Ένα «δύσκολο» και αμφιλεγόμενο project, η δημιουργία μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων, επανέρχεται στο προσκήνιο με τα λιγνιτικά πεδία της Δυτικής Μακεδονίας να φιγουράρουν ανάμεσα στις υποψήφιες περιοχές για την ανάπτυξη εργοστασίων.
Παλαιότερη πρόταση της ΔΕΗ προέβλεπε την αξιοποίηση των λιγνιτικών περιοχών Κοζάνης και Πτολεμαΐδας με στόχο την καύση σκουπιδιών για παραγωγή ενέργειας.
Υπό αυτό το πρίσμα, πέρα από τη ΔΕΗ και οι υπόλοιποι μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι διερευνούν τις επιλογές τους. Βάσει του σχεδιασμού του Υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος, μέσα στο 2025 στόχος είναι να τεθούν σε τροχιά υλοποίησης οι θεσμικές παρεμβάσεις και το ρυ για τις μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων.
Στα πλάνα του ΥΠΕΝ είναι να δημοπρατηθούν τα έργα (6 σε όλη τη χώρα) έως το 2027 με τριετή περίοδο κατασκευής και δοκιμαστική λειτουργία. Εφόσον τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα, τα νέα εργοστάσια θα ανάψουν μηχανές από το 2030 και μετά.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα έρευνας του 2024 της εταιρείας Enviroplan για λογαριασμό του ΥΠΕΝ, «μόνη αξιόπιστη τεχνική λύση για την περίπτωση των δευτερογενών καυσίμων και των υπολειμμάτων επεξεργασίας των Αστικών Στερεών Αποβλήτων τους είναι εκείνη της καύσης (αποτέφρωσης), ενώ οι εναλλακτικές επιλογές έχουν συνδεθεί στη συντριπτική τους πλειονότητα με αποτυχημένες εφαρμογές».
Κοζάνη, Ροδόπη, Ξάνθη
Για τη Βόρεια Ελλάδα, η μελέτη προτείνει μία μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων στην Π.Ε. Ροδόπης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και μία μονάδα στην Π.Ε. Κοζάνης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.
Στο τραπέζι έχει πέσει και η Ξάνθη με μεγάλο ενεργειακό όμιλο να «σκανάρει» την περιοχή.
Αναφορικά με τις εκτιμώμενες ποσότητες δευτερογενών καυσίμων (RDF, SRF) που θα παράγονται στην Ελλάδα από τις μονάδες ανάκτησης και ανακύκλωσης αποβλήτων και τα Κέντρα Διαλογής το 2030 αναμένεται να ανέρχονται σε περίπου 1,2-1,3 εκατ. τόνοι ετησίως, σύμφωνα πάντα με την έρευνα.
Τσιμεντοβιομηχανία
Από τις ποσότητες αυτές, ένα μέρος (περ. 414.000 τόνοι/έτος, κλάσης 3, δηλ. υψηλής Θερμογόνου Δύναμης-ΚΘΔ) μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο στην τσιμεντοβιομηχανία όσο και σε μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης, ενώ οι υπόλοιποι περίπου 860 χιλιάδες τόνοι/έτος (κλάσης 3 και άνω, δηλ. χαμηλότερης ΚΘΔ) μόνο στο δίκτυο των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης
Πώς θα είναι οικονομικά βιώσιμες οι μονάδες
Λόγω του υψηλού τους CAPEX (κεφαλαιουχικές δαπάνες) αλλά και της αδυναμίας ανεύρεσης κοινοτικής χρηματοδότησης; τα έσοδα των μονάδων πρέπει να προέρχονται κυρίως από ένα συνδυασμό πώλησης της παραγόμενης ενέργειας και gate fees (το υπόλειμμα που θα προέρχεται από τις μονάδες διαχείρισης αποβλήτων).
Επικουρικά, αναμένονται μικρά έσοδα από την πώληση ανακυκλώσιμων υλικών, ενώ πρέπει να εξεταστεί και η δυνατότητα διάθεσης της θεσμικής ενέργειας, όπου αυτό είναι εφικτό. Λόγω του κανονισμού taxonomy της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης δεν μπορούν να λάβουν ενίσχυση από πόρους της ΕΕ.
Οφέλη και μειονεκτήματα
Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της καύσης σκουπιδιών (σύμφωνα και με αντίστοιχες πρακτικές που εφαρμόζονται στο εξωτερικό) είναι η μείωση του όγκου των απορριμμάτων κατά 90% και του βάρους τους κατά 70%. Η διαδικασία αυτή αντιμετωπίζει το πρόβλημα άμεσα, δεν απαιτεί κάποια προετοιμασία, μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγάλους όγκους σκουπιδιών, δεν απαιτείται πολύς χώρος για την κατασκευή της μονάδας, υπάρχει διαθέσιμη τεχνολογία, δεν παράγεται μεθάνιο, η διαδικασία ανάκτησης της ενέργειας ισοδυναμεί με μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, ενώ ανακτώνται ο σίδηρος και τα μέταλλα που περιέχουν τα σκουπίδια.
Στα μειονεκτήματα της καύσης περιλαμβάνονται το κόστος της επένδυσης, η μακροχρόνια δέσμευση σε αυτήν, το γεγονός ότι δεν είναι κατάλληλη για μικρές ποσότητες απορριμμάτων, το ότι είναι μια διαδικασία προσαρμοσμένη στους περισσότερους τύπους απορριμμάτων αλλά όχι σε όλους, η δημιουργία υπολείμματος, στάχτης και η έλλειψη μεγάλων ποσοστών κοινωνικής αποδοχής.
«Θησαυρός» 1,5 δις. στα… σκουπίδια
Στο μεταξύ, οι διαγωνισμοί που βρίσκονται σε εξέλιξη για έργα διαχείρισης απορριμμάτων προσεγγίζουν σε αξία το 1,5 δισ. ευρώ, με τις προοπτικές για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο να είναι ελπιδοφόρες.
Και αυτό διότι η Ελλάδα παραμένει ουραγός στην ανακύκλωση, καθώς ακόμα, σε συντριπτικό ποσοστό (75 - 80%) χρησιμοποιεί ως λύση την εδαφική τοποθέτηση των απορριμμάτων σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤΑ), ενώ σε μεγάλο βαθμό χρησιμοποιούνται και οι χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων (ΧΑΔΑ). Δηλαδή μόλις το 20% των αστικών αποβλήτων ανακυκλώνεται, έναντι στόχου 55% έως το τέλος του 2025.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει κατά καιρούς επιδικάσει στη χώρα μας πρόστιμα εκατομμυρίων ευρώ, για το γεγονός ότι εξακολουθεί παρανόμως να διατηρεί λειτουργία χωματερών, την ώρα που έχει εισπράξει ευρωπαϊκά κονδύλια προκειμένου να τις κλείσει και να τις αντικαταστήσει με άλλες μεθόδους διαχείρισης αποβλήτων.
Ήδη έχουν ολοκληρωθεί και λειτουργούν 13 μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων σε όλη τη χώρα ενώ κατασκευάζονται άλλες 23.
Πρόσφατα η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ επικράτησε και στους δύο διαγωνισμούς του ΦΟΣΔΑ Κεντρικής Μακεδονίας για δύο μονάδες επεξεργασίας και ανακύκλωσης απορριμμάτων, η μία από τις οποίες θα υλοποιηθεί με ΣΔΙΤ.
