Ενεργειακή μετάβαση με υψηλά κόστη ενέργειας για τους καταναλωτές κατά το πρώτο διάστημα προβλέπει ο ΟΟΣΑ στην έκθεσή του για την ελληνική οικονομία.
Ο Οργανισμός τονίζει ότι οι χονδρεμπορικές τιμές ρεύματος ήταν μεταξύ των υψηλότερων στην Ευρώπη κατά το ράλι των τιμών ενέργειας την περίοδο 2021-2022, αποδίδοντας το φαινόμενο αυτό στην υψηλή εξάρτηση της ηλεκτροπαραγωγής από το φυσικό αέριο.
Ο ΟΟΣΑ υποστηρίζει ότι «αν και σε βάθος χρόνου μια επιτυχημένη μετάβαση μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερες τιμές ενέργειας, εντούτοις αρκετοί παράγοντες μπορεί προσωρινά να οδηγήσουν σε αύξηση των τιμών καθώς οι ΑΠΕ καθίστανται πιο σημαντικές για το ενεργειακό μείγμα της χώρας».
Ο ΟΟΣΑ εξηγεί ότι «τα ορυκτά καύσιμα (τα οποία έχουν ακόμα υψηλή συμμετοχή στην ηλεκτροπαραγωγή) θα καταστούν ακριβότερα καθώς οι τιμές τους θα ενσωματώνουν τα περιβαλλοντικά κόστη των εκπομπών ρύπων, τη στιγμή που και η αντικατάσταση των συμβατικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με ΑΠΕ απαιτεί σημαντικές επενδύσεις, το κόστος των οποίων θα μετακυλιστεί σε σημαντικό βαθμό στους καταναλωτές.
Επιπροσθέτως, οι νέες μονάδες ΑΠΕ ενέχουν αυξημένα «συστημικά» κόστη, π.χ. για την παροχή υπηρεσιών αποθήκευσης ενέργειας, καθώς θα αυξάνεται η διείσδυσή τους στο ενεργειακό μείγμα».
Υψηλή συγκέντρωση στην λιανική αγορά ρεύματος
Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι «κλειδί» για την μείωση των τιμών σε βάθος χρόνου είναι η αύξηση του ανταγωνισμού στις αγορές χονδρικής και λιανικής.
Αν και η Ελλάδα έχει ενισχύσει ουσιωδώς τον ανταγωνισμό και στις δυο αγορές τα τελευταία χρόνια, εντούτοις ο βαθμός συγκέντρωσης της λιανικής αγοράς παραμένει υψηλός και οι καταναλωτές αλλάζουν πάροχο λιγότερο συχνά σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ. Ο ΟΟΣΑ θεωρεί ότι η προώθηση αποτελεσματικών εργαλείων σύγκρισης των τιμών ρεύματος θα μπορούσε να ενισχύσει τον ανταγωνισμό και να συμβάλλει στη μείωση των τιμών.
«Αντικαταστήστε τις επιδοτήσεις με στοχευμένες παροχές σε χρήμα στους πιο ευάλωτους»
Στο σκέλος των προτεινόμενων μέτρων πολιτικής, μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προτάσεις του ΟΟΣΑ είναι αυτή που αφορά στην αλλαγή του τρόπου στήριξης των ευάλωτων καταναλωτών για την χρήση ενέργειας, με αντικατάσταση των επιδοτήσεων (συμπεριλαμβανομένου και του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου- ΚΟΤ) με στοχευμένες παροχές σε χρήμα, ώστε να πριμοδοτείται η εξοικονόμηση ενέργειας και η στροφή σε πιο καθαρές πηγές.
Ο ΟΟΣΑ υποστηρίζει ότι με τον τρόπο αυτό τα ευάλωτα νοικοκυριά θα μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στην εξόφληση των λογαριασμών τους, ενώ παράλληλα θα είχαν κίνητρο για τη μείωση της κατανάλωσης, ώστε να ενισχύσουν το διαθέσιμο εισόδημά τους.
Σύμφωνα με στοιχεία του 2018 που επικαλείται ο Οργανισμός, στο ΚΟΤ ήταν ενταγμένο μόνο το 1/3 περίπου των δικαιούχων του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος. Σύμφωνα πάντα με την έκθεση, οι στοχευμένες παροχές σε χρήμα, μπορούν να εξασφαλίσουν ότι η στήριξη καλύπτει όντως τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά
Πρόταση για ενιαίο φόρο άνθρακα 120 ευρώ/τόνο CO2
Η στοχευμένη κάλυψη των ευάλωτων ομάδων πλαισιώνει την κεντρική πρόταση του ΟΟΣΑ για την προώθηση της ενεργειακής μετάβασης που δεν είναι άλλο από τη μεσοπρόθεσμη αύξηση των φόρων εκπομπών άνθρακα για όλες τις μορφές ενέργειας (π.χ. καύσιμα κίνησης και θέρμανσης).
Συγκεκριμένα ο ΟΟΣΑ εισηγείται οι φόροι να αυξηθούν τουλάχιστον στα επίπεδα που ισχύουν στο ευρωπαϊκό Χρηματιστήριο Ρύπων για τις εκπομπές από την ηλεκτροπαραγωγή και τις βιομηχανίες, ενώ στην έκθεση αναλύονται και οι επιπτώσεις εάν το «κατώφλι» αυτό καθοριζόταν στο υψηλό επίπεδο των 120 ευρώ ανά τόνο CO2. Σύμφωνα με την ανάλυση του ΟΟΣΑ ένα τέτοιο μέτρο θα οδηγούσε σε ετήσια αύξηση των δημόσιων εσόδων εσόδων κατά 1,84 δις. ευρώ.
Μεγάλο μέρος του ποσού αυτού θα μπορούσε να διοχετευθεί σε «αντισταθμιστικά οφέλη» για την αύξηση των μηνιαίων δαπανών των νοικοκυριών, που υπολογίζεται σε 70 ευρώ το μήνα περίπου -κατά μέσο όρο-, με τα νοικοκυριά χαμηλών εισοδημάτων να πλήττονται περισσότερο στο μέτρο που δαπανούν μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού τους για την ενέργεια. Παράλληλα, θα διασφάλιζε την μείωση των εκπομπών ρύπων κατά 16% σε σχέση με τα επίπεδα του 2021 και θα συνέβαλε τα μέγιστα στην επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων της χώρας για την κλιματική ουδετερότητα.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό, η κοστολόγηση των εκπομπών από τη χρήση ενέργειας έχει κομβική σημασία για την «οριζόντια» μείωση των εκπομπών ρύπων. Καθορίζοντας ενιαία τιμή για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε όλους τους τομείς, θα δινόταν ισχυρό «σήμα» στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις ευκαιρίες για μείωση εκπομπών.
Τέλος, με βάση την έκθεση, η προηγούμενη εμπειρία δείχνει πως η φορολόγηση των εκπομπών έχει μικρή επίπτωση στη φυγή εταιρειών σε τρίτες χώρες. Σε κάθε περίπτωση, θα μπορούσαν να δοθούν προοδευτικά μειούμενες εκπτώσεις σε επιχειρήσεις έντασης εκπομπών και εξαγωγείς που επηρεάζονται από τις υψηλότερες τιμές του άνθρακα, ώστε να αποσοβηθούν οι αρνητικές συνέπειες στην ανταγωνιστικότητά τους.
