Ολοένα και μεγαλύτερες Διαστάσεις αρχίζει να παίρνει το φαινόμενο της «αποσύζευξης» των χονδρεμπορικών τιμών ενέργειας των χωρών των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από την υπόλοιπη Ευρώπη, που με πρωτοβουλία της Ελλάδας εμφιλοχωρεί στην ευρωπαϊκή ατζέντα. Καθώς το πρόβλημα πλήττει και χώρες εκτός ΕΕ, όπως την Αλβανία (που εμφανίζει για σήμερα την υψηλότερη χονδρεμπορική τιμή στην Ευρώπη, στα 180 ευρώ/MWh), αρχίζουν να εκδηλώνονται αντιδράσεις και σε άλλους θεσμικούς φορείς. Έτσι, χθες έγινε γνωστό ότι η Βόρεια Μακεδονία προέτρεψε την Ενεργειακή Κοινότητα (σ.σ. πρόκειται για το ενεργειακό φόρουμ των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων) να ξεκινήσει έρευνα για τους λόγους πίσω από τη μεγάλη διαφορά τιμών, εν μέσω εκτιμήσεων ότι μια από τις αιτίες -που είναι ο περιορισμός της μεταφορικής ικανότητας ηλεκτρισμού σε κομβικές διασυνοριακές διασυνδέσεις- μπορεί να υπαγορεύεται από πολιτικές σκοπιμότητες. Στο πλαίσιο αυτό, ορισμένοι αναλυτές «φωτογραφίζουν» τις ροές ηλεκτρισμού μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου ως έναν από τους παράγοντες της έντασης στις αγορές των Βαλκανίων.
Και ενώ η επιστολή του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην πρόεδρο της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανέδειξε το θέμα στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο στις Βρυξέλλες, την ίδια στιγμή, η Ελλάδα μαζί με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία -σε επίπεδο Υπουργών Ενέργειας- προετοιμάζουν συγκεκριμένη πρόταση προς κατάθεση στην Διεύθυνση Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Απομένει να φανεί κατά πόσο θα τείνει ευήκοον ους στην πρόταση ο νέος Επίτροπος Ενέργειας, ο Δανός Νταν Γιόργκενσεν, προερχόμενος από μια χώρα με ισχυρές διασυνδέσεις και δυναμικό καθαρής ενέργειας και περιορισμένη εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, η οποία δεν ήταν θετικά διακείμενη στις προτεινόμενες αλλαγές του μοντέλου τιμολόγησης της χονδρεμπορικής αγοράς (target model) κατά την περίοδο της ενεργειακής κρίσης.
Σε κάθε περίπτωση, χθες η υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου μιλώντας στο συνέδριο ITC 2024 τόνισε ότι το ζητούμενο είναι μια δομική και μόνιμη λύση στο πρόβλημα των υψηλών τιμών που προϋποθέτει αλλαγές στο target model. Όπως τόνισε, «Όσο και αν συζητάμε στην Ελλάδα για την χρήση κάποιων εργαλείων – π.χ. φορολόγηση, μηχανισμός παρακράτησης εσόδων κλπ. -, εάν δεν πας στην καρδιά του προβλήματος μονίμως θα υπάρχει πρόβλημα». Να σημειωθεί ότι το θέμα της αντιμετώπισης των υψηλών τιμών ενέργειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη έθεσε μιλώντας στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου και ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Γιάννης Μανιάτης, ο οποίος ζήτησε μέτρα αμέσου δράσεως.
Η μείωση της μεταφορικής ικανότητας σε κρίσιμες διασυνδέσεις μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης (όπως είναι η διασύνδεση Αυστρίας-Ουγγαρίας), οι προγραμματισμένες συντηρήσεις και οι μη προγραμματισμένες βλάβες που έθεσαν για κάποιες περιόδους μεγάλες θερμικές και πυρηνικές μονάδες σε Βουλγαρία, Ρουμανία και αλλού, ο παρατεταμένος καύσωνας το καλοκαίρι, η χαμηλή υδροηλεκτρική παραγωγή και η μετατροπή της Ουκρανίας από εξαγωγέα σε εισαγωγέα καθαρής ενέργειας που «τραβά» όλο και μεγαλύτερες ποσότητες ενέργειας από τη Ευρώπη λόγω των καταστροφών σε υποδομές και μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από τις επιθέσεις της Ρωσίας συνέβαλαν στην αποσύνδεση των χωρών των Βαλκανίων και της Ουγγαρίας από τις αγορές ηλεκτρισμού της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης. Σημαντική συμβολή στο φαινόμενο έχει επίσης και ο τρόπος λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού, καθώς στις χώρες των Βαλκανίων οι διασυνοριακές αγοραπωλησίες ηλεκτρισμού γίνονται στη βάση της καθαρής μεταφορικής ικανότητας (Νet Transfer Capacity- NTC), ενώ στην Κεντρική Ευρώπη χρησιμοποιείται διαφορετικός αλγόριθμoς (Flow Based Market Coupling) που κατά τα φαινόμενα μειώνει δραστικά (και ενίοτε μηδενίζει) την διαθέσιμη μεταφορική ικανότητα από Γερμανία και Αυστρία προς Ουγγαρία.
