Αναξιοποίητη, παρά τα καίρια πλεονεκτήματα που προσφέρει, παραμένει η γεωθερμική ενέργεια στην Ελλάδα. Η παροχή συνεχούς ενέργειας και η ενδυνάμωση της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας μας, παράγοντες τεράστιας γεωστρατηγικής αξίας, μπορούν να επιτευχθούν μέσω της ενεργού χρήσης της γεωθερμικής ενέργειας αλλά οι συνθήκες αξιοποίησής της ωριμάζουν πολύ αργά στην Ελλάδα.
Στην έκθεσή του με τίτλο «The Future of Geothermal Energy», ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) τονίζει πως η γεωγραφική θέση της Ελλάδας και τα μοναδικά γεωλογικά της χαρακτηριστικά προσφέρουν σημαντικά γεωθερμικά πεδία, με θερμοκρασίες που κυμαίνονται από 30°C έως 90°C.
Παρά το ευνοϊκό πεδίο δράσης, η αξιοποίησή τους παραμένει περιορισμένη, κυρίως σε εφαρμογές θερμικής ενέργειας. Τα γεωθερμικά πεδία υψηλής θερμοκρασίας (>90°C), που είναι απαραίτητα για την ηλεκτροπαραγωγή, παραμένουν ουσιαστικά ανεκμετάλλευτα. Ενδεικτικά, περιοχές όπως η Μήλος, η Νίσυρος και η Λέσβος διαθέτουν σημαντικές δυνατότητες για ανάπτυξη γεωθερμικών έργων μεγάλης κλίμακας, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουν αξιοποιηθεί στο βαθμό που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας.
Η γεωθερμία αξιοποιείται κυρίως σε μικρές και μεσαίες θερμικές εφαρμογές, με θερμοκρασίες που κυμαίνονται από 30°C έως 90°C. Τα γεωθερμικά πεδία βρίσκονται κατά βάση στη Βόρεια Ελλάδα, τη Θράκη και την Κεντρική Μακεδονία ενώ πολλά υποσχόμενη είναι και η περιοχή της Λέσβου.
Ιδιαίτερη πρόοδος σημειώνεται στις αντλίες θερμότητας εδάφους (GSHPs), με εγκατεστημένη θερμική ισχύ 192 MW, οι οποίες προσφέρουν σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας σε οικιστικές και βιομηχανικές εφαρμογές. Ωστόσο για να αξιοποιηθούν τα γεωθερμικά πεδία υψηλής θερμοκρασίας (>90°C), απαραίτητα για ηλεκτροπαραγωγή, δεν έχουν γίνει παρά ελάχιστα βήματα μέχρι σήμερα.
Αγκάθι το κόστος
Το υψηλό ρίσκο στις αρχικές φάσεις ανάπτυξης (το 12-15% του συνολικού κόστους επένδυσης αφορά την αδειοδότηση και την εξερεύνηση) και το υψηλό κόστος γεωτρήσεων και ανάπτυξης πεδίων, μπορεί να φτάσει έως και το 50% της συνολικής επένδυσης, αποτρέπουν τους δυνητικούς επενδυτές από την εμπλοκή τους στην γεωθερμία.
H σύγκριση με την ανάπτυξη αιολικών και φωτοβολταϊκών έργων βγάζει χαμένη την γεωθερμία καθώς το επενδυτικό κόστος και το ρίσκο είναι πολύ μεγαλύτερα στην δεύτερη περίπτωση ενώ οι αργοί ρυθμοί στις αδειοδοτικές διαδικασίες και οι πιθανές αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών, κρατούν μακριά τους ενδιαφερόμενους.
Oι προκλήσεις και τα κίνητρα
Σύμφωνα με μελέτη του γεωλόγου-δρ. Γεωθερμίας, προϊσταμένου του Τμήματος Γεωθερμίας και Ιαματικών Φυσικών Πόρων της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), Απόστολου Αρβανίτη, η γεωθερμία χρειάζεται ιδιαίτερη αντιμετώπιση και στήριξη επειδή έχει κάποιες ιδιαιτερότητες έναντι άλλων ΑΠΕ.
Πιο συγκεκριμένα:
- Υπάρχει σημαντικό ρίσκο, γεωλογικό και κατά συνέπεια και οικονομικό, στη φάση της έρευνας και ανάπτυξης (γεωτρήσεις, δίκτυα μεταφοράς, έργα υποδομής).
- Η καλή γνώση του γεωθερμικού πόρου δεν τελειώνει με τον εντοπισμό του και την κατασκευή των πρώτων παραγωγικών γεωτρήσεων. Οι πραγματικές συνθήκες λειτουργίας του γ/θ ταμιευτήρα διερευνώνται στη φάση εκμετάλλευσης με την απόληψη γ/θ ρευστών από πολλές γεωτρήσειςταυτόχρονα και όχι από καθεμία μεμονωμένα, όταν κατασκευάζονται.
- Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση του γεωθερμικού πόρου και σωστή διαχείρισή του για τη διασφάλιση της αειφορίας του.
- Οι εργασίες παρακολούθησης και διαχείρισης ενός γεωθερμικού πεδίου δημιουργούν πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση στο μισθωτή.
- Στο πλαίσιο της αξιοποίησης ενός γεωθερμικού πεδίου μπορεί να απαιτηθούν γεωτρήσεις επανεισαγωγής των ρευστών στον ταμιευτήρα μετά τη χρήση τους. Οι γεωτρήσεις επανεισαγωγής και τα δίκτυα μεταφοράς από τις εγκαταστάσεις προς αυτές, δημιουργούν ένα πρόσθετο κόστος.
- Πολλά γεωθερμικά (γ/θ) ρευστά, λόγω των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών τους, μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα επικαθήσεων αλάτων κα διαβρώσεων στο σύστημα εκμετάλλευσης. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών δημιουργεί ένα πρόσθετο οικονομικό βάρος.
- Η γεωθερμία έχει να ανταγωνιστεί τις άλλες ΑΠΕ και το φυσικό αέριο.
- Οι οικονομικές επιβαρύνσεις αυξάνουν την τιμή της παραγόμενης ηλεκτρικής ή θερμικής ενέργειας ή του παραγόμενου μέσω της ενέργειας προϊόντος, με αποτέλεσμα να μην αντέχουν στον ανταγωνισμό έναντι αυτών που παράγονται με άλλες μορφές ενέργειας.
Η Ευρώπη κάνει βήματα
Έκθεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Γεωθερμικής Ενέργειας (EGEC) σημειώνει ότι την επόμενη δεκαετία η Ευρώπη αναμένεται να επεκταθεί ταχύτερα στην αγορά γεωθερμικής ενέργειας. Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες παράγουν θερμότητα από τη γεωθερμική ενέργεια, ενώ άλλες διερευνούν τις πιθανές εφαρμογές αυτού του ανανεώσιμου πόρου. Η Βουλγαρία έχει λάβει χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης για την κατασκευή δύο σταθμών γεωθερμίας για την παραγωγή βιώσιμου υδρογόνου. Στην έκθεση σημειώνεται πως Ελλάδα και Ισπανία συντάσσουν εθνικούς κανόνες και ερευνούν τις δυνατότητες γεωθερμικής ενέργειας.
O αναξιοποίητος θησαυρός της γεωθερμικής ενέργειας
Η γεωθερμική ενέργεια είναι μια ήπια και ανανεώσιμη μορφή ενέργειας, που παράγεται από την εκμετάλλευση του υπόγειου γεωθερμικού δυναμικού. Έχει ελάχιστο έως μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και μπορεί με τις σημερινές τεχνολογικές δυνατότητες να παράγει θερμική είτε / και ηλεκτρική ενέργεια. Για να θεωρηθεί ότι ένα υπόγειο θερμό ρευστό διαθέτει γεωθερμικό δυναμικό, πρέπει η θερμοκρασία του να υπερβαίνει τους 30οC.
Τα ενεργειακά συστήματα θέρμανσης ή ψύξης χώρων αφορούν στην εκμετάλλευση της θερμοχωρητικότητας επιφανειακών ή υπογείων στρωμάτων υπεδάφους και νερού που δεν χαρακτηρίζονται ως γεωθερμικό δυναμικό (θερμοκρασία < 30οC).
Βασικές χρήσεις της γεωθερμικής ενέργειας παγκοσμίως αφορούν στη θέρμανση θερμοκηπίων και υδατοκαλλιεργειών, ξήρανση γεωργικών προϊόντων, αφαλάτωση νερού για την κάλυψη ύδρευσης, άλλες ήπιες βιομηχανικές χρήσεις αλλά και για τηλεθέρμανση κτιρίων, οικισμών, χωριών ή και πόλεων. Η συμμετοχή γεωθερμικής ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή βαίνει διαρκώς αυξανόμενη.
