών και την συνεργασία στην εξόρυξη υδρογονανθράκων.
Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ
Αυτός είναι ο κίνδυνος μετά τη ρήξη στις σχέσεις Ισραήλ - Τουρκίας, ωστόσο υπάρχει και η ευκαιρία για την Ελλάδα. Να απομακρύνει έτι περαιτέρω το Τελ Αβίβ, από την Άγκυρα, αποδυναμώνοντας όλες εκείνες τις φωνές στο εσωτερικό του Ισραήλ, οι οποίες υποστήριζαν μια τουρκο – ισραηλινή προσέγγιση. Και ένας πάγος μακράς διάρκειας στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις, ανοίγει τον δρόμο για στενότερη στρατηγική συνεργασία της Αθήνας και της Λευκωσίας με το Τελ Αβίβ.
Εδώ και καιρό βρίσκεται στο τραπέζι η ανάληψη ρόλου από την Κύπρο και την Ελλάδα σε ότι αφορά τις εξαγωγές των ισραηλινών κοιτασμάτων προς την Ευρώπη, είτε μέσω της δημιουργίας από τη Λευκωσία του τερματικού LNG όπου θα μεταφέρεται το ισραηλινό αέριο μέσω αγωγού, είτε της αναβίωσης του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου East Med. Επιπλέον, οι τριμερείς συνεργασίες αλλά κυρίως η συνεργασία των τριών +ΗΠΑ, έχει εξαιρετική σημασία σε ένα ρευστό σκηνικό που έχει δημιουργήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία καθώς εκτός από πάροχος ασφάλειας, μπορεί να θέσει τις βάσεις για την ανάπτυξη των εναλλακτικών πηγών και οδών μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη.
Στα έργα που μπορούν να περπατήσουν, σε ένα ακόμη πιο δύσκολο περιβάλλον όπως αυτό, εντάσσεται και η διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ, με project promoter πλέον τον ΑΔΜΗΕ. Έργο στρατηγικής σημασίας, όχι μόνο για την ασφάλεια εφοδιασμού των τριών χωρών, αλλά και για όλη την ΕΕ. Για την Κύπρο, πέραν του ότι το καλώδιο, βγάζει το νησί από την ενεργειακή του απομόνωση, το θέμα είναι τόσο οικονομικό, όσο και πολιτικό, καθώς ενισχύεται η παρουσία της Λευκωσίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Και με την ένταξη της στην ενιαία αγορά ενέργειας, η Λευκωσία θα μπορούσε να κατασκευάσει μονάδες και να εξάγει μέσω του EuroAsia προς την Ευρώπη, ρεύμα που θα χρησιμοποιεί ως καύσιμο φυσικό αέριο από το κοίτασμα «Αφροδίτη».
Για το Ισραήλ, το καλώδιο είναι απαραίτητο για την ενίσχυση της ενεργειακής του ασφάλεια, καθώς η χώρα πρόκειται να παρουσιάσει σοβαρότατο έλλειμμα εγχώριας παραγωγής μέχρι τα τέλη της δεκαετίας. Και ακριβώς επειδή δεν προβλέπεται να κατασκευάσει νέα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, εξετάζονται σενάρια να καλύπτει τις ανάγκες του από μονάδες που θα γίνουν στην Κύπρο, οι οποίες θα «καίνε» ισραηλινό αέριο.
Συμπερασματικά, τα όποια σενάρια είχε τροφοδοτήσει η συνάντηση του Σεπτεμβρίου μεταξύ Ερντογάν - Νετανιάχου στην Νέα Υόρκη, για μεταφορά του ισραηλινού αερίου μέσω κατασκευής υποθαλάσσιου αγωγού στις τουρκικές ακτές, δεν έχουν πλέον καμία αξία. Είναι ωστόσο πιθανό η διάρρηξη των διμερών σχέσεων να έχει αντίκτυπο στα ελληνοτουρκικά.
