Οι παλαιότεροι θα θυμούνται τον πολύ δραστήριο στα ενεργειακά της περιοχής μας, αμερικανό διπλωμάτη Μάθιου Μπράιζα και την επιμονή του, στα τέλη της δεκαετίας του 2000, να βάλει τις βάσεις για τον λεγόμενο Κάθετο Διάδρομο.
Ήταν η εποχή που η ολοένα και μεγαλύτερη διείσδυση της Μόσχας στην περιοχή και το «φλερτ» της κυβέρνησης Καραμανλή με αυτήν του Πούτιν για τον αγωγό South Stream, είχαν θορυβήσει έντονα τους Αμερικανούς, οι οποίοι έψαχναν για αναχώματα.
Τα βρήκαν λίγα χρόνια μετά, όταν τον Δεκέμβριο του 2014, Ελλάδα - Βουλγαρία και Ρουμανία έβαλαν τις βάσεις για την δημιουργία του λεγόμενου Κάθετου Διαδρόμου (Vertical Corridor), ένα πρώτο βήμα για την απεξάρτηση των Βαλκανίων από την ρωσική κυριαρχία. Ο αγωγός θα τροφοδοτούνταν αρχικά με 3 δισ. κυβικά μέτρα, είτε μέσω του ελληνικού δικτύου από τη Ρεβυθούσα, είτε μέσω του αγωγού TAP.
Το τοπίο φυσικά σήμερα είναι εντελώς διαφορετικό. Ο Vertical Corridor είναι πλέον το βασικό εργαλείο ανάσχεσης της ρωσικής ενεργειακής παρουσίας στην περιοχή, ωστόσο η αλυσίδα δεν έχει ακόμη κλείσει.
Το τμήμα που ξεκινά από το Αιγαίο με τον ελληνοβουλγαρικό αγωγό, συνεχίζει με το σκέλος Βουλγαρία - Ρουμανία, ωστόσο απομένει να κλειδώσει το κομμάτι με Ουκρανία και με Μολδαβία. Κινήσεις όπως αυτή σήμερα του ΔΕΣΦΑ να υπογράψει με τους Διαχειριστές αμφότερων των χωρών μνημόνιο συνεργασίας στο περιθώριο της συνόδου των υπ. Ενέργειας της ΝΑ Ευρώπης (CESEC), τους φέρνει πιο κοντά στον Κάθετο Διάδρομο, όμως ακόμη υπάρχει δρόμος μπροστά.
Καλά θα πει κάποιος, η έναρξη λειτουργίας από τον Μάρτιο του FSRU στην Αλεξανδρούπολη, ετήσιας δυναμικότητας 5,5 bcm, δεν αποδυναμώνει περαιτέρω την ρωσική παρουσία; Η στρατηγική πράγματι είναι να αυξηθούν οι εξαγωγές LNG από την Ελλάδα προς τις χώρες της περιοχής, μέσω του ελληνοβουλγαρικού αγωγού, αλλά αυτό συμβαίνει και σήμερα.
Το να ξεκινήσει μια αποστολή ποσοτήτων μαζικής κλίμακας π.χ. 4-5 bcm στην καρδιά της Αν. Ευρώπης, δηλαδή στην Ουκρανία, απαιτεί διαφορετική προσέγγιση. Επενδύσεις κατά μήκος των χωρών της διαδρομής, όπως λένε οι γνωρίζοντες. Ένα πλάνο που λέγεται ότι θα μπορούσαμε να δούμε λίαν συντόμως να εκτυλίσσεται για να σταλεί μήνυμα στην Μόσχα και τους συμμάχους της, μετά την επανάκαμψη της Gazprom στις αγορές.
Καταρχήν, πρέπει να αναβαθμιστεί άμεσα η μεταφορική ικανότητα του ελληνοβουλγαρικού αγωγού, από τα αρχικά 3 bcm στα 5 bcm. Έπειτα, πρέπει στο κομμάτι Βουλγαρία - Ρουμανία και συγκεκριμένα σε τμήμα του βουλγαρικού εδάφους μέχρι τα ρουμανικά σύνορα, να αυξηθεί η χωρητικότητα από 15 εκατ. στα 28 εκατ. κυβικά μέτρα την ημέρα. Δηλαδή από τα 5,5 bcm στα 10 bcm. Εδώ, χρειάζεται, λένε οι ειδικοί, μια επένδυση της τάξης των 200 εκατ. ευρώ, τόσο σε ένα τμήμα επί βουλγαρικού εδάφους μέχρι τα σύνορα με την Ρουμανία, όσο και κάποιες επεμβάσεις στον συμπιεστή. Και από εκεί και πέρα απαιτούνται και κάποιες επενδύσεις στην Ουκρανία, όπως και στην Ουγγαρία.
Εάν με άλλα λόγια θέλουμε να πολλαπλασιαστούν σε μεγάλη κλίμακα οι εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Αν.Ευρώπη, απαιτείται μια πιο επιθετική από την σημερινή προσέγγιση, ειδικά σε μια συγκυρία που η ρωσική παρουσία στα Βαλκάνια ενδυναμώνεται.
Η Μόσχα, παρά τη σημαντική μείωση των ροών, εντούτοις κάλυψε πέρυσι το 13% των συνολικών αναγκών της Ευρώπης, (αρκετά χαμηλότερα του 40% που είχε το 2021), με τη συντριπτική πλειοψηφία να αφορά LNG, το οποίο εσχάτως έχει επανακάμψει στις ευρωπαϊκές αγορές, αποτέλεσμα της πολιτικής χαμηλών τιμών που ακολουθεί η Ρωσία.
Σε μια σειρά από χώρες, όπως Ουγγαρία, Αυστρία, Σλοβακία, Ιταλία και Ελλάδα, το ρωσικό φυσικό αέριο κάλυψε πέρυσι ένα πολύ μεγάλο μέρος των αναγκών τους.
Ειδικά, η Ελλάδα εμφανίζεται ξανά να είναι εξαρτημένη από τη Ρωσία. Το 2023, το ρωσικό αέριο, είτε εισάχθηκε μέσω αγωγού από το Σιδηρόκαστρο, είτε ως LNG από τη Ρεβυθούσα, ανήλθε στο 46,9% των συνολικών εισαγωγών στη χώρα μας. Επί ενός συνόλου εισαγωγών 67,71TWh, το ρωσικό φυσικό αέριο που έφτασε στην Ελλάδα ήταν 31,81TWh.
Σε αυτή την συγκυρία, η κινητικότητα που παρατηρείται τόσο από τις κυβερνήσεις της περιοχής, όσο και σε επίπεδο ΕΕ, γύρω από τον Κάθετο Διάδρομο, δεν είναι τυχαία και ενώ οι ΗΠΑ παρακολουθούν από πολύ κοντά τις εξελίξεις. Στην ίδια συγκυρία, η εμπορική λειτουργία του τερματικού (FSRU) στην Αλεξανδρούπολη, ετήσιας δυναμικότητας 5,5 δισ. κυβικών μέτρων, που παίρνει μπροστά σε μερικές εβδομάδες, αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία.
