Με αφορμή την επέκταση των μοντέλων της Aurora Energy Research στα Δυτικά Βαλκάνια, για την κάλυψη της περιοχής παρέχοντας αναλύσεις που θα βοηθήσουν τους επενδυτές να κινηθούν στο μεταβαλλόμενο ενεργειακό τοπίο, ο Πάνος Κεφάλας, επικεφαλής Έρευνας της Aurora Energy Research μιλά στο energymag.gr .
H νέα μελέτη της Aurora Energy Research, του παγκόσμιου παρόχου ανάλυσης αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, εξετάζει την εξέλιξη της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε πέντε χώρες των Δυτικών Βαλκανίων: την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Στην παρούσα φάση τα Δυτικά Βαλκάνια να αναδεικνύονται σε ελκυστική αγορά για νέες επενδύσεις, χάρη στις ευθυγραμμισμένες πολιτικές αποανθρακοποίησης καθώς και την ανάγκη για εκσυγχρονισμό των ενεργειακών συστημάτων.
Ποιος είναι ο ρόλος και οι επιδιώξεις της Aurora Energy Research στα Δυτικά Βαλκάνια;
Η Aurora Energy Research, όπως γνωρίζετε, είναι ένας από τους μεγαλύτερους και αυτή τη στιγμή ο κυριότερος πάροχος forcast στην ενεργειακή εικόνα γενικά όλου του πλανήτη και προφανώς με την πιο μεγάλη παρουσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε χώρες της Ευρώπης. Και ουσιαστικά αυτό που κάνουμε είναι προβλέψεις των τιμών της χονδρικής αγοράς από τώρα μέχρι το 2060, έτσι ώστε να βοηθήσουμε επενδυτές και οποιονδήποτε στον ενεργειακό τομέα να πάρει αποφάσεις που έχουν να κάνουν με μοντέλα και θεμελιώδη οικονομικά. Δηλαδή εκεί βασίζονται. Οπότε αυτό που κάνουμε τώρα στα Δυτικά Βαλκάνια είναι ότι έχουμε μια νέα μελέτη που την αποκαλούμε multiply study, που ουσιαστικά σημαίνει ότι έχουμε διάφορους παίκτες της αγοράς που παίρνουν μέρος και ο στόχος μας είναι σε αυτούς τους τρεις τέσσερις μήνες που την κάνουμε να επεκτείνουμε τις δυνατότητες της μοντελοποίησης μας, δηλαδή αυτά τα πολύ περίπλοκα μοντέλα που χρησιμοποιούμε να μπορούμε να τα επεκτείνουμε στα Δυτικά Βαλκάνια, έτσι ώστε να καταφέρουμε να βγάλουμε και εκεί πέρα προβλέψεις τιμών στις πέντε αυτές χώρες που θα καλύψουμε και να βοηθήσουμε όποιον πιθανό πελάτη και επενδυτή θέλει να καταλάβει πολύ καλύτερα τα ρίσκα, τις ευκαιρίες, πόσο μπορεί να είναι τα έσοδά τους, τι πρέπει να δουν για την ανάπτυξη ενός φωτοβολταϊκού, ενός αιολικού πάρκου; Τι σημαίνει αυτό για τι; θερμικές μονάδες και ούτω καθεξής. Οπότε αυτό το κάνουμε μέσω ενός multiply study, όπως είπα, που έχει τρία βήματα. Το πρώτο, αυτό που τώρα δίνουμε λίγο περισσότερη έμφαση , έχει να κάνει με την γενικά με την ενεργειακή πολιτική των Δυτικών Βαλκανίων.
Ποια είναι τα βασικά συμπεράσματα της έρευνάς σας για την ενεργειακή πολιτική στα Δυτικά Βαλκάνια;
Ουσιαστικά αυτό που βλέπουμε στα Δυτικά Βαλκάνια είναι ότι είναι μία περιοχή που ναι μεν είναι λίγο πιο πίσω από τις υπόλοιπες στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης σε σχέση με την Ελλάδα, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία κτλ. Έχει όμως πολύ μεγάλο potential για να εξελιχθεί και αυτό είναι γιατί έχει αρκετές μονάδες θερμικές, οι οποίες αργά ή γρήγορα θα πρέπει να βγουν από το σύστημα καθώς είναι παλιές και τα οικονομικά τους γίνονται όλο και χειρότερα. Θα εξηγήσω γιατί. Το δεύτερο είναι ότι η πολιτική τους αρχίζει να εναρμονίζεται όλο και περισσότερο με της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτές οι χώρες, οι πέντε είναι μέλη του energy Community που ουσιαστικά είναι ένας φορέας που προσπαθεί να τις εναρμονίσει στο πώς δουλεύουν οι αγορές τους, να κάνουν την εναρμόνιση επίσης και των πολιτικών στόχων για τη μείωση των εκπομπών των ρύπων με την υπόλοιπη Ευρώπη. Οπότε τώρα πια βλέπουμε ότι υπάρχει μία σταθερή πολιτική και από τα Δυτικά Βαλκάνια στο να υπάρχουν στόχοι στο εθνικό σχέδιο για το κλίμα και την ενέργεια, το ΕΣΕΚ, αι αυτό απευθείας λέει ότι και τα Δυτικά Βαλκάνια δεσμεύονται στην αύξηση των ΑΠΕ και ήδη κάποιες χώρες όπως η Βόρεια Μακεδονία, μέχρι το 2030 έχει δεσμευτεί να κλείσει όλα τα λιγνιτικά της εργοστάσια. Οπότε αυτό που βλέπουμε είναι ότι είναι απλά θέμα χρόνου πόσο γρήγορα και ταχεία θα είναι αυτή η ενεργειακή μετάβαση των Δυτικών Βαλκανίων, όχι αν θα γίνει μία ενεργειακή μετάβαση.
Τώρα κάτι άλλο που επίσης θέλω να πω και είναι πολύ σημαντικό, η Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2026 θα ανακοινώσει το CBAM, δηλαδή Μηχανισμός Συνοριακής προσαρμογής και του άνθρακα. Τι σημαίνει; Αυτό σημαίνει ότι ουσιαστικά ένας παραγωγός που βρίσκεται σε μία χώρα που δεν είναι στο σύστημα ETS, που είναι το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών που το έχει αυτόματα όποια χώρα είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να πληρώνει έξτρα. Θα πρέπει να υπάρχει μία έξτρα τιμολόγηση των εκπομπών άνθρακα από την ενέργεια που παράγεται σε αυτή τη χώρα για να μπορεί κάποιος να την εισάγει σε μία ευρωπαϊκή χώρα. Και αυτό το κάνει ουσιαστικά η Ευρωπαϊκή Ένωση για να μειώσει του αποτυπώματος άνθρακα , δηλαδή να μην μπορεί κάποιος να παράγει ηλεκτρική ενέργεια σε μία χώρα που δεν έχει την τιμή για τις εκπομπές των δικαιωμάτων του άνθρακα και μετά απλά να την εξάγει πχ σε μία χώρα όπως μία γειτονική παράδειγμα Ελλάδα, στην οποία το κόστος παραγωγής είναι αυξημένο λόγω αυτού του μέτρου του ETS. Οπότε η εφαρμογή τους αλλά και το αν αυτές οι χώρες θα διαλέξουν να μπουν στο CBAM ή στο ίδιο ETS γιατί και αυτό είναι μία επιλογή, θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στις θερμικές μονάδες που έχουν και το πόσο γρήγορα θα γίνουν μη οικονομικές αυτές οι παλιές μονάδες που κυρίως τροφοδοτούνται από λιγνίτη.
Το επόμενο διάστημα περιμένουμε μία επανάσταση στις ΑΠΕ σε Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Κόσοβο, Μαυροβούνιο και Βοσνία;
Θα υπάρξει σίγουρα και αυτό είναι για αρκετούς λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι δεν έχουν αυτή τη στιγμή κάποια σημαντική ανάπτυξη, αρκετά σημαντική ανάπτυξη αυτών των πηγών. Δηλαδή ξεκινάνε ουσιαστικά από πολύ χαμηλό επίπεδο. Άρα είναι σίγουρο ότι θα υπάρχει ένας γρήγορος ρυθμός αύξησης της χωρητικότητας των σταθμών ΑΠΕ. Αυτό είναι το ένα. Το δεύτερο είναι ότι, όπως είπα, η εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή πολιτική, το γεγονός ότι ήδη έχουν εθνικά σχέδια για την ενέργεια και για το κλίμα και έχουν δεσμευτεί για τη μείωση των εκπομπών ρύπων CO2, σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι για να φτάσουμε εκεί χωρίς να αυξήσουν δραματικά την πράσινη ενέργεια που θα έχουν. Και το τελευταίο είναι ότι καθώς πρέπει να ομογενοποιηθεί λίγο το ηλεκτρικό σύστημα αυτών των χωρών. Δεν έχουν και πάρα πολλές επιλογές. Οι επιλογές που έχουν είναι να μετακινηθούν από μεγάλη ας πούμε διείσδυση του άνθρακα που υπάρχει σε αυτές τις χώρες, σε αέριο και μετά σε ανανεώσιμες πηγές ή να πάνε ακόμη περισσότερο και πιο γρήγορα σε ανανεώσιμες πηγές, καθώς και άλλες τεχνολογίες που μπορεί να δούμε τα επόμενα 5 χρόνια να είναι αρκετά πιο δυνατές και σε αυτή την περιοχή, όπως είναι η αποθήκευση ενέργειας με μπαταρίες, πιο μετά μπορεί να είναι το υδρογόνο. Οπότε αυτή η δυναμική είναι αρκετά αναπόφευκτη. Το θέμα είναι να δει κάποιος τα σενάρια και πόσο γρήγορα μπορεί να γίνει στην κάθε περίπτωση. Αλλά αυτό που επίσης είναι σημαντικό να πει κάποιος είναι ότι η μετάβαση στο αέριο δεν είναι καθόλου εύκολη για τα Δυτικά Βαλκάνια, κυρίως γιατί δεν έχουν τις απαραίτητες υποδομές για να εισάγουν όλο αυτό το αέριο. Δεν είναι ότι υπάρχουν pipelines, υπάρχει αρκετό αέριο από διάφορες πηγές που θα μπορούσαν να πάρουν, οπότε αυτό ήδη τους πιέζει λίγο περισσότερο προς τη μετάβαση, προς την πιο γρήγορη μετάβαση από τον άνθρακα προς τις ανανεώσιμες, παρά να υπάρξει το μεταβατικό στάδιο του αερίου, όπως γίνεται, ας πούμε στην Ελλάδα. Ο λιγνίτης δεν έφυγε, αλλά το αέριο έχει ένα αρκετά σημαντικό ρόλο, που βέβαια και αυτό αρχίζει και μειώνεται προς το τέλος της δεκαετίας.
Άρα πότε θα μπορούσαμε να κάνουμε πρόβλεψη και για τις τιμές πως θα κινηθούν
Αυτό ουσιαστικά για να σας το πούμε με πολύ καλύτερο τρόπο και να είναι όπως λέμε η ανάλυση data driven, γιατί εμείς αυτό κάνουμε, χρησιμοποιούμε μοντέλα και θεμελιώδη οικονομικά. Αυτό που θα που θα μπορούμε να σχολιάσουμε καλύτερα θα είναι όταν θα έχουμε το τελικό output του μοντέλου μας που θα είναι προς τον Μάρτιο. Εκεί δηλαδή θα μπορούμε θα δώσουμε πολύ πιο συγκεκριμένα insights για το τί περιμένουμε στο επίπεδο των τιμών. Πιο συγκεκριμένα δηλαδή πως περιμένουμε να είναι το μείγμα ηλεκτροπαραγωγής για παράδειγμα στην Αλβανία σε σχέση με την Βοσνία; Ποια χώρα μπορεί να είναι πιο ανταγωνιστική πχ στα φωτοβολταϊκά σε σχέση με τα αιολικά ή ποια χώρα μπορεί να έχει το συνολικό χαμηλότερο κόστος χονδρικής σε σχέση με άλλες και γιατί; Οπότε υπάρχουν πάρα πολλοί παράμετροι που θα μπορούσαν να το επηρεάσουν αυτό, αλλά σε γενικές γραμμές σίγουρα θα έχουν μία αρκετά καλή συσχέτιση και με την Νοτιοανατολική Ευρώπη, καθώς υπάρχουν πολλές διασυνδέσεις μεταξύ των χωρών.
Τη δική μας περιοχή, την Ελλάδα, πώς την επηρεάζει όλο αυτό;
Η Ελλάδα, παρότι είναι ήδη μία πολύ πιο ώριμη αγορά, θα έλεγε κανείς εντάξει, δεν είναι όσο ώριμη όσο είναι στη Δυτική Ευρώπη οι αγορές, αλλά είναι μία αγορά που έχει κάνει σημαντικά βήματα τα τελευταία 4 5 χρόνια, από το 2020. Κυρίως θα έλεγα ότι ήταν ένα λαμπρό παράδειγμα για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και ακόμη άλλες χώρες στην περιοχή τη θεωρούν ως ένα καλό παράδειγμα. Πως θα μπορούσε να επηρεάσει. Πρώτον, η αύξηση των ΑΠΕ στα Δυτικά Βαλκάνια θα μπορούσε να φέρει περισσότερο ανταγωνισμό για τις εξαγωγές. Τι θέλω να πω; Ότι αν, ας πούμε η Βόρεια Μακεδονία αναπτύξει περισσότερο τις μονάδες ΑΠΕ, φύγει λίγο πιο μακριά από τον άνθρακα και καταφέρει να φτάσει σε ένα επίπεδο όπου στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής υπάρχει περισσότερη φθηνή πράσινη ενέργεια, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι οι εξαγωγές της Ελλάδας προς την Βόρεια Μακεδονία μπορεί να είναι λιγότερες από ό, τι θα περίμενε κάποιος πιο πριν, δηλαδή τα επόμενα πέντε χρόνια που η Ελλάδα είναι πολύ πιο μπροστά στη διείσδυση των ΑΠΕ στο σύστημα, φαίνεται ότι η Ελλάδα, αν το έχετε δει και πρόσφατα, το 2024, ήταν συνολικά exporter για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες. Αυτή η τάση εμείς αναμένουμε να συνεχιστεί, αλλά προφανώς θα συνεχιστεί σε λίγο μικρότερο βαθμό ,όσο αυτές οι χώρες είναι Καταφέρνουν να αναπτύξουν περισσότερες τέτοιες μονάδες που θα χαμηλώσουν το ωριαίο κόστος της παραγωγής τους.
Τώρα, άλλοι τρόποι που μπορεί να επηρεαστεί. Η Ελλάδα είναι με το διασυνοριακό εμπόριο, δηλαδή με τους interconnections, που σημαίνει ότι όταν έχει αρκετά καλύτερη διασύνδεση με αυτές τις χώρες και όταν αυτές οι χώρες μπορούν σε συνολικό βαθμό να έχουν ένα πιο υγιές ενεργειακό μείγμα, αυτό θα σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει μεγαλύτερη ροή ενέργειας από την Ελλάδα και προς την Ελλάδα, οπότε μπορεί να βοηθήσει ακόμη και στο να καλύψουμε τις ενεργειακές μας ανάγκες σε κάποιες ώρες. Παράδειγμα που πιο πριν δεν θα είχαμε τη δυνατότητα να πάρουμε εισαγωγές από αυτές τις χώρες. Και τώρα μπορεί για παράδειγμα να τύχει να υπάρχει υψηλή παραγωγή αιολικών στην Αλβανία ή στη Βόρεια Μακεδονία ή ακόμη και πιο πάνω στο Μαυροβούνιο που αυτό μπορεί να καλύψει κάποιες ας πούμε τιμές, οι οποίες μπορεί να είναι χαμηλότερες από το να χρησιμοποιηθούν σε εθνικό επίπεδο περισσότερες μονάδες αερίου για να τις δώσουν. Οπότε γενικά νομίζω είναι πολύ σημαντικό για όλη την περιοχή, γιατί όπως γνωρίζετε η Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι όπως την έχουν πει η πιο ακριβή γειτονιά από άποψη ενέργειας στην Ευρώπη. Και όσο εναρμονιστούν περισσότερο αυτές οι αγορές υπάρχει πολύ καλύτερο interconnection. Υπάρχει πολύ καλύτερη διαφάνεια μεταξύ τους και γίνονται και πιο ρευστές. Αυτό μόνο ένα θετικό αντίκτυπο μπορεί να έχει για την Ελλάδα.
