Τα σοκ στην τιμή του φυσικού αερίου έχουν ολοένα και πιο σημαντικό αντίκτυπο στον πληθωρισμό της ευρωζώνης, αν και δεν είναι ακόμη τόσο μεγάλο όσο αυτό των σοκ στην τιμής του πετρελαίου, όπως έδειξε νέα έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Οι τιμές του φυσικού αερίου εκτινάχθηκαν στα ύψη κατά την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, ωθώντας τον πληθωρισμό της ευρωζώνης σε διψήφια επίπεδα μέχρι το φθινόπωρο του ίδιου έτους και ξεκινώντας τον πιο απότομο κύκλο αύξησης των επιτοκίων της ΕΚΤ μέχρι σήμερα.
Οι τιμές του φυσικού αερίου ήταν στο παρελθόν συνδεδεμένες με το πετρέλαιο, αλλά έχουν αποσυνδεθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες καθώς οι αγορές απελευθερώθηκαν και το φυσικό αέριο παίζει πλέον έναν μοναδικό, αυτόνομο ρόλο.
‘Όπως σημειώνει η ΕΚΤ, το φυσικό αέριο έχει καταστεί σημαντικό ενεργειακό προϊόν στη ζώνη του ευρώ και οι πρόσφατες εξελίξεις στις ευρωπαϊκές αγορές φυσικού αερίου αύξησαν το ενδιαφέρον για τη μελέτη της σύνδεσης μεταξύ των απροσδόκητων αυξήσεων των τιμών του φυσικού αερίου και του πληθωρισμού.
Για παράδειγμα, όπως αναφέρει, για πρώτη φορά το 2023 η ίδια συμπεριέλαβε ρητά την τιμή του φυσικού αερίου ως μέρος των τεχνικών παραδοχών στην άσκηση μακροοικονομικών προβολών. Επιχειρώντας να αξιολογήσει τη μετακύλιση των τιμών του φυσικού αερίου με βάση ειδικά μοντέλα υπολογισμού διαπιστώνει ότι μια αύξηση 10% στην τιμή του φυσικού αερίου οδηγεί σε μετακύλιση περίπου 0,1%, με επίμονη πληθωριστική επίδραση πέραν του ενός έτους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η άνοδος των τιμών του φυσικού αερίου μεταξύ των αρχών του 2022 και της κορύφωσης που επιτεύχθηκε τον Αύγουστο του 2022 ήταν κοντά στο 200%, αυτό μεταφράζεται σε αύξηση του πληθωρισμού κατά περίπου 2 ποσοστιαίες μονάδες.
Για να ληφθεί υπόψη ότι το θεσμικό περιβάλλον της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου έχει αλλάξει τα τελευταία 20 χρόνια, η ΕΚΤ μελέτησε τη χρονική διακύμανση της επίδρασης των διαταραχών στην τιμή του φυσικού αερίου στον πληθωρισμό.
Ειδικότερα εξέτασε τα εξής επεισόδια αναταραχών
Πρώτον, την επιδείνωση των σχέσεων Ρωσίας-Ουκρανίας το 2005 η οποία οδήγησε σε μια βραχύβια αλλά σημαντική διαμάχη κατά την 1-3 Ιανουαρίου 2006 (1η διαμάχη για το φυσικό αέριο). Οι ρωσικές απαιτήσεις να επικαιροποιηθούν τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια με την Ουκρανία για να χρεωθούν υψηλότερες τιμές απορρίφθηκαν επανειλημμένως από την Ουκρανία, προτιμώντας αντ' αυτού μια εκτεταμένη μεταβατική περίοδο προτού πληρώσει υψηλότερες τιμές. Ως αποτέλεσμα, η Ρωσία διέκοψε τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ουκρανία και, με τη σειρά της, η Ουκρανία εκτόπισε όγκους που προορίζονταν για την υπόλοιπη Ευρώπη. Στις 4 Ιανουαρίου 2006, επετεύχθη μια προκαταρκτική συμφωνία και οι ροές αερίου αποκαταστάθηκαν.
Δεύτερον, Το 2009 έλαβε χώρα μια άλλη σημαντική διαμάχη για το φυσικό αέριο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας (2η διαμάχη για το φυσικό αέριο). Η συσσώρευση και η αποτυχία αποπληρωμής των χρεών της Ουκρανίας προς τη Ρωσία οδήγησε σε νέα κρίση κατά την 1-22 Ιανουαρίου 2009. Μέχρι τις 6 Ιανουαρίου οι παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μειώθηκαν δραστικά και διακόπηκαν στις 7 Ιανουαρίου. Το φυσικό αέριο διακόπηκε πλήρως στις χώρες στη νοτιοανατολική Ευρώπη, οι οποίες εξαρτήθηκαν πλήρως από τις ρωσικές εισαγωγές, και εν μέρει σε άλλες χώρες, για 13 ημέρες. Στις 19 Ιανουαρίου υπογράφηκαν δύο νέες μακροπρόθεσμες συμβάσεις προμήθειας και διαμετακόμισης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και οι ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη αποκαταστάθηκαν την επόμενη μέρα.
Τρίτον, το 2011 αναπτύχθηκαν αρκετές νέες εγκαταστάσεις φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένων αγωγών από την Αλγερία και τη Ρωσία. Τον Νοέμβριο του 2011 εγκαινιάστηκε επίσημα ο αγωγός Nord Stream ένα γεγονός που κατά την ΕΚΤ αποτελεί εάν θετικό σοκ στο μέτωπο της προσφοράς. Η κατασκευή του ήταν μέρος της στρατηγικής της Ρωσίας με πολιτικά κίνητρα για τον περιορισμό της επιρροής χωρών διέλευσης όπως η Ουκρανία, αυξάνοντας παράλληλα την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία. Το άνοιγμα του Nord Stream αύξησε την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Μέχρι το 2014 η Ρωσία παρέδιδε 33 bcm αερίου μέσω του Nord Stream, ελαφρώς περισσότερα από τα 31 bcm αερίου που διοχετεύονταν μέσω Ουκρανίας/Σλοβακίας.
Και τέλος, πιο πρόσφατα, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 είχε ως αποτέλεσμα περιορισμούς στον όγκο των εισαγωγών ενέργειας από τη Ρωσία, γεγονός που προκάλεσε εντάσεις στις ευρωπαϊκές αγορές χονδρικής. Η σύγκρουση άσκησε περαιτέρω πιέσεις στις ήδη σφιχτές ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας, όπως αποδεικνύεται από τα μειωμένα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου σε σύγκριση με τους ιστορικούς μέσους όρους και τη σημαντική μείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου από ρωσικούς αγωγούς. Τελικά, η Ρωσία αποφάσισε μονομερώς να μειώσει τις παραδόσεις μέσω του κύριου αγωγού της προς την Ευρώπη (Nord Stream), με εκπληκτική μείωση κατά 80% στις ευρωπαϊκές εισαγωγές μέσω της κύριας ρωσικής διαδρομής, συμπεριλαμβανομένης και της διέλευσης μέσω Ουκρανίας και Λευκορωσίας. Οι ελλείψεις φυσικού αερίου οδήγησαν τις τιμές του φυσικού αερίου σε υψηλά ρεκόρ.
Τα αποτελέσματά της υποδηλώνουν ότι ειδικά τα τελευταία 10 χρόνια, και σύμφωνα με τη μείωση της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των τιμών του πετρελαίου στην αγορά φυσικού αερίου, η μετάβαση των απροσδόκητων μεταβολών της τιμής του φυσικού αερίου στον πληθωρισμό έχει αυξηθεί στη ζώνη του ευρώ με την πάροδο του χρόνου. Τα σοκ στις τιμές του φυσικού αερίου έχουν αποκτήσει σημασία με την πάροδο του χρόνου σε σχέση με τα σοκ στις τιμές του πετρελαίου, αλλά η μετακύλιση των σοκ στις τιμές του φυσικού αερίου εξακολουθεί να παραμένει περίπου κατά το ένα τρίτο μικρότερη από ό,τι στα σοκ των τιμών του πετρελαίου.
Εκτιμήσεις σε επίπεδο χώρας υποδεικνύουν ότι οι οικονομίες με τις υψηλότερες πληθωριστικές επιπτώσεις τείνουν να είναι πιο εντατικοί χρήστες ενεργειακών εμπορευμάτων στις δομές παραγωγής ή στο καλάθι κατανάλωσης, ενώ η ταχύτητα της μετάδοσης εξαρτάται επίσης από τη ρύθμιση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. Τα αποτελέσματα της έρευνας της ΕΚΤ υποδηλώνουν ότι οι απροσδόκητες αλλαγές στην τιμή του φυσικού αερίου έχουν μεγαλύτερη σημασία για τον γερμανικό, ισπανικό και ιταλικό πληθωρισμό παρά για τον γαλλικό πληθωρισμό.
