Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε την Τετάρτη (30 Νοεμβρίου) προτάσεις για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων ποσοτήτων απορριμμάτων συσκευασίας στην ΕΕ με τη θέσπιση νέων στόχων για την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση.
Η ποσότητα των αποβλήτων συσκευασίας που παράγονται στην Ευρώπη έχει εκτοξευθεί από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 και πρόκειται να συνεχίσει να αυξάνεται έως το 2030, σύμφωνα με το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ.
«Η ανάγκη για αλλαγή είναι προφανής», δήλωσε ο επίτροπος Περιβάλλοντος Βιρτζίνους Σινκεβίτσιους, εξηγώντας ότι, το 2020, το 35% των αποβλήτων συσκευασίας που αντιστοιχούν σε σχεδόν 30 εκατομμύρια τόνους πήγαιναν σε χώρους υγειονομικής ταφής, αποτεφρώνονταν ή κατέληγαν στο περιβάλλον.
«Εάν δεν σταματήσουμε αυτές τις τάσεις, ο όγκος των πλαστικών αποβλήτων θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 46% έως το 2030. Επομένως, είναι σαφές ότι χρειαζόμαστε μια συστημική αλλαγή», πρόσθεσε.
Για να αντιστραφεί η τάση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υποβάλει μια εκτεταμένη αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας, με στόχο όλες οι συσκευασίες να είναι ανακυκλώσιμες ή επαναχρησιμοποιήσιμες έως το 2030.
Η πρώτη σημαντική αλλαγή είναι ότι ο νόμος θα είναι πλέον κανονισμός και όχι οδηγία. Αυτό αναμένεται να δημιουργήσει μεγαλύτερη εναρμόνιση σε ολόκληρη την Ευρώπη και χαιρετίζεται ευρέως από τη βιομηχανία και τους ακτιβιστές.
Παράλληλα, η πρόταση εισάγει μια σειρά νέων μέτρων, συμπεριλαμβανομένων των στόχων για τη μείωση των αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση και το ανακυκλωμένο περιεχόμενο, καθώς και κριτήρια σχεδιασμού για ανακύκλωση, υποχρεωτικά συστήματα επιστροφής καταθέσεων και βελτιωμένη επισήμανση.
«Οι σημερινές προτάσεις για τη στήριξη της πρόληψης των αποβλήτων συσκευασίας, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης σε κλειστό κύκλωμα είναι επειγόντως αναγκαίες, δεδομένων των ιστορικών επιπέδων αποβλήτων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη», δήλωσε ο Ζαν-Πιέρ Σβάιτζερ από το Ευρωπαϊκό Περιβαλλοντικό Γραφείο (EEB), μια πράσινη ομάδα πίεσης.
Πρόληψη και επαναχρησιμοποίηση αποβλήτων
Για πρώτη φορά, η ΕΕ επιλέγει να ρυθμίσει τις ανώτερες βαθμίδες της ιεραρχίας των αποβλήτων, οι οποίες θεωρούνται ως οι πιο φιλικοί προς το περιβάλλον τρόποι αντιμετώπισης των αποβλήτων. Αυτό περιλαμβάνει στόχους για τη μείωση της ποσότητας των αποβλήτων συσκευασίας κατά 5% έως το 2030 και κατά 15% έως το 2040.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταπολεμά τις περιττές συσκευασίες. Εντός ενός έτους από την έναρξη ισχύος του νόμου, θα απαγορεύσει διάφορες μορφές συσκευασίας, συμπεριλαμβανομένων των συσκευασιών μιας χρήσης σε ξενοδοχεία και εστιατόρια, όπως τα μίνι μπουκάλια σαμπουάν και οι συσκευασίες για τρόφιμα που καταναλώνονται στους χώρους.
Ο νέος νόμος εισάγει επίσης στόχους επαναχρησιμοποίησης για τις συσκευασίες, που κυμαίνονται από μπουκάλια ποτών μέχρι κουτιά παράδοσης.
Όμως αυτοί έχουν αποδειχθεί αμφιλεγόμενοι. Ένα προσχέδιο της σημερινής πρότασης που διέρρευσε πριν από λίγες εβδομάδες συνάντησε σφοδρή κριτική από τη βιομηχανία, η οποία προειδοποίησε ότι οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης κινδυνεύουν να θέσουν σε κίνδυνο τις υφιστάμενες επενδύσεις σε εγκαταστάσεις ανακύκλωσης.
Σε απάντηση σε αυτό, ο επικεφαλής της ΕΕ για το κλίμα Φρανς Τίμερμανς δήλωσε ότι η Ευρώπη χρειάζεται τόσο την επαναχρησιμοποίηση όσο και την ανακύκλωση,. «Κανείς δεν θέλει να θέσει τέλος στις πρακτικές ανακύκλωσης που λειτουργούν άψογα. Κανείς δεν θέλει να υπονομεύσει τις υποκείμενες επενδύσεις», υποστήριξε.
Οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης μειώθηκαν σημαντικά μεταξύ της πρώτης διαρροής που είδε η EURACTIV και της σημερινής τελικής πρότασης. Ωστόσο, ο Τίμερμανς δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι δεν πρέπει να υποτιμούν τη νομοθεσία μόνο και μόνο λόγω των αλλαγών που έγιναν.
«Δεν θέλω να σας αφήσω την εντύπωση ότι αυτό που κάνουμε δεν είναι αρκετά επαναστατικό. Δημιουργούμε μια εντελώς νέα οικονομία. Δημιουργούμε μια οικονομία επαναχρησιμοποίησης», είπε, επισημαίνοντας τη δημιουργία 600.000 θέσεων εργασίας που αναφέρεται σε μια ανάλυση κόστους-οφέλους της Επιτροπής που συνοδεύει την πρόταση νόμου της.
Άλλες αλλαγές από την πρώτη διαρροή περιλαμβάνουν τις φιάλες κρασιού που έχουν πλέον στόχο επαναχρησιμοποίησης, μαζί με τις φιάλες αλκοολούχων και μη αλκοολούχων ποτών. Τα οινοπνευματώδη ποτά, ωστόσο, εξακολουθούν να εξαιρούνται.
Απαντώντας στην πρόταση, η ένωση συσκευασιών από χαρτί Fibre Packaging Europe επανέλαβε ότι η επαναχρησιμοποίηση θα πρέπει να εξετάζεται μόνο όταν είναι περιβαλλοντικά επωφελής, ασφαλής για τους καταναλωτές, τεχνικά εφικτή και οικονομικά λογική.
Ένα μέλος της ομάδας, η Alliance for Beverage Cartons and the Environment (ACE), δήλωσε στη EURACTIV ότι, αν και η επαναχρησιμοποίηση έχει θέση, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στοιχεία όπως η υγεία, η ασφάλεια και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των διαφόρων επιλογών συσκευασίας.
Η UNESDA, μια ομάδα που εκπροσωπεί τη βιομηχανία αναψυκτικών, ήταν επίσης επικριτική, λέγοντας ότι υπάρχει “έλλειψη αποδείξεων ότι η προτεινόμενη προσέγγιση για τους στόχους επαναχρησιμοποίησης θα οδηγήσει στα επιδιωκόμενα περιβαλλοντικά αποτελέσματα» και επαναβεβαίωσε την ανάγκη για ενδελεχείς εκτιμήσεις περιβαλλοντικών και κοστολογικών επιπτώσεων.
Εν τω μεταξύ, η συμμαχία περιβαλλοντικών ΜΚΟ Rethink Plastic Alliance χαιρέτισε την «πρωτοφανή εστίαση» στην πρόληψη και την επαναχρησιμοποίηση, αλλά δήλωσε ότι λυπάται που η αρχική φιλοδοξία για τους στόχους επαναχρησιμοποίησης «αποδυναμώθηκε υπό την πίεση της βιομηχανίας».
Για να βοηθήσει στην επίτευξη των στόχων επαναχρησιμοποίησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημοσιεύσει περαιτέρω νομοθεσία για να προωθήσει την εναρμόνιση των συσκευασιών και να αποφύγει τις υπερβολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από τη μεταφορά τους σε μεγάλες αποστάσεις για να ξαναγεμίσουν, εξήγησε αξιωματούχος της ΕΕ.
Ο αξιωματούχος αντέκρουσε επίσης τις επικρίσεις ότι τα συστήματα επαναχρησιμοποίησης κινδυνεύουν να αυξήσουν τις εκπομπές, εξηγώντας ότι όταν οι μεταφορές απαλλαγούν από τον άνθρακα μετά το 2035, αυτό θα είναι λιγότερο ανησυχητικό. Ωστόσο, είναι απίθανο όλες οι μεταφορές να είναι μηδενικών εκπομπών μέχρι το 2035.
Ενίσχυση της ανακύκλωσης
Παράλληλα με τους στόχους επαναχρησιμοποίησης, η πρόταση περιλαμβάνει μέτρα για την ενίσχυση της ανακύκλωσης. Για παράδειγμα, έως το 2030, όλες οι συσκευασίες θα πρέπει να είναι ανακυκλώσιμες και, έως το 2035, όλες θα πρέπει να ανακυκλώνονται σε κλίμακα.
Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, «είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη επιτυγχάνουν τη συλλογή των συσκευασιών μέσω ενός υποχρεωτικού στόχου συλλογής για τις συσκευασίες που δεν έχουν ακόμη συλλεχθεί επαρκώς», σύμφωνα με την Ανίκ Κάρπεντερ, γενική διευθύντρια του ACE.
Για την υποστήριξη του στόχου της, η Επιτροπή καθορίζει κατευθυντήριες γραμμές για τις εύκολα ανακυκλώσιμες συσκευασίες. Στη συνέχεια θα διαβαθμίζονται ανάλογα με το πόσο ανακυκλώσιμες είναι, με την κατηγορία Α να σημαίνει ότι το 95% του βάρους μπορεί να ανακυκλωθεί και η χαμηλότερη κατηγορία, Ε, να σημαίνει ότι μπορεί να ανακυκλωθεί μόνο το 75%.
Οι συσκευασίες βαθμού Ε θα απαγορευτούν από την αγορά της ΕΕ το 2030. Εν τω μεταξύ, για να δοθεί κίνητρο για την ανακυκλωσιμότητα, το ποσό των χρημάτων που θα καταβάλλεται στα συστήματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού θα καθορίζεται από την κατηγορία, με την κατηγορία Α να πληρώνει τα λιγότερα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει επίσης να θεσπίσει μέτρα που στοχεύουν ειδικά στη βελτίωση του ποσοστού ανακύκλωσης των πλαστικών, επικαλούμενη αυτό που αξιωματούχος της ΕΕ αποκάλεσε «αποτυχία της αγοράς» για την ανακύκλωσή τους.
Όλες οι πλαστικές συσκευασίες θα υπόκεινται σε υποχρεωτικούς στόχους ανακυκλωμένου περιεχομένου, με στόχους για το 2030 και το 2040 με βάση το αν έρχονται ή όχι σε επαφή με τρόφιμα.
Ωστόσο, η UNESDA δήλωσε ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπιστεί η ανακύκλωση προς τα κάτω – όταν ένα υλικό υψηλής ποιότητας αναμιγνύεται με υλικά χαμηλότερης ποιότητας και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά για προϊόντα υψηλής ποιότητας. Η πρόταση δεν περιλαμβάνει επί του παρόντος διατάξεις που να επιτρέπουν σε όσους παράγουν συσκευασίες τροφίμων να έχουν πρόσβαση στο απαιτούμενο υλικό, προειδοποιεί η ομάδα.
Άλλα μέτρα της πρότασης περιλαμβάνουν υποχρεωτικά συστήματα επιστροφής εγγύησης για πλαστικά μπουκάλια και κουτιά, εκτός εάν μια χώρα της ΕΕ μπορεί να αποδείξει ότι έχει επιτύχει 90% συλλογή με άλλα μέσα.
Η πρόταση θα συζητηθεί τώρα από τις χώρες της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα οποία στη συνέχεια θα συναντηθούν για να διαπραγματευτούν τον τελικό νόμο.
Η Γκρέις Ο’Σάλιβαν, Ιρλανδή ευρωβουλευτής των Πρασίνων, η οποία θα διαπραγματευτεί το νέο νόμο εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, χαιρέτισε την πρόταση, αλλά δήλωσε απογοητευμένη «που η Επιτροπή αποδυνάμωσε τις προτάσεις της μετά από έντονες πιέσεις της βιομηχανίας πλαστικών και συσκευασίας» και ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει τώρα να αναιρέσει αυτή τη ζημιά.
Ο Σβάιτζερ της EEB δήλωσε ότι «το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο πρέπει να επικεντρωθούν στη βελτίωση των προτάσεων, ώστε να μπορέσει να επεκταθεί η πραγματική επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, αποφεύγοντας τις ψεύτικες λύσεις».
