Σε πτωτική τροχιά βρίσκεται το κόστος των μηχανισμών αποζημίωσης ισχύος (capacity mechanisms) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εκτιμά ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER). Σύμφωνα με στοιχεία από έκθεση που παρουσιάστηκαν στο χθεσινό Συμβούλιο των Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ, στο οποίο «ντεμπουτάρισε» ο Επίτροπος Ενέργειας Νταν Γιόργκενσεν, ο ΑCER προβλέπει ότι το κόστος των εν λόγω μηχανισμών θα υποχωρήσει κατά 13% φέτος και θα διαμορφωθεί στο 6,5 δις. ευρώ από 7,4 δις. ευρώ το 2023.
Οι εκτιμήσεις του ACER έρχονται τη στιγμή που «φουντώνουν» οι διεργασίες για δημιουργία τέτοιων μηχανισμών και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο σύνδεσμος των ενεργοβόρων βιομηχανιών ΕΒΙΚΕΝ έχει καταθέσει αίτημα στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για να προτεραιοποιηθεί η κοινοποίηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή του ελληνικού μηχανισμού αποζημίωσης της ευέλικτης ζήτησης (non fossil flexibility), με τον Υπουργό ΠΕΝ Θόδωρο Σκυλακάκη να υποστηρίζει το αίτημα. Όπως υποστηρίζει η ΕΒΙΚΕΝ σε επιστολή της προς το ΥΠΕΝ, «Είναι σαφές ότι η περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ αυξάνει σημαντικά τις ανάγκες του συστήματος για ευέλικτη ισχύ. Ο δε νέος ευρωπαϊκός κανονισμός λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας υπογραμμίζει την ανάγκη αύξησης της συμμετοχής της Ζήτησης στην αγορά, λόγω του πράσινου αποτυπώματος που έχει».
Η ΕΒΙΚΕΝ αναφέρει επίσης ότι στη έχει γίνει κοινωνός της πρόθεσης του Υπουργείου να τεθεί σε προτεραιότητα ο σχεδιασμός ενός μηχανισμού αποζημίωσης της διαθεσιμότητας της Ζήτησης (non fossil flexibility) προσφέροντας υπηρεσίες διακοπτόμενου φορτίου στις περιόδους και ώρες που το σύστημα έχει ανάγκη μέσω της συμμετοχής στην αγορά εξισορρόπησης και στην αγορά επόμενης ημέρας, αντίστοιχου με αυτόν, που έχει ήδη εγκριθεί για τη Γαλλία. Όπως τονίζει, «Ένας τέτοιος μηχανισμός, μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα, είναι αναγκαίος ως κίνητρο για την ενεργοποίηση της συμμετοχής της ζήτησης στην αγορά, όχι μόνο για τις βιομηχανίες της χώρας, αλλά και των απλών καταναλωτών και των μικρών επιχειρήσεων που θα μπορούν να συμμετέχουν μέσω ΦΟΣΕ.
Η ΕΒΙΚΕΝ σημειώνει ότι « Έχει τεθεί σε γνώση μας ότι ο ΑΔΜΗΕ εκπονεί τεχνική μελέτη για να προσδιοριστούν οι ανάγκες του συστήματος σε ευέλικτη ισχύ, που θα αφορά ισχύ που θα προσφέρεται τόσο από τη Ζήτηση όσο και από συμβατικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Δηλαδή μια κοινή μελέτη, η οποία θα πρέπει να διαχωριστεί για τον σκοπό της κοινοποίησης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς έγκριση του μηχανισμού για ευέλικτη Ζήτηση. Μάλιστα, στο πλαίσιο της ίδιας μελέτης θα εκπονηθεί και μελέτη επάρκειας του συστήματος, ώστε να τεκμηριωθεί η αναγκαιότητα ενός μηχανισμού αποζημίωσης των θερμικών μονάδων (CRM capacity remuneration mechanism).
Τι γίνεται στην Ευρώπη
Σύμφωνα με τον ACER, το κόστος των μηχανισμών αυτών πανευρωπαϊκά αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω λόγω της αύξησης της διαθεσιμότητας των πυρηνικών μονάδων της Γαλλίας εν μέσω χλιαρής ζήτησης για ηλεκτρισμό. Και τούτο διότι τα προβλήματα στον πυρηνικό στόλο της χώρας που οδήγησαν στα ύψη τα κόστη του γαλλικού μηχανισμού διαθεσιμότητας ισχύος ήταν ο βασικός λόγος για την αύξηση του κόστους το 2023. Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι το προβλεπόμενο κόστος για το 2024 αν και μειωμένο σε σχέση με το 2023 είναι υπερδιπλάσιο σε σχέση με τα 2,6 δις. ευρώ που κόστιζαν οι μηχανισμοί διαθεσιμότητας ισχύος το 2020.
Αυτή τη στιγμή, σε ισχύ βρίσκονται τέτοιοι μηχανισμοί σε οκτώ χώρες, οι οποίοι αποζημιώνουν -κατά περίπτωση-, τους θερμικούς ηλεκτροπαραγωγούς, την απόκριση στη ζήτηση (καταναλωτές βιομηχανικούς και οικιακούς) και μονάδες αποθήκευσης ώστε να είναι διαθέσιμοι όταν αιτείται για την θωράκιση της ασφάλειας εφοδιασμού.
Πιο συγκεκριμένα, Βέλγιο, Γαλλία, Ιρλανδία, Ιταλία και Πολωνία έχουν «αγορές διαθεσιμότητας ισχύος» (capacity markets) με τη διενέργεια ανταγωνιστικών διαδικασιών, ενώ Γερμανία, Φινλανδία και Σουηδία έχουν σχήμα στρατηγικής εφεδρείας. Οι οκτώ αυτοί μηχανισμοί καλύπτουν περίπου το 60% της ζήτησης για ρεύμα στην ΕΕ.
Σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία, επιτρέπεται στις κυβερνήσεις να δημιουργήσουν μηχανισμούς διαθεσιμότητας ισχύος μόνο εάν υπάρχει αποδεδειγμένα τεκμηριωμένος κίνδυνος για την επάρκεια ισχύος που πρέπει να προκύψει από σχετική μελέτη. Τα κόστη καλύπτονται είτε μέσω των χρηστών του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας (μέσω των χρεώσεων χρήσης δικτύων ή ειδικών τελών) ή/και μέσω των παρόχων ενέργειας.
Για το φετινό έτος ηλεκτροπαραγωγή 178 GW αναμένεται να στηριχθεί μέσω μηχανισμών ισχύος, με την ποσότητα να παρουσιάζει μικρή μεταβολή σε σχέση με το 2023 (176 GW) και το 2022 (172 GW). Οι βασικοί ωφελούμενοι την τελευταία τριετία ήταν οι μονάδες φυσικού αερίου (32% το 2023), οι πυρηνικές μονάδες (24%) και οι υδροηλεκτρικές (15%). Μάλιστα, σύμφωνα με τον ACER, έως το 2035 οι θερμικές και λιγνιτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στην ΕΕ μπορεί να λαμβάνουν το 85% των πληρωμών από τους μηχανισμούς διαθεσιμότητας ισχύος, κάτι που θα μπορούσε να δυσχεράνει την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης του μπλοκ.
