του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Το «όχι» των Ιταλών της Eni στον αγωγό East Med χωρις συμμετοχή της Τουρκίας έρχεται να απομακρύνει ακόμη περισσότερο το ήδη παγωμένο και πολύ δύσκολο να υλοποιηθεί σχέδιο διασύνδεσης του Ισραήλ με την Κύπρο και την Ελλάδα. Κυρίως όμως αφήνει την Ελλάδα έξω από κάθε σχέδιο μεταφοράς του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη, αφού η εναλλακτική ιδέα που έπεσε προ ημερών στο τραπέζι αφορά ένα μικρό αγωγό, μήκους 200 χλμ. και κόστους 2 δισ. ευρώ, μεταξύ Ισραήλ και Κύπρου.
Το τέλος του East Med δίχως αμερικανική υποστήριξη και χωρίς την αποδοχή της Ιταλίας, της χώρας όπου θα κατέληγε ο αγωγός βάσει του αρχικού σχεδιασμού, διαφαίνεται πιο κοντά παρά ποτέ. Εκτός κι αν συμβεί τι; Εκτός και αν στο παιχνίδι της εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου μπει με κάποιο «μαγικό» τρόπο και η Τουρκία.
«Ο East Med απαιτεί πρώτα απ’ όλα μια συμφωνία με την Τουρκία, η οποία αυτή τη στιγμή αποκλείεται από το έργο. Δίχως αυτήν η Ιταλία δεν μπορεί να συμμετάσχει σε μια πολιτική συμφωνία», ήταν τα προ ημερών λόγια του διευθύνοντα συμβούλου του ιταλικού ενεργειακού κολοσσού Eni, Κλαούντιο Ντεσκάλτσι.
Πόσο πιθανό είναι να μπει και η Τουρκία στο παιχνίδι της εκμετάλλευσης των υδρογανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου; Καθόλου στην παρούσα φάση, παρ’ ότι το τελευταίο διάστημα υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση ότι μετά τις εκλογές σε Ελλάδα και Τουρκία, οι ΗΠΑ θα ασκήσουν πιέσεις για να ξεκινήσει ένας ελληνο-τουρκικός διάλογος, ο οποίος θα αφορά και την συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου.
Αγωγός Ισραήλ - Κύπρου και Αίγυπτος
Αλλά είμαστε ακόμη πολύ μακριά από εκεί. Επομένως; Η απάντηση είναι ότι η αξιοποίηση και εξαγωγή των κοιτασμάτων της Αν. Μεσογείου πρέπει να γίνει με άλλο τρόπο. Ποιος μπορεί να είναι αυτός; Είτε μέσω Αιγύπτου, όπως συμβαίνει ήδη μέσω των δύο τερματικών υγροποίησης σε Νταμιέτα και Ιντκού, είτε μέσω ενός νέου αγωγού Ισραήλ - Κύπρου.
Και η Ελλάδα που βρίσκεται σε όλα αυτά; Πουθενά, δυστυχώς. Αν η χώρα είχε καταφέρει τα προηγούμενα χρόνια να εντοπίσει και εξάγει κοιτάσματα πιθανώς σήμερα να συμπεριλαμβάνονταν στους όποιους σχεδιασμούς για την αξιοποίηση των υδρογοναθράκων της Ανατολικής Μεσογείου και την εξαγωγή τους προς την Δύση.
Αλλά ακριβώς επειδή αυτό δεν ισχύει, η κινητικότητα περιορίζεται μόνο στο τρίγωνο Ισραήλ - Κύπρος, όπου συζητείται ένα παλαιό σχέδιο της εταιρείας Energean για έναν αγωγό κόστους 2 δισ. δολ., μαζί με την κατασκευή πλωτής μονάδας υγροποίησης στην Κύπρο, απ' όπου το LNG θα εξάγεται με τάνκερ στην ευρωπαϊκή αγορά.
Τίποτα δεν έχει κλειδώσει, μένει να πάρουν θέση οι μεγάλοι operators οι οποίοι βρίσκονται στην περιοχή, όπως η Chevron που παλαιότερα είχε καταθέσει πρόταση για πλωτό τερματικό στο Ισραήλ, κι όλα αυτά ενώ παραμένει στο τραπέζι η πιο φθηνή ίσως λύση, αυτή της εξαγωγής του αερίου μέσω Αιγύπτου. Δυο τερματικοί σταθμοί, οι οποίοι είναι γεμάτοι κατά 60% και έχουν περίσσεια χωρητικότητα, αναμένουν να γεμίσουν με νέες ποσότητες αερίου, μια λύση λιγότερο κοστοβόρα και χρονοβόρα απ’ ότι ενός αγωγού.
Ενεργειακό hub ή μόνο διαμετακομιστής;
Ανεξάρτητα του τι θα συμβεί στο τέλος της ημέρας, το θέμα είναι ότι ο ρόλος που φιλοδοξεί να αποκτήσει η Ελλάδα ως ενεργειακό hub απαιτεί και εγχώρια παραγωγή αερίου. Όσο η Ελλάδα δεν θα έχει να επιδείξει παρά μόνο τις μικρές ποσότητες του Πρίνου, θα περιορίζεται στο ρόλο του διαμετακομιστή μέσω της Ρεβυθούσας και των νέων FSRUs. Αμελητέα εξέλιξη δεν είναι, ωστόσο διαφορετικό γεωπολιτικό προφίλ έχει μια χώρα που λειτουργεί ως transit και διαφορετικό όταν παράγει η ίδια υδρογονάνθρακες, όπως κάνει το Ισραήλ και φιλοδοξεί να κάνει και η Κύπρος.
Όσο για τον East Med ουδείς φαίνεται πλέον να τον υποστηρίζει ως σχέδιο. Οι Ιταλοί θεωρούν ότι δεν έχει κανένα λόγο ύπαρξης η συζήτηση χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας. Οι ΗΠΑ ποτέ δεν ήθελαν ένα σταθερό και μόνιμο έργο που θα απέκλειε την Άγκυρα, ένα project οικονομικά ασύμφορο για τις αμερικανικές εταιρίες που εμπλέκονται στην Ανατολική Μεσόγειο και ανταγωνιστικό στο σχέδιο για μεταφορά αμερικανικού σχιστολιθικού φυσικού αερίου, ως LNG στην Αλεξανδρούπολη και αλλου.
Όσο για τους Ισραηλινούς, πλην του Νετανιάχου, ποτέ δεν ήθελαν τον αγωγό, είτε για οικονομικούς είτε για πολιτικούς λόγους. Ούτε η Κύπρος πίεσε ποτέ να τρέξει το συγκεκριμένο σχέδιο, προτιμώντας μια λύση εξαγωγής του φυσικού της αερίου προς την Αίγυπτο και επανεξαγωγής του σε μορφή LNG, ώστε να μην δοθεί και η εντύπωση στην διεθνή κοινότητα οτι επιχειρεί να «μπει στην μύτη» της Τουρκίας.
