Μαζεύονται τα σύννεφα πάνω από την αγορά φυσικού αερίου της Ευρώπης -με ο,τι αυτό συνεπάγεται για τις τιμές του καυσίμου, αλλά και των τιμών ρεύματος- με καταλύτη τον…«στρατηγό χειμώνα» (που φέτος αποδεικνύεται λιγότερο ήπιος από τους δυο προηγούμενους για μεγάλο μέρος της Ευρώπης κάτι που συνεπάγεται αυξημένη ζήτηση για θέρμανση και άδειασμα των αποθηκών αερίου με ταχείς ρυθμούς) αλλά και την εντεινόμενη ανησυχία για πιθανή διαταραχή των ροών του ρωσικού αερίου προς το τέλος του μήνα. Και τούτο διότι μπροστά υπάρχουν δυο σημαντικά ορόσημα: Στις 20 Δεκεμβρίου τίθενται σε ισχύ οι νέες αμερικανικές κυρώσεις που απαγορεύουν τις πληρωμές μέσω Gazprombank, τον χρηματοοικονομικό βραχίονα της ρωσικής Gazprom, οι οποίες στη βάση του χειρότερου σεναρίου -που δεν είναι μεν το κυρίαρχο, αλλά ούτε έχει αποκλειστεί πλήρως- θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διακοπή των ροών του ρωσικού αερίου μέσω TurkStream, οι οποίες στην παρούσα φάση καλύπτουν πολύ σημαντικό μέρος (άνω του 50%) της τροφοδοσίας της Ελλάδας με φυσικό αέριο. Και στις 31 Δεκεμβρίου, λήγει η συμφωνία διαμετακόμισης ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας, κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι μια ποσότητα της τάξης των 5 δις κυβικών μέτρων (bcm) θα «λείψει» κυρίως από τις αγορές της Αυστρίας και της Σλοβακίας.
Ανησυχία και στην Ελλάδα
Για τη χώρα μας, εστία ανησυχίας αποτελεί το θέμα των κυρώσεων στην Gazprombank, καθώς η Βουλγαρία (που επισήμως δεν προμηθεύεται ρωσικό αέριο, αλλά το διαμετακομίζει σε άλλες χώρες όπως την Ελλάδα και τη Σερβία μέσω των αγωγών της, αν και το τουρκικό αέριο που προμηθεύεται μέσω της συμφωνίας της με την Botas είναι «αβέβαιης προέλευσης…») διαμήνυσε επισήμως ότι αν προκύψει πρόβλημα στις πληρωμές του Διαχειριστή Συστήματος Φυσικού Αερίου της χώρας Bulgartransgaz από την Gazprom λόγω των κυρώσεων, μπορεί να διακόψει τις ροές ρωσικού αερίου μέσω TurkStream. Το είπε ξεκάθαρα χθες ο Βούλγαρος υπουργός Ενέργειας Βλαντίμιρ Μαλίνοφ (πρώην επικεφαλής της Bulgartransgaz και υπέρμαχος του έργου του Κάθετου Διαδρόμου που συντείνει στην απεξάρτηση της Κεντρικής και ΝΑ Ευρώπης από τη Ρωσία…). «Η Bulgartransgaz θα εκπληρώσει αυστηρά τη σύμβασή της και δεν θα επιτρέψει τη διέλευση φυσικού αερίου εάν η υπηρεσία δεν έχει πληρωθεί», δήλωσε ο Μαλίνοφ, προσθέτοντας ότι είναι καθήκον της «εταιρείας που έχει δεσμεύσει χωρητικότητα και έχει πληρώσει μέσω της Gazprombank να βρει λύση, αν θέλει να λάβει αυτή την υπηρεσία», αναφερόμενος εμμέσως πλην σαφώς στη Gazprom. Ο ίδιος πάντως διευκρίνισε ότι η Bulgartransgaz έχει λάβει μέχρι στιγμής όλες τις οφειλόμενες πληρωμές, σημειώνοντας ότι «υπάρχει ακόμη χρόνος» για να διευθετηθούν οι πληρωμές, καθώς οι αμερικανικές κυρώσεις θα τεθούν σε πλήρη εφαρμογή στις 20 Δεκεμβρίου.
Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για τον τελευταίο κρίκο στην αλυσίδα των γεγονότων που αφορούν στις προοπτικές για προμήθεια ενέργειας στην Ευρώπη. Η περιοχή εξακολουθεί να λαμβάνει ποσότητες αερίου από τη Ρωσία μέσω αγωγών (και φορτίων LNG…) και οποιαδήποτε ενδεχόμενη διαταραχή θα μπορούσε να επηρεάσει ευρύτερα την ευρωπαϊκή αγορά.
Τούτων λεχθέντων, δεν είναι τυχαίο ότι διεθνείς οίκοι όπως η Bank of America και η Goldman Sachs προειδοποίησαν πρόσφατα για το ενδεχόμενο ράλι των ευρωπαϊκών τιμών φυσικού αερίου (κόμβος TTF) ακόμα και πάνω από τα 70 ευρώ/MWh (ενώ σήμερα κινείται στα επίπεδα των 45-47 ευρώ/MWh) σε περίπτωση που οι προβλέψεις για «πλημμυρίδα» φορτίων LNG στην Ευρώπη δεν επαληθευθούν (λόγω του αυξημένου ανταγωνισμού από την Ασία), οι αποθήκες αδειάσουν ταχύτερα του αναμενομένου (ήδη από το Νοέμβριο έχουν «τραβηχτεί» πάνω από 140 Τεραβατώρες που είναι η ταχύτερη μείωση από τον χειμώνα 2016-2017) και επαληθευτούν τα σενάρια διαταραχής των ροών αγώγιμου φυσικού αερίου. Σύμφωνα με την BofA, «Η απώλεια αυτών των ποσοτήτων θα σήμαινε ότι η Ευρώπη θα πρέπει να απορροφήσει όλη την αύξηση της προσφοράς (ακριβότερου) LNG το επόμενο διάστημα, μόνο και μόνο για να αντισταθμίσει την απώλεια της ρωσικής προμήθειας».
Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα παρακολουθεί πολύ στενά την κατάσταση, με αρμόδιες πηγές να εκτιμούν ότι εάν υπάρξει πλήρης διακοπή των ρωσικών εξαγωγών μετά τις 20 Δεκεμβρίου, τότε θα υπάρξει «κενό» της τάξης των 120.000-130.000 Μεγαβατωρών από την τροφοδοσία του ελληνικού συστήματος με φυσικό αέριο, υπό κανονικές συνθήκες. Κενό που μπορεί να καλυφθεί από εισαγωγές LNG -καθώς η διαθέσιμη χωρητικότητα στα Τερματικά της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης αρκεί και με το παραπάνω όπως έχουν επισημάνει αρμόδιες πηγές-, όμως αυτό θα γίνει με αυξημένο κόστος. Εάν καταγραφεί άλμα της ζήτησης φυσικού αερίου στην Ελλάδα (λόγω πχ ενός παρατεταμένου κύματος ψύχους), τότε είναι ορατό το ενδεχόμενο το έλλειμμα να μην μπορεί να καλυφθεί μέσω των φορτίων LNG και να απαιτηθεί η ενεργοποίηση του σχεδίου έκτακτης ανάγκης για την τροφοδοσία με φυσικό αέριο που προβλέπει μέτρα όπως τη μείωση της κατανάλωσης στις ενεργοβόρες βιομηχανίες και το switching από φυσικό αέριο σε ντίζελ σε μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που έχουν αυτή τη δυνατότητα.
Υπενθυμίζεται ότι νωρίτερα εντός του Δεκεμβρίου, η Ρωσία αναγκάστηκε να αλλάξει τη διαδικασία πληρωμής για τους ξένους αγοραστές φυσικού αερίου λόγω ανησυχιών ότι οι αμερικανικές κυρώσεις θα οδηγούσαν σε διακοπή της προμήθειας. Η ΕΕ από την πλευρά της εξετάζει τρόπους για να μετριάσει τις επιπτώσεις των κυρώσεων ώστε να διατηρηθούν οι ρωσικές προμήθειες προς την ΕΕ, με δεδομένη την υψηλή εξάρτηση που έχουν ακόμα ορισμένες χώρες όπως η Ουγγαρία που υποστήριξε ότι οι αμερικανικές κυρώσεις απειλούν την ενεργειακή της ασφάλεια και υπέβαλε αίτημα για εξαίρεση από αυτές- όπως και η Τουρκία…
