του Ειδικού Συνεργάτη
«Η πράσινη μετάβαση κοστίζει». Πρόκειται για φράση που την έχουμε ακούσει επανειλημμένα τα τελευταία έτη, ειδικά από το φθινόπωρο του 2021 όταν άρχισε να γίνεται αισθητή η πρωτόγνωρη διεθνής ενεργειακή κρίση.
Με την απόφαση που έλαβε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τρίτη, το οποίο επικύρωσε τη μεταρρύθμιση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) και την εφαρμογή σημαντικών νομοθετικών πράξεων στο πλαίσιο της εφαρμογής της δέσμης μέτρων «Fit for 55», η φράση λαμβάνει διαφορετική υπόσταση.
Με 413 ψήφους υπέρ, 167 κατά και 57 αποχές το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη δημιουργία ενός νέου ΣΕΔΕ για τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια. Το Κοινοβούλιο ψήφισε, επίσης, με 500 ψήφους υπέρ, 131 κατά και 11 αποχές την ένταξη στο ΣΕΔΕ της ναυτιλίας για μεγάλα πλοία με ολική χωρητικότητα πάνω από 5.000 gross tonnage και την αναθεώρηση του ΣΕΔΕ για τις αερομεταφορές με 463 ψήφους υπέρ, 117 κατά και 64 αποχές.
Είχαν προηγηθεί σκληρές διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών μελών τα οποία κατέληξαν σε συμφωνία για τα νέα μέτρα στο τέλος του περασμένου έτους. Με την επίσημη κύρωση της συμφωνίας από την πλειονότητα των Ευρωβουλευτών, ανοίγει ο δρόμος για δομικές αλλαγές στην καθημερινότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Μεταξύ αυτών είναι η αύξηση του κόστους των ορυκτών καυσίμων τα επόμενα έτη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, αλλά και η επιτακτική πλέον ανάγκη για την υλοποίηση περισσότερων επενδύσεων στην πράσινη καινοτομία και για τον εκσυγχρονισμό του ευρωπαϊκού συστήματος ενέργειας.
Το νέο ΣΕΔΕ για οδικές μεταφορές και κτίρια
Το νέο ΣΕΔΕ για τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται για τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το 2027, ενώ προβλέπεται να δοθεί παράταση ενός έτους σε περίπτωση που το ενεργειακό κόστος είναι ιδιαίτερα υψηλό.
Στο νέο σύστημα θα ενταχθούν οι εταιρείες εμπορίας καυσίμων και προφανώς θα επηρεαστεί το σύνολο των καταναλωτών που θα κληθεί να επωμισθεί το αυξημένο κόστος. Ένα από τα βασικά ερωτήματα που προκύπτουν σε ό,τι αφορά το νέο ΣΕΔΕ είναι σε τι επίπεδο θα διαμορφωθούν οι τιμές, λαμβάνοντας υπόψη ότι το κόστος ανά τόνο CO2 έχει πενταπλασιαστεί την τελευταία τριετία, διαψεύδοντας πανηγυρικά όλες τις σχετικές εκτιμήσεις. Είναι ενδεικτικό ότι στις 21 Απριλίου 2020 ένας τόνος C02 κόστιζε 19,85 ευρώ ενώ χθες η τιμή έκλεισε στα 99,89 ευρώ.
Οι διατάξεις του Κλιματικού νόμου που ψηφίστηκε τον περασμένο Μάιο αποκτούν πλέον βαρύνουσα σημασία, δεδομένου ότι προετοιμάζουν μερικώς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις για την κατακόρυφη αύξηση του κόστους ενέργειας, ωστόσο θα χρειαστεί γενναία μεταρρύθμιση της αγοράς ενέργειας και σημαντικές αλλαγές στις συνήθειες που αφορούν στην παραγωγή και την κατανάλωση.
Όπως αναφέρουν πηγές που έχουν ασχοληθεί με τις επικείμενες τεκτονικές αλλαγές, θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να επιταχυνθεί η εφαρμογή των πράσινων διμερών συμβάσεων, ο εξηλεκτρισμός του δημόσιου και του ιδιωτικού στόλου οχημάτων, η υλοποίηση εμβληματικών επενδύσεων όπως οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις με γειτονικές χώρες και η αύξηση της χωρητικότητας του ηλεκτρικού συστήματος προκειμένου να ενσωματώσει περισσότερες ΑΠΕ και μπαταρίες. Παράλληλα, θα πρέπει να συνεχιστεί ο ρυθμός μείωσης της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων (το νέο ΕΣΕΚ θα προβλέπει μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 40% έως το 2030), ενώ οι πολίτες καλούνται να συνειδητοποιήσουν τις ατομικές τους ευθύνες με την υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας.
Ο ρόλος του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου
Για την αντιστάθμιση των επιπτώσεων της ενεργειακής μετάβασης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδωσε το πράσινο φως στη σύσταση του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου της ΕΕ (Social Climate Fund), με στόχο τη στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών, μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των πολιτών που θα αδυνατούν να ανταποκριθούν στο αυξημένο κόστος μεταφορών.
Το Ταμείο θα τεθεί σε λειτουργία το 2026 και θα χρηματοδοτείται από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων του νέου ΣΕΔΕ με μέγιστο ποσό 65 δισ. ευρώ, ενώ προβλέπεται και η χρήση εθνικών πόρων ανεβάζοντας τη συνολική χρηματοδότηση στα 86,7 δισ. ευρώ.
Το κάθε κράτος-μέλος θα σχεδιάζει τη δική του πολιτική στήριξης των πιο ευάλωτων στρωμάτων με την κατάθεση Κοινωνικών Κλιματικών Σχεδίων, έπειτα από διαβούλευση με την τοπική αυτοδιοίκηση, τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών. Σε πρώτη φάση το Ταμείο θα χρηματοδοτήσει απευθείας μέτρα για την αντιστάθμιση των επιπτώσεων από την αύξηση του μεταφορικού κόστους και των καυσίμων θέρμανσης στα κτίρια, με πόρους που θα ανέρχονται σε ποσοστό έως 37,5% του συνολικού κόστους του κάθε εθνικού σχεδίου.
Τα Κοινωνικά Κλιματικά Σχέδια θα περιλαμβάνουν, επίσης, δομικές μεταρρυθμίσεις όπως την ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων, την ταχύτερη διείσδυση ΑΠΕ, την προμήθεια οχημάτων χαμηλών και μηδενικών εκπομπών και κίνητρα για τη χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς και κοινών μεταφορικών μέσων.
Ο νέος φιλόδοξος ευρωπαϊκός στόχος προβλέπει ότι έως το 2030 οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στους τομείς που θα καλύπτει το νέο και το υφιστάμενο ΣΕΔΕ θα πρέπει να μειωθούν κατά 62% σε σχέση με τα επίπεδα του 2005.
