Η μετατροπή της Ελλάδας σε εξαγωγέα πράσινης ενέργειας προς την Ευρώπη έπεσε για πρώτη φορά στο τραπέζι το 2011, επί θητείας στο υπ. Οικονομικών του Γιώργου Παπακωσταντίνου. Βυθισμένη στα μνημόνια, τότε, η χώρα, αναζητούσε νέες πρωτοβουλίες και πολύ μεγάλες επενδύσεις, ικανές να ξεκλειδώσουν το αναπτυξιακό δυναμικό και να σταλεί το μήνυμα στους δανειστές ότι «κάτι κινείται». Τέτοιο ήταν το σκεπτικό πίσω από το «Πρόγραμμα Ήλιος».
Το σύστημα έπρεπε να ταρακουνηθεί, χρειάζονταν να στείλει η Ελλάδα ένα σινιάλο δυναμισμού, να αξιοποιήσει τις 300 ημέρες ηλιοφάνειας τον χρόνο, να εξάγει ηλιακή ενέργεια σε μεγάλη κλίμακα στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το σχέδιο παρά τα πολλά εμπόδια, (όπως η εξεύρεση εκτάσεων, οι τιμές και η γραφειοκρατία), κατάφερε να εξασφαλίσει το «πράσινο φως» του Βερολίνου και της Κομισιόν, για να χαθεί τελικά στην θύελλα των μνημονίων, χωρίς να βρει χρηματοδότηση αλλά και στήριξη από τους διαδόχους του Παπακωσταντίνου στο υπ. Οικονομικών.
Το 2023 δεν είναι 2011. Το ρωσικό αέριο έχει πάψει να είναι κυρίαρχος στην Ευρώπη, η Γερμανία αναζητά εναγωνίως εναλλακτικές πηγές πράσινης ενέργειας σε μεγάλες ποσότητες και η Ελλάδα βρίσκεται απέναντι σε μια μεγάλη πρόκληση. Να γίνει το μονοπάτι μέσω του οποίου η εγχώρια παραγόμενη ενέργεια, αυτή της Μ. Ανατολής και εκείνη της Β. Αφρικής θα καλύπτουν τις ανάγκες της γερμανικής οικονομίας και του ευρωπαϊκού Βορρά για τις επόμενες δεκαετίες.
Green Aegean
Είμαστε σε θέση να εκμεταλλευτούμε την μοναδική ευκαιρία; Το σκεπτικό της κυβέρνησης είναι ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να μεταφέρει τους τεράστιους όγκους που θα καλύπτουν τις ανάγκες της Γερμανίας το χειμώνα και παίρνει από αυτήν τους όγκους που χρειάζεται για τις δικές της μεγάλες ανάγκες το καλοκαίρι. Σε αυτή τη βάση, λέγεται ότι τοποθέτησε το θέμα ο Πρωθυπουργός συνομιλώντας με τον καγκελάριο Σολτς κατά τη χθεσινή τους συνάντηση, περιγράφοντας του την πρόοδο που έχει γίνει με το Green Aegean, τις προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν, αλλά και τη πίστη της ελληνικής κυβέρνησης στο έργο.
Η σημασία που αποδίδει φαίνεται από την φράση του κατά την χθεσινή του τοποθέτηση ότι «στις συζητήσεις μας, ξεχωριστή θέση είχε και η γεωστρατηγική σημασία του πράσινου ενεργειακού διαδρόμου, μεταξύ νότιας και βόρειας Ευρώπης, συνδέοντας χώρες που έχουν μεγάλη παραγωγή αιολικής ενέργειας, κυρίως τον χειμώνα, όπως η Γερμανία, με αυτές που παράγουν πολλή ηλιακή ενέργεια κυρίως το καλοκαίρι, όπως η Ελλάδα». Κύκλοι του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος εξηγούν την πολιτική βαρύτητα που αποδίδει στο σχέδιο ο Κυρ. Μητσοτάκης και μεταφέρουν μάλιστα την εικόνα ότι το κεφάλαιο της μεταφοράς πράσινης ενέργειας από το Νότο στο Βορρά κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης ανάμεσα στους δύο ηγέτες για θέματα οικονομίας.
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι σε αντίθεση με τον Κυρ. Μητσοτάκη, ο καγκελάριος Σολτς δεν αναφέρθηκε ονομαστικά στο έργο. «Θέλουμε να συνεργαστούμε στους τομείς της οικονομίας και της ενέργειας, ο κατάλογος των θεμάτων είναι μακρύς, χαίρομαι που σημειώσαμε πρόοδο στα θέματα αυτά», ήταν η λακωνική του τοποθέτηση. Βέβαια, το γεγονός ότι δεν υπήρξε ονομαστική αναφορά στο Διάδρομο Νότου - Βορρά μπορεί να σημάνει πολλά, αλλά μπορεί να μη σημαίνει και τίποτα.
Άνθρωποι με γνώση του αντικειμένου εξηγούν ότι αυτή τη στιγμή είναι άλλες οι προτεραιότητες για τη Γερμανία: Αφορούν το Μεσανατολικό και το Προσφυγικό, με τον Σολτς να ζητά μάλιστα περισσότερη συνεργασία ώστε να βρεθεί τρόπος για να διακοπεί η ροή μεταναστών από τις χώρες πρώτης υποδοχής προς το εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τόσο η Γερμανία, όσο και η Ελλάδα, έχουν πολλούς λόγους για να θέλουν να προχωρήσει το έργο. Το μεν Βερολίνο γνωρίζει ότι για να πρασινίσει μέχρι το 2050 η ενέργεια που παράγουν οι γερμανικές βιομηχανίες, χρειάζεται και άλλες πηγές, πέραν των αιολικών της Βόρειας Θάλασσας. Από μόνα τους δεν αρκούν για να καλύψουν τους τεράστιους όγκους που χρειάζεται η γερμανική οικονομία μετά και την απώλεια του φθηνού ρωσικού αερίου.
Και άλλωστε, η επιλεγείσα χάραξη της διαδρομής του Green Aegean, μέσω της Αδριατικής και από εκεί σε Σλοβενία, Αυστρία και Νότια Γερμανία, το καθιστά πιο βιώσιμο, κάτι που δεν θα ίσχυε εφόσον επιλέγονταν η αρχική διέλευση μέσα από τα Δυτικά Βαλκάνια, τα δίκτυα των οποίων είναι τόσο πεπαλαιωμένα, ώστε οι όποιες επενδύσεις, εκτός του μεγάλου κόστους, είναι αμφίβολο αν θα έφερναν αποτελέσματα.
Από την πλευρά της η Αθήνα γνωρίζει καλά ότι αν η πράσινη ενέργεια δεν φτάσει στα μεγάλα κέντρα κατανάλωσης της Ευρώπης, τότε ενδεχομένως και να διακυβευτεί το ίδιο το εγχείρημα της πράσινης μετάβασης. Η ενέργεια που ήδη παράγεται στην Ελλάδα από ΑΠΕ είναι πολλαπλάσια των ποσοτήτων που διακινούνται μέσω των υφιστάμενων διεθνών διασυνδέσεων, δεδομένης της συμφόρησης που παρατηρείται στα δίκτυα των γειτονικών βαλκανικών χωρών, και απαιτεί την ανάπτυξη νέων και μεγαλύτερων διεθνών ενεργειακών διαδρόμων προς τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης.
Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και οι από εδώ και πέρα εξελίξεις θα είναι κρίσιμες για τη συνέχεια. Το εγχείρημα είναι βιώσιμο αν υπάρξει πολιτική στήριξη από τη Γερμανία, επαρκής χρηματοδότηση από ευρωπαϊκά προγράμματα και η αδειοδότηση γίνει με διαδικασίες fast track και μέγιστο χρόνο τα 2 χρόνια, όπως προβλέπει ο νέος ευρωπαϊκός κανονισμός για τις ανανεώσιμες πηγές, αντί για 10 και 15 έτη, τα οποία χρειάζονται σήμερα οι μεγάλες γραμμές υψηλής τάσης.
Το πρόβλημα των επενδύσεων στα δίκτυα δεν είναι μόνο ελληνικό. Τo Bloomberg NEF εκτιμούσε τον Μάρτιο του 2023 ότι έτοιμα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, ισχύος 600 GW σε Βρετανία, Ισπανία, Ιταλία και Γαλλία τελούσαν εν αναμονή και δεν μπορούσαν να συνδεθούν στα εθνικά δίκτυα, καθώς απουσίαζε η ανάλογη χωρητικότητα. Το αντίστοιχο μέγεθος στις ΗΠΑ εκτιμώνταν τότε στα 900 GW.
Τι δυνατότητες υπάρχουν εφόσον η Ευρώπη αποφασίσει να βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη; Σύμφωνα με τον φορέα που εκπροσωπεί τους Ευρωπαίους Διαχειριστές Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ENTSOE), πέραν των διασυνοριακών διασυνδέσεων 23 GW που προγραμματίζονται έως το 2025, η Ευρώπη έχει ανάγκη για επιπλέον διασυνδέσεις 64 GW σε συνολικά πενήντα ευρωπαϊκά σύνορα. Εφόσον γίνουν αυτές οι επενδύσεις, τότε η χωρητικότητα των ευρωπαϊκών δικτύων θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 55% και να σηκώσει την υπερπληθώρα της πράσινης ενέργειας,
Η ευκαιρία δεν πρέπει να χαθεί εξαιτίας των όποιων γερμανικών αναστολών και εσφαλμένων υπολογισμών, πολλώ δε μάλλον εξαιτίας της δικής μας παθογένειας, αυτής της διοικητικής μηχανής, ανεξέλεγκτων καταστάσεων, όπως εμπόδια από αρχαιολογία και απαλλοτριώσεις ή τοπικών αντιδράσεων που μπλοκάρουν διαχρονικά τα μεγάλα έργα υποδομών.
