Πριν δύο χρόνια, με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, η Δύση προσπάθησε να μειώσει την ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία. Όσον αφορά το φυσικό αέριο, έχουν αντικαταστήσει όλο και περισσότερο τις προμήθειες αγωγών της χώρας με το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Μια ανάλυση δεδομένων του Reuters διαπίστωσε ότι περισσότερο από το 1/10 του ρωσικού φυσικού αερίου που προηγουμένως μεταφερόταν μέσω αγωγού στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αντικατασταθεί από LNG που παραδίδεται στα λιμάνια της ΕΕ.
Η ρωσική Novatek πούλησε πέρυσι φορτία μειωμένης τιμής στην ΕΕ που απορρίφθηκαν από αγοραστές σε άλλα μέρη του κόσμου, ενώ η κρατική Gazprom αύξησε τις εξαγωγές από το νέο έργο LNG Portovaya, αντισταθμίζοντας τις μειωμένες παραδόσεις αγωγών προς τα δυτικά. Η Ισπανία, η οποία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο στόλο τερματικών σταθμών εισαγωγής της ΕΕ, η οποία δεν εισήγαγε προηγουμένως ρωσικό φυσικό αέριο μέσω αγωγών, έχει γίνει ο κορυφαίος επανεξαγωγέας ρωσικού εφοδιασμού διά θαλάσσης.
Τα στατιστικά στοιχεία της ΕΕ και οι υπολογισμοί του Reuters δείχνουν ότι η αύξηση του LNG έχει ωθήσει το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στον εφοδιασμό της ΕΕ σε περίπου 15% . Οι εισαγωγές μέσω αγωγών από την Gazprom είχε βυθιστεί μετά τον πόλεμο στο 8,7% από το 37% του εφοδιασμού της ΕΕ σε φυσικό αέριο. Η Ρωσία έστειλε περισσότερους από 15,6 εκατομμύρια τόνους (mt) ρωσικού LNG στα λιμάνια της ΕΕ πέρυσι, σύμφωνα με την εταιρεία ανάλυσης δεδομένων Kpler, μια μικρή αύξηση από το 2022 και άλμα 37,7% σε σύγκριση με το 2021.
Τι συμβαίνει με το δίκαιο της ΕΕ
Οι κυβερνήσεις της Δυτικής Ευρώπης επέβαλαν κυρώσεις στο πετρέλαιο μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, αλλά δεν έχουν κάνει το ίδιο για το φυσικό αέριο.Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε την εθελοντική σταδιακή κατάργηση όλων των ρωσικών εισαγωγών καυσίμων έως το 2027.
Ωστόσο, η μετάβαση από τις εισαγωγές φυσικού αερίου στις εισαγωγές LNG έχει σημαντικό περιβαλλοντικό κόστος, καθώς απαιτείται ενέργεια για την αεριοποίηση, τη μεταφορά και την εκ νέου υγροποίηση του καυσίμου - μια τάση αντίθετη με τον στόχο της ΕΕ για επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050.
Τα αρχεία παράδοσης δείχνουν μόνο τους προηγούμενους προορισμούς των φορτίων και όχι την τελική προέλευση. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η εκφόρτωση LNG στο Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ολλανδία ρίχνει τη ρωσική ετικέτα - η οποία μπορεί να αποτρέψει τους αγοραστές - πριν διοχετευθεί στην ενδοχώρα ή επαναφορτωθεί σε άλλα πλοία.
Στα τέλη του 2023, ανεξάρτητοι έμποροι πούλησαν ρωσικούς όγκους στην ισπανική αγορά με έκπτωση 1 ευρώ ανά μεγαβατώρα (MWh) φθηνότερα από την ευρωπαϊκή τιμή αναφοράς TTF, ανέφεραν πηγές της βιομηχανίας και των συναλλαγών στο Reuters. Αυτό ισοδυναμεί με εξοικονόμηση περίπου 920.000 ευρώ σε ένα τυπικό φορτίο αξίας 41 εκατομμυρίων ευρώ σε τιμές spot, σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters. Φέτος, εφαρμόστηκε έκπτωση μεταξύ 30-50 λεπτών του ευρώ, ανέφεραν οι πηγές.Τα δεδομένα πωλήσεων είναι ιδιωτικά, αλλά οι δορυφόροι παρακολούθησης πλοίων έδειξαν ότι τέσσερις ελβετικές εμπορικές εταιρείες αγόρασαν και πούλησαν 1,3 mt ρωσικού LNG στην Ισπανία πέρυσι: Gunvor, MET, ENET και DXT. Αυτό περιελάμβανε ένα φορτίο που αρχικά προοριζόταν για την Αργεντινή, πριν οι ανησυχίες για τις κυρώσεις στις οικονομικές συναλλαγές με τη Ρωσία σταματήσουν την πώληση. Η Gunvor εξέτρεψε το απορριφθέν δεξαμενόπλοιο στην Ισπανία. Η Gunvor και η MET αρνήθηκαν να σχολιάσουν τις ρωσικές συναλλαγές τους στο Reuters. Η ENET και η DXT δεν απάντησαν σε αιτήματα του Reuters για σχολιασμό.
Μεγάλες ισπανικές εταιρείες ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των Repsol, Cepsa, Endesa και Iberdrola δήλωσαν ότι δεν αγοράζουν απευθείας ρωσικό φυσικό αέριο. Ωστόσο, ο διευθύνων σύμβουλος της Endesa José Bogas δεν απέκλεισε ότι βρέθηκε το δρόμο της σε όγκους που αγοράστηκαν από τρίτους.
Η ισπανική Naturgy, η γαλλική TotalEnergies και η βρετανική Shell έχουν σταματήσει τις πρόσθετες αγορές spot, αλλά λένε ότι είναι υποχρεωμένες να πληρώσουν για την ελάχιστη ποσότητα φυσικού αερίου στα μακροπρόθεσμα συμβόλαιά τους, είτε το πάρουν είτε όχι.
Οι ρωσικές εισαγωγές έχουν αναδιαμορφώσει το ενεργειακό προφίλ της Ισπανίας και της ΕΕ. Το 2023 οι 5,08 τόνοι που εισήχθησαν από τη Ρωσία υπερέβησαν ελαφρώς τον συνολικό όγκο φυσικού αερίου που εξήγαγε η Ισπανία σε 21 χώρες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων μελών της ΕΕ.Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022, το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου που παρείχε η Ρωσία στην Ευρώπη έφτανε μέσω του αγωγού Nord Stream στη Γερμανία. Τώρα, προσγειώνεται στη δυτική περιφέρεια της Ευρώπης και κατευθύνεται προς την ενδοχώρα, αντιστρέφοντας την προηγούμενη ροή από ανατολή προς δύση.
Οι 3,6 εκατ. τόνοι εισαγωγών ρωσικού LNG της Γαλλίας πέρυσι αντιπροσώπευαν το 41% των καθαρών εξαγωγών της. Προσθέτοντας τους όγκους που στάλθηκαν ανατολικά από την Πορτογαλία και την Ισπανία, όλο το φυσικό αέριο που διοχέτευσε η Γαλλία στο Βέλγιο και τη Γερμανία και σχεδόν το ήμισυ αυτού που στάλθηκε στην Ελβετία και την Ιταλία θα μπορούσε να αποδοθεί στο ρωσικό LNG, σύμφωνα με στοιχεία από τους φορείς εκμετάλλευσης δικτύου.
Το Βέλγιο εισήγαγε περίπου 4,8 τόνους ρωσικού LNG - σχεδόν διπλάσιο όγκο από τον όγκο που διοχέτευσε στις Κάτω Χώρες. Περίπου 0,7 τόνοι εισήλθαν μέσω ολλανδικών τερματικών σταθμών.
Οι υπολογισμοί αυτοί δεν περιλαμβάνουν μεταφορτώσεις, όταν το LNG αλλάζει πλοία σε λιμένα της ΕΕ πριν από τον απόπλου του. Η Γερμανία - η οποία δεν εισάγει πλέον άμεσα ρωσικό φυσικό αέριο - είναι ο τελικός προορισμός. Πέρυσι, η Γερμανία εισήγαγε το 48,6% του φυσικού αερίου της μέσω αγωγού από το Βέλγιο, τη Γαλλία και την Ολλανδία, σύμφωνα με την ομοσπονδιακή ρυθμιστική αρχή δικτύου Bundesnetzagentur. Έως και το 13,7% του φυσικού αερίου στο γερμανικό δίκτυο θα μπορούσε να είναι ρωσικό, σε ένα σενάριο όπου οι χώρες αυτές μεταβίβασαν όσο το δυνατόν περισσότερο LNG Novatek.
Η πραγματικότητα είναι πιθανώς μικρότερη όταν λαμβάνονται υπόψη τα μείγματα εθνικής κατανάλωσης και προσφοράς. «Φυσικά, είναι πιθανό ότι τα ρωσικά μόρια αερίου θα μπορούσαν να έρθουν στη Γερμανία», δήλωσε εκπρόσωπος της Bundesnetzagentur. «Δεν γνωρίζουμε αν οι Γερμανοί εισαγωγείς αγοράζουν απευθείας ρωσικές ποσότητες LNG. Δεν θα απαγορευτεί», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Καθώς το μερίδιο του ρωσικού LNG αυξάνεται, ο αντίκτυπος ξεχωρίζει ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Η χώρα μας μείωσε την κατανάλωση φυσικού αερίου και μείωσε τις ρωσικές εισαγωγές μέσω αγωγών κατά 20%.
Οι παραδόσεις LNG της Gazprom υπερτετραπλασιάστηκαν, το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στην προμήθεια της Ελλάδας έφτασε το 47% πέρυσι, από 36% το 2022, σύμφωνα με τη ΔΕΣΦΑ.
Η ΔΕΠΑ έχει καταθέσει αίτηση διαιτησίας κατά της Gazprom. Βασικό επιχείρημα της ελληνικής πλευράς για την προσφυγή στη διαιτησία είναι ότι η ρωσική εταιρεία έχει παραβιάσει τη σύμβαση και συγκεκριμένα τον όρο που προβλέπει ότι υποχρεούται να παραδίδει στη ΔΕΠΑ Εμπορίας αέριο σε τιμή φθηνότερη από κάθε άλλη μορφή ενέργειας στην ελληνική αγορά.
Σύμφωνα με τη ΔΕΠΑ, η Gazprom προμηθεύει αέριο σε πιο χαμηλή τιμή σε έναν τουλάχιστον πελάτη της στην Ελλάδα και στη βάση αυτή διεκδικεί αποζημιώσεις από την αναπροσαρμογή της τιμής προμήθειας στα επίπεδα των φθηνότερων εισαγωγών ρωσικού αερίου στην εγχώρια αγορά αναδρομικά από το 2022.
Από τον Απρίλιο, οι χώρες της ΕΕ μπορούν νόμιμα να απαγορεύσουν στις ρωσικές εταιρείες να δεσμεύουν τη χωρητικότητα των υποδομών τους για την παράδοση ΥΦΑ. Οι μεγάλοι εισαγωγείς Ισπανία και Βέλγιο, ωστόσο, δήλωσαν ότι πιθανότατα δεν θα το πράξουν.«Αν το απαγορεύσω μονομερώς και έρθει στη Γαλλία;» δήλωσε η Ισπανίδα υπουργός Ενέργειας Τερέζα Ριμπέρα. «Χρειαζόμαστε μια κοινή θέση».
