Μέχρι το τέλος του 2024 συστήνεται Τομέας Περιβαλλοντικών Ελέγχων με αρμοδιότητα τους ελέγχους σε μονάδες διαχείρισης αποβλήτων και μονάδες που δραστηριοποιούνται σε τομείς αρμοδιότητας του Τμήματος Περιβάλλοντος.
Ο Τομέας θα στελεχωθεί με 15 επιθεωρητές και με αυτό τον τρόπο ικανοποιείται σε μερικό βαθμό το διαχρονικό αίτημα του προσωπικού του Τμήματος Περιβάλλοντος για ριζική αλλαγή και αναθεώρηση του πλαισίου που διέπει τις περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις/ ελέγχους και επιβολής των προνοιών των περιβαλλοντικών νομοθεσιών.
Πρόκειται για μια εκ των σημαντικότερων καινοτομιών της διακυβέρνησης Νίκου Χριστοδουλίδη για να συμπληρωθεί ένα σημαντικότατο κενό που υπήρχε εδώ και δεκαετίες. Αρχή έγινε με την έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο, τον Νοέμβριο του 2023, της πρότασης για σύσταση Τομέα Περιβαλλοντικών Ελέγχων. Ο Τομέας αυτός, ο οποίος εντάσσεται κάτω από το Τμήμα Περιβάλλοντος, θα έχει αρμοδιότητα τους ελέγχους και επιθεωρήσεις σε μονάδες διαχείρισης αποβλήτων και μονάδες που δραστηριοποιούνται σε τομείς αρμοδιότητας του Τμήματος Περιβάλλοντος. Θα στελεχωθεί εντός του 2024 με την πρόσληψη 10 λειτουργών Περιβάλλοντος και πέντε τεχνικών, ενώ τα επόμενα έτη αναμένεται να επεκταθεί ακόμα περισσότερο.
Στο πρόγραμμα διακυβέρνησης του Νίκου Χριστοδουλίδη σημειώνεται η δέσμευση για «δημιουργία και στελέχωση ειδικής Υπηρεσίας Περιβαλλοντικού Ελέγχου, η οποία θα ελέγχει την εφαρμογή όλου του φάσματος της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, διασφαλίζοντας την προστασία των πολιτών από κινδύνους για την υγεία και την ευημερία τους, που προέρχονται από περιβαλλοντική υποβάθμιση».
Το υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος στο πλαίσιο της δημιουργίας νέας Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και της μετεξέλιξής του σε Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, ανέθεσε την ευθύνη για τη δημιουργία ειδικής Υπηρεσίας Περιβαλλοντικού Ελέγχου στη νέα Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος. Κατέθεσε, μάλιστα, σχετικό αίτημα στο υπουργείο Οικονομικών για δημιουργία 55 νέων θέσεων επιθεωρητών.
Ο διευθυντής/τρια της Υπηρεσίας θα διορίζεται και από τον υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης, και Περιβάλλοντος ως ο Αρχιεπιθεωρητής που είναι ο κατά νόμο υπεύθυνος για την εφαρμογή των νομοθεσιών. Περιλαμβάνει 5 άτομα για Στήριξη Διεύθυνσης (ΙΤ/ Βάσεις Δεδομένων, Επικοινωνίας, Εκστρατείες Συμμόρφωσης και Νομική Στήριξη) και 5 άτομα Αρχείο και Λογιστήριο.
Μάλιστα, προτάθηκαν και τρεις θεματικοί κλάδοι λειτουργίας της ειδικής Υπηρεσίας Περιβαλλοντικού Ελέγχου:
● Ο Κλάδος Αέρα και Βιομηχανίας (14 άτομα) που καλύπτει τις βιομηχανικές εκπομπές, μεγάλου μεγέθους εγκαταστάσεις καύσης, αέριες εκπομπές, μεσαίου μεγέθους εγκατάστασης καύσης και κανονισμοί για μη αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις).
● Ο Κλάδος Αποβλήτων και Πόρων (16 άτομα) που καλύπτει Εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, συλλέκτες/ μεταφορείς αποβλήτων, απόρριψη αποβλήτων, κτηνοτροφία, σταθμοί επεξεργασίας λυμάτων και προστασία των νερών και του εδάφους.
● Ο Κλάδος Επιπτώσεων στο Περιβάλλον, Κατανομής Δικαιωμάτων Ρύπων και Συλλογικών Συστημάτων (15 άτομα) που καλύπτει γνωμοδοτήσεις, αιτιολογημένες διαπιστώσεις, συλλογικά συστήματα, κατανομής δικαιωμάτων ρύπων.
Σύμφωνα με μελέτη, που έγινε το 2017-18 με τεχνική βοήθεια από την ΕΕ και πραγματοποιήθηκε από εμπειρογνώμονες με πείρα πέραν των 30 χρόνων της σκοτσέζικης Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος (SEPA), η κατάσταση αναφορικά με το ρυθμιστικό σύστημα ελέγχων χαρακτηρίστηκε ως «κρίσιμη». Το προσωπικό παλεύει να φέρει εις πέρας το έργο του με πολύ λιγότερες ανθρωπομονάδες από όσο ο φόρτος εργασίας απαιτεί, με πολλαπλά καθήκοντα και συνεχείς αλλαγές προτεραιοτήτων, με αποτέλεσμα οι έλεγχοι/ επιθεωρήσεις να είναι ανεπαρκείς, να υπάρχουν προβλήματα στην πλήρη εφαρμογή του ευρωπαϊκού περιβαλλοντικού κεκτημένου και της εθνικής νομοθεσίας, αλλά και αδυναμία επαρκούς προστασίας του περιβάλλοντος.
Οι εμπειρογνώμονες έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου ότι η συνέχιση του παρόντος συστήματος δύναται να επιφέρει επιβολή από την ΕΕ υψηλών χρηματικών ποινών στην Κυπριακή Δημοκρατία, καθ ’ότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος αποτυχίας συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού περιβαλλοντικού κεκτημένου.
Εφαρμόζοντας την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»
Στόχοι της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικού Ελέγχου πρέπει να είναι η προστασία του περιβάλλοντος, η συμμόρφωση με την εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία και το περιβαλλοντικό κεκτημένο, η πάταξη του περιβαλλοντικού εγκλήματος, η αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών και η ανταπόκριση στις απαιτήσεις της κοινωνίας για καλή ποιότητα ζωής. Η ανάγκη προκύπτει, επίσης, από την εφαρμογή και της στρατηγικής για μηδενική ρύπανση που αποτελεί πυλώνα της Πράσινης Συμφωνίας.
Η δημιουργία της νέας Υπηρεσίας πρέπει να διασφαλίζει αρχές όπως η ανεξαρτησία, αμεροληψία, η αναλογικότητα, η ισονομία, κ.ά. Η Υπηρεσία θα έχει κλάδο συμμόρφωσης που θα αναλαμβάνει ενημερωτικές εκστρατείες, εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων, διαβούλευση με επιχειρήσεις για την επίτευξη συμμόρφωσης με την νομοθεσία. Θα πρέπει, επίσης, να παρέχονται οι απαιτούμενοι πόροι, πλαίσιο εργασίας, νομικά εργαλεία και θεσμοθετημένη συνεργασία με την αστυνομία, την νομική υπηρεσία, το τελωνείο, την πυροσβεστική και την περιβαλλοντική αδειοδότηση (ΤΠ).
Τα σχέδια Υπηρεσίας του προσωπικού θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι επιθεωρητές κατέχουν όλοι τις απαραίτητες γνώσεις ώστε να διεξάγουν ελέγχους και επιθεωρήσεις και το κυριότερο δεν υπάρχει δυνατότητα για ανταπόκριση 24/7 (on call) και υπερωρίες σε περιπτώσεις έκτακτων περιστατικών και παραβάσεις που συνήθως γίνονται εκτός κανονικών ωρών εργασίας. Επίσης, θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην επιλογή επιθεωρητών τα προσόντα, η πείρα, το ήθος, η εντιμότητα κ.ά.
Με βάση την επικινδυνότητα και την αύξηση των περιπτώσεων περιβαλλοντικού εγκλήματος στην Υπηρεσία απαιτείται να υπάρχει θεσμοθετημένη διαδικασία και συνεργασία με Αστυνομία, η οποία να βοηθά στην επιβολή (επίδοση εξωδίκων, στοιχειοθέτηση κατηγορητηρίων), καθώς και την ασφάλεια των επιθεωρητών, διενέργεια εκστρατειών, διεξαγωγή ερευνών για περιβαλλοντικά εγκλήματα. Επίσης, η Νομική Υπηρεσία θα πρέπει να ορίσει νομικό λειτουργό, ο οποίος να βοηθά την Υπηρεσία ως προς την συλλογή τεκμηρίων, ετοιμασία κατηγορητηρίων και την ορθή εφαρμογή και επιβολή της νομοθεσίας.
Εφαρμόζοντας την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», το κόστος για το μεγάλο μέρος των επιθεωρήσεων θα καλύπτεται από τέλη που θα επιβάλλονται σε εγκαταστάσεις και δραστηριότητες. Επίσης, ένα μεγάλο μέρος του κόστους για υπηρεσίες όπως εκστρατείες εκπαίδευσης, συμμόρφωσης, ελέγχων σε συγκεκριμένους τομείς, εξέτασης παραπόνων, διερεύνησης περιστατικών ρύπανσης και έκτακτων περιστατικών που επιβάλλονται τέλη, ισοσκελίζονται από τα έσοδα από εξώδικες ρυθμίσεις, διοικητικά πρόστιμα και χρηματικές ποινές μετά από καταδίκη.
Τι συμβαίνει σήμερα
Οι έλεγχοι για τη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία (για 8-10 νόμους και δεκάδες κανονισμούς και διατάγματα) και την διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος διεξάγονται από λειτουργούς και τεχνικούς του Τμήματος Περιβάλλοντος που βρίσκονται στα 4 επαρχιακά γραφεία. Οι διορισμένοι από τον Υπουργό επιθεωρητές ασκούν πολλαπλά καθήκοντα όπως αδειοδότηση, εκτίμηση επιπτώσεων από έργα, χειρισμό άλλων θεμάτων (συσκέψεις, Βουλή, κ.ά.). Δεν υπάρχει ούτε ένα άτομο που τα καθήκοντα του να είναι μόνο επιθεωρήσεις. Ως αποτέλεσμα, οι επιθεωρητές δεν μπορούν να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι και καταρτισμένοι και δεν έχουν την ευκαιρία να εξειδικευτούν και να αποκτήσουν τις ικανότητες χειρισμού ενός τόσο δύσκολου καθήκοντος με αυξημένες εξουσίες από τους νόμους.
Επίσης, δεν υπάρχει σταθερότητα, συνέπεια και συνέχεια στις περιπτώσεις παραβάσεων, αφού ο χειρισμός των υποθέσεων μπορεί να γίνει από άλλο επιθεωρητή ή να μεσολαβήσει μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω άλλων προτεραιοτήτων με αποτέλεσμα οι παραβάσεις να συνεχίζονται. Δεν υπάρχει ασφάλεια των επιθεωρητών και στήριξη από νομικό λειτουργό στο δύσκολο έργο της πάταξης των αδικημάτων και δεν παρέχονται νομικά τα απαραίτητα εργαλεία. Επιπρόσθετα, οι επιθεωρητές αντιμετωπίζουν απειλές, εξύβριση και πιέσεις στην άσκηση των καθηκόντων τους με αποτέλεσμα το προσωπικό του Τμήματος να φοβάται να διεξάγει επιτόπιες επιθεωρήσεις και επίδοση εξωδίκων.
Απαραίτητη η επανεξέταση της πολιτικής
Με βάση όλα τα προηγούμενα, συν το γεγονός ότι η Κύπρος είναι η μοναδική στην ΕΕ που δεν έχει οργανωμένο φορεία ελέγχων, θεωρείται απαραίτητη στο περιβαλλοντικό και κοινωνικό πλαίσιο η επανεξέταση από την κυβέρνηση της πολιτικής που είχε εξαγγελθεί προεκλογικά.
Περαιτέρω, λόγω της αδυναμίας ελέγχου, τίθεται και θέμα αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων που συμμορφώνονται με αποτέλεσμα να έχουν υψηλότερο κόστος, από τις επιχειρήσεις που παραβιάζουν τις νομοθεσίες.
Πηγή: Φιλελεύθερος
